TÜRKİYE EKONOMİSİNİN 2015
YILINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
İÇİNDEKİLER
1) REEL KESİM
1-a) Büyüme
1-b) Sanayi
1-c) İstihdam
2) FİNANSAL KESİM
2-a) Fiyatlar
2-b) Parasal Göstergeler
2-c) Finansal Yatırım Araçları
2-d) Finansal Kuruluşlar
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
3-a) Bütçe Gelişmeleri
3-b) Borç Verileri
4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ
4-a) Ödemeler Dengesi
4-b) Mal Ticareti
4-c) Hizmet Ticareti
Bu çalışmada, mevcut veriler ışığında, Türkiye’de 2015 yılında meydana
gelen iktisadî gelişmelere ilişkin ayrıntılı sektörel analizler ve
değerlendirmeler yapılmaktadır.
1) REEL KESİM
1-a) Büyüme
Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer almaktadır.
Tablo 1: Büyüme (GSYH)
Verileri (Üretim yöntemine göre 1998 bazlı sabit fiyatlarla) (%) (milyon $)
|
|
2007 |
2009 |
2011 |
2013 |
2015 |
|
Hedef GSYH
Oranı |
5.0 |
-3.6 |
4.5 |
4.0 |
4.0 |
|
Gerçekleşen GSYH Oranı |
4.7 |
-4.8 |
8.8 |
4.1 |
6.1 I. çeyrek 3.5 II. çeyrek 7.2 III. çeyrek 5.9 IV. çeyrek 7.4 |
|
GSYH Meblağı (cari
fiyatlarla) |
658,786 |
616,703 |
773,980 |
821,937 |
861,467 |
Kaynak: TÜİK
2003-2007 dönemi hedef büyüme oranları %5 olmakla beraber, gerçekleşmeler
2007 yılı haricinde hep bu oranın üstündedir. 2008’de ise büyüme, hedef oran
olan %5.5’in çok altında gerçekleşmiş olup %09’dur. Global ekonomik krizin
ülkemize yansıması olarak değerlendirilebilecek bu büyüme düşüşü, krizin asıl
etkisinin yaşandığı 2009 yılında daha derinleşerek devam etmiş ve hedefin çok
altında bir oranla %-4.8 olarak gerçekleşmiştir. 2010 ve 2011 yıllarında ciddi
bir toparlanma sürecine şahit olunmuş ve yıl sonu büyüme oranları sırasıyla
%9.2 ve 8.8 olmuştur. Fakat 2012 yılında büyümede yine belirgin bir frenleme
meydana gelmiş ve %2.1 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılı ise nispî bir
toparlanma yılı olmuş ve hedef büyüme oranı realize edilmiş hatta hedefin biraz
üstüne çıkılmıştır. 2014 yılı büyüme oranı ise hedef olan %3.3’ün altında %2.9
olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılı büyüme oranı ise %4 olan hedef oranın üstünde
gerçekleşmiş ve %6.1 olmuştur. (Bkz. Tablo 1)
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH; 2007 yılında
658,786 milyon, 2009’da 616,703 milyon, 2011’de 773,980 milyon, 2013’te 821,937
milyon olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılı meblağı ise 861,467 milyon Dolar’dır.
(Bkz. Tablo 1)
TÜİK’ten yapılan açıklamaya göre, 2007 yılında, üretim yöntemine göre cari
fiyatlarla GSYH 843,178 milyon TL’dir. 2009 yılı itibariyle bu meblağ 952,559
milyon TL, 2011 yılında 1,297,713 milyon TL, 2013’te 1,567,289 milyon TL olarak
gerçekleşmiştir. 2015 yılı GSYH meblağı ise 1,952,638 milyon TL’ye
yükselmiştir.
Kişi başına GSYH (KBGSYH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla KBGSYH;
2007’de 9,247 $ iken, 2009’da 8,561 $’a gerilemiştir. 2011 yılında tekrar
yükselişe geçen gelir 10,428 $’a, 2013’te 10,822 $’a yükselmiştir. 2015’te ise
belirgin bir düşüş meydana gelmiş ve 9,257 $’a gerilemiştir.
1-b) Sanayi
İmalât sanayiindeki üretim değişim oranları, alt sektörler itibariyle Tablo
2’de yer almaktadır.
Tablo 2: Üretim Artışı (Mevsim ve takvim etkilerinden
arındırılmış)
|
İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI |
Üretim Endeksi (2010=100) |
|
|
2015 |
|
TOPLAM SANAYİ |
124.1 |
|
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
Sektörü |
107.3 |
|
İmalât Sanayii Sektörü |
125.5 |
|
Elektrik, Gaz, Buhar ve
İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı |
123.5 |
Kaynak: TÜİK
2010=100 temel yıllı sanayi endeksine göre,
2015 yılında sanayi üretiminde artış olduğu görülmektedir. (Bkz. Tablo
2)
Tablo 3: Kapasite Kullanım Oranları (Mevsim
etkilerinden arındırılmış) (Ağırlıklı Ortalama) (%)
|
|
2014 |
2015 |
|
Ocak |
76.1 |
74.7 |
|
Şubat |
74.9 |
75.2 |
|
Mart |
75.9 |
75.4 |
|
Nisan |
75.6 |
77.3 |
|
Mayıs |
74.9 |
77.5 |
|
Haziran |
75.2 |
77.4 |
|
Temmuz |
74.4 |
78.0 |
|
Ağustos |
74.5 |
76.5 |
|
Eylül |
74.7 |
77.6 |
|
Ekim |
74.6 |
76.9 |
|
Kasım |
74.4 |
77.7 |
|
Aralık |
75.2 |
77.9 |
Kaynak: TCMB
2015 yılında aylar itibariyle kapasite kullanım oranlarında (KKO)
değişmeler meydana gelmiştir. 2015 yılı ortalama KKO %76.8 seviyesindedir.
(Bkz. Tablo 3)
Tablo 4: Tam Kapasite ile
Çalışamama Sebepleri (%) (Ekim*)
|
|
2015 |
|
Kısıtlayan
Faktör Yoktur |
45.9 |
|
Talep
Yetersizliği |
21.5 |
|
İşgücü
Yetersizliği |
9.4 |
|
Hammadde-Ekipman
Yetersizliği |
9.4 |
|
Malî
İmkânsızlıklar |
8.4 |
|
Diğer |
5.4 |
(*) Bu veriler üç ayda bir (Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim) üretilmektedir.
Kaynak: TCMB
Merkez Bankası, İktisadî Yönelim Anketi (İYA) ve Reel Kesim Güven Endeksi
(RKGE) verilerine göre 2015 yılı Ekim döneminde; tam kapasite ile çalışamamaya
ilişkin ilk sırada belirtilen sebep, ‘talep yetersizliği’dir. Ardından, ‘işgücü
yetersizliği’ ve ‘hammadde-ekipman yetersizliği’ belirtilmiştir. (Bkz. Tablo 4)
Tablo 5: Kurulan/Kapanan Şirket, Kooperatif ve İşletme
|
|
2015 |
|
Açılan
şirket, kooperatif ve gerçek kişi ticarî işletme |
114,691 |
|
Tasfiyedeki
şirket ve kooperatif |
14,093 |
|
Kapanan
şirket, kooperatif ve gerçek kişi ticarî işletme |
32,762 |
Kaynak: TOBB
2015 yılında 114,691 adet yeni şirket, kooperatif ve gerçek kişi ticarî
işletme açılışı gerçekleşmiştir. Kapanan şirket, kooperatif ve gerçek kişi
ticarî işletme sayısı ise 32,762’dir. (Bkz. Tablo 5)
1-c) İstihdam
TÜİK Hane Halkı İşgücü Anketi sonuçlarına göre, 2015 Aralık dönemindeki
(Baz yılın Kasım-Aralık ve takip eden yılın Ocak aylarındaki) temel işgücü
verileri Tablo 6’da yer almaktadır.
Tablo 6: Temel İşgücü Verileri (Mevsim etkilerinden
arındırılmış) (000 kişi, %) (Aralık Dönemi)
|
|
2015 |
|
AKTİF NÜFUS |
58,294 |
|
|
|
|
İŞGÜCÜ DURUMU |
30,101 |
|
İstihdam
Edilen |
27,023 |
|
İşsiz |
3,078 |
|
|
|
|
İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI |
51.6 |
|
|
|
|
İSTİHDAM ORANI |
46.4 |
|
İŞSİZLİK ORANI |
10.2 |
|
Tarım Dışı
İşsizlik Oranı |
12.2 |
|
Genç Nüfusta
(15-24 yaş) İşsizlik Oranı |
18.0 |
|
Ne Eğitimde
Ne İstihdamda Olanların Genç Nüfustaki Oranı |
23.5 |
Kaynak: TÜİK
2015 Aralık döneminde istihdam
edilen kişi sayısı 30,101,000’dir. İşsiz sayısı ise 3,078,000’dir. İstihdam
oranı %46.4, işsizlik oranı ise %10.2’dir. Tarım dışı işsizlik oranı %12.2;
15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı ise %18’dir. (Bkz. Tablo 6)
2) FİNANSAL KESİM
2-a) Fiyatlar
Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer almaktadır.
Tablo 7: Fiyatlardaki
Gelişmeler (Bir önceki aya göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
|||
|
|
2014 |
2015 |
|
2014 |
2015 |
|
|
Ocak |
3.32 |
0.33 |
|
1.98 |
1.10 |
|
|
Şubat |
1.38 |
1.20 |
|
0.43 |
0.71 |
|
|
Mart |
0.74 |
1.05 |
|
1.13 |
1.19 |
|
|
Nisan |
0.09 |
1.43 |
|
1.34 |
1.63 |
|
|
Mayıs |
-0.52 |
1.11 |
|
0.40 |
0.56 |
|
|
Haziran |
0.06 |
0.25 |
|
0.31 |
-0.51 |
|
|
Temmuz |
0.73 |
-0.32 |
|
0.45 |
0.09 |
|
|
Ağustos |
0.42 |
0.98 |
|
0.09 |
0.40 |
|
|
Eylül |
0.85 |
1.53 |
|
0.14 |
0.89 |
|
|
Ekim |
0.92 |
-0.20 |
|
1.90 |
1.55 |
|
|
Kasım |
-0.97 |
-1.42 |
|
0.18 |
0.67 |
|
|
Aralık |
-0.76 |
-0.33 |
|
-0.44 |
0.21 |
|
Kaynak: TÜİK
‘Bir önceki aya göre değişim’ açısından, ÜFE’de önceki yıllarda olduğu gibi
2015 yılında da dalgalanmalar meydana gelmiştir. TÜFE’de de benzer durumlar söz
konusudur. (Bkz. Tablo 7)
Tablo 8: Fiyatlardaki
Gelişmeler (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||
|
|
2014 |
2015 |
|
2014 |
2015 |
|
Ocak |
10.72 |
3.28 |
|
7.75 |
7.24 |
|
Şubat |
12.40 |
3.10 |
|
7.89 |
7.55 |
|
Mart |
12.31 |
3.41 |
|
8.39 |
7.61 |
|
Nisan |
12.98 |
4.80 |
|
9.38 |
7.91 |
|
Mayıs |
11.28 |
6.52 |
|
9.66 |
8.09 |
|
Haziran |
9.75 |
6.73 |
|
9.16 |
7.20 |
|
Temmuz |
9.46 |
5.62 |
|
9.32 |
6.81 |
|
Ağustos |
9.88 |
6.21 |
|
9.54 |
7.14 |
|
Eylül |
9.84 |
6.92 |
|
8.86 |
7.95 |
|
Ekim |
10.10 |
5.74 |
|
8.96 |
7.58 |
|
Kasım |
8.36 |
5.25 |
|
9.15 |
8.10 |
|
Aralık |
6.36 |
5.71 |
|
8.17 |
8.81 |
Kaynak: TÜİK
‘Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim’ açısından 2015 ÜFE’sinde de yıl
boyunca dalgalanmalar meydana gelmiştir. TÜFE’de de benzer biçimde
dalgalanmalar yaşanmıştır. (Bkz. Tablo 8)
2-b) Parasal Göstergeler
2015 Kasım sonu itibariyle parasal göstergeler ve bunlar arasındaki değişim
oranları, Tablo 9’da verilmiştir.
Tablo 9: Parasal Göstergeler
(milyon TL)
|
|
25 Aralık 2015 |
|
Dolaşımdaki
Para |
94,465 |
|
Vadesiz TL
Mevduat |
123,368 |
|
Vadesiz YP
Mevduat |
94,477 |
|
* M1 |
312,309 |
|
Vadeli TL
Mevduat |
539,139 |
|
Vadeli YP
Mevduat |
354,556 |
|
** M2 |
1,206,005 |
|
Repo |
5,044 |
|
B Tipi Likit
Fonlar |
12,563 |
|
İhraç Edilen
Menkul Kıymetler |
25,572 |
|
*** M3 |
1,249,184 |
|
Toplam TL
Krediler |
1,008,742 |
|
Bireysel TL
Krediler |
397,372 |
|
Kurumsal TL
Krediler |
611,370 |
|
Dolarizasyon
(YP/M3) |
35.9 |
Kaynak: TCMB
2015 sonu itibariyle dolaşımdaki para meblağı 94.5 milyar TL’dir. 2015
sonunda bankalarca verilen toplam kredi meblağı 1,009 milyar TL civarındadır.
(Bkz. Tablo 9)
2-c) Finansal Yatırım Araçları
2016 Aralık’ında, seçilmiş finansal yatırım araçlarının yıllık ortalamaları
itibariyle reel getirileri Tablo 10’da yer almaktadır.
Tablo 10: Seçilmiş Finansal
Yatırım Araçlarının Reel Getirileri (Yıllık ortalamalar) (Aralık)
|
|
REEL GETİRİ (2003=100) |
||
|
ÜFE (%) |
TÜFE (%) |
||
|
YILLIK ORTALAMA |
Altın (Külçe) Borsa Endeksi
(BIST 100) Euro ABD Doları Mevduat Faizi
(Brüt) Devlet İç
Borçlanma Senetleri |
7.34 -17.56 6.30 20.38 3.23 -4.11 |
4.28 -19.91 3.27 16.95 0.29 -6.84 |
|
|
|
|
|
Kaynak: TÜİK
2015 Aralık’ında; 2003=100 temel yıllı ÜFE ile indirgendiğinde yıllık
ortalamalar itibariyle en yüksek getiri Dolar ile elde edilmişken, en fazla
zarar Borsa’da gerçekleşmiştir. TÜFE ile indirgendiğinde de durum aynı
merkezdedir. (Bkz. Tablo 10)
2-d) Finansal Kuruluşlar
2014 yılı sonunda Türkiye’de faaliyette bulunan finansal kuruluşlar Tablo
11’de yer almaktadır.
Tablo 11: Türkiye’deki
Finansal Kuruluşlar (Adet)
|
KURULUŞ |
2012 |
2014 |
|
Kamu Kalkınma
ve Yatırım Bankaları |
4 |
4 |
|
Kamu Mevduat Bankaları |
3 |
3 |
|
TMSF
Bünyesindeki Bankalar |
2 |
2 |
|
Özel Yatırım
Bankaları |
5 |
6 |
|
Özel Mevduat
Bankaları |
11 |
10 |
|
Türkiye’de
Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları |
4 |
3 |
|
Türkiye’de
Kurulu Yabancı Mevduat Bankaları |
10 |
13 |
|
Mevduat Toplama
Yetkisine Sahip Yabancı Banka Şubeleri |
6 |
6 |
|
|
|
|
|
Katılım
Bankaları (Özel Finans Kurumları) |
4 |
4 |
|
|
|
|
|
Türkiye’de
Temsilciliği Bulunan Yabancı Banka Sayısı |
44 |
48 |
|
|
|
|
|
Leasing
Kuruluşları |
31 |
24 |
|
Factoring Kuruluşları |
78 |
76 |
|
Tüketici
Finansman Kuruluşları |
13 |
12 |
|
Varlık
Yönetim Şirketleri |
9 |
10 |
|
Finansal
Holding Kuruluşları |
3 |
3 |
Kaynak: BDDK
2015 yılı başında toplam yerli-yabancı banka sayısı 41, Katılım bankaları 4,
Leasing kuruluşları 24, Factoring kuruluşları ise 76’dır. Tüketici finansman
kuruluşlarının sayısı 12, Varlık yönetim şirketleri ise 10 adettir. (Bkz. Tablo
11)
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
3-a) Bütçe Gelişmeleri
2015-16 yılları bütçe gelişmeleri Tablo 12’de yer almaktadır.
Tablo 12: Bütçe ile İlgili
Gelişmeler (000 TL) (%)
|
|
2015 |
|
GELİRLER |
482,779,900 |
|
Genel Bütçe
Gelirleri |
464,187,530 |
|
Vergi
Gelirleri |
407,818,455 |
|
Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri |
19,662,165 |
|
Alınan Bağışlar ve Yardımlar |
1,240,649 |
|
Faizler, Paylar ve Cezalar |
26,559,583 |
|
Sermaye
Gelirleri |
7,933,030 |
|
Alacaklardan Tahsilat |
973,648 |
|
Özel
Bütçeli İdare Gelirleri |
15,083,319 |
|
Düzenleme ve
Denetleme Kurum Gelirleri |
3,509,051 |
|
|
|
|
HARCAMALAR |
506,305,093 |
|
Faiz Hariç
Harcamalar |
453,300,854 |
|
Personel Giderleri |
125,051,412 |
|
Sos.
Güv. Kur. Devlet Primleri |
21,044,781 |
|
Mal ve
Hizmet Alımları |
45,563,391 |
|
Cari
Transferler |
182,671,028 |
|
Sermaye
Giderleri |
57,199,129 |
|
Sermaye
Transferleri |
10,438,226 |
|
Borç
Verme |
11,332,887 |
|
Faiz
Harcamaları |
53,004,239 |
|
|
|
|
BÜTÇE DENGESİ |
-23,525,193 |
|
|
|
|
Faiz Dışı Denge |
29,479,046 |
Kaynak: MB
2015 yılında elde edilen gelir meblağı 482,780 milyon TL’dir. Aynı yıldaki
harcama meblağı 503,305 milyon TL’dir. (Bkz. Tablo 12)
2015 yılı faiz harcamaları meblağı 53,004 milyon TL’dir. Faiz dışı fazla
29,479 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 12)
3-b) Borç Verileri
İç ve dış borçlara ilişkin bilgiler Tablo 13-17’de yer almaktadır.
Tablo 13: İç Borç Stoku
(milyon TL)
|
|
2014 |
2015 |
|
TOPLAM |
443,357 |
474,248 |
|
Merkezî İdare |
414,649 |
440,124 |
|
Diğer Kamu |
28,708 |
34,124 |
|
VADE (ay) |
55.0 |
55.1 |
Kaynak: HM
2015 yılı toplam iç borç stoku 474,248 milyon TL’dir. Bu borcun ağırlıklı kısmı
merkezî idareye aittir. Borç stokunun ortalama vadesinde ise azalış meydana
gelmiştir. (Bkz. Tablo 13)
Tablo 14: Brüt Dış Borç Stoku
(milyon $, %)
|
|
2014 |
2015 |
|
TOPLAM |
401,728 |
395,862 |
|
*Kısa Vadeli |
131,565 |
101,881 |
|
*Uzun Vadeli |
270,163 |
293,981 |
|
Borç stoku /
GSYH |
43.0 |
46.0 |
Kaynak: HM
2014 yılı sonunda 401,728 milyon Dolar olan dış borç stoku, 2015 yılında
395,862 milyon Dolar’a gerilemiştir. Vadeler açısından dış borçlar temel karakteristiğini
sürdürmekte olup ağırlıklı olarak uzun vadelidir. (Bkz. Tablo 14)
Tablo 15: Borçlular
İtibariyle Brüt Dış Borç Stoku (milyon $, %)
|
|
2014 |
2015 |
|
Kamu Sektörü |
117,687 |
113,097 |
|
TCMB |
2,484 |
1,327 |
|
Özel Sektör |
281,557 |
281,437 |
Kaynak: HM
Borçlular itibariyle brüt dış borç stokunda asıl pay özel sektöre ait olup
bunu kamu sektörü ve Merkez Bankası takip etmektedir. (Bkz. Tablo 15)
Tablo 16: Dış Borç Döviz
Kompozisyonu (%)
|
DÖVİZ CİNSİ |
2014 |
2015 |
|
Dolar |
57.6 |
58.4 |
|
Euro |
31.7 |
31.9 |
|
SDR |
0.1 |
0.1 |
|
Yen |
0.2 |
0.2 |
|
TL |
0.7 |
0.6 |
|
Diğer |
9.7 |
8.8 |
Kaynak: HM
2015 yılında dış borcun %58.4’ü ABD Doları cinsindendir. Müteakiben; Euro,
Yen, SDR ve diğer para birimleri cinsinden borçlar gelmektedir. (Bkz. Tablo 16)
Tablo 17: Merkezî İdare Borç
Stoku (Alacaklıya göre) (milyon $)
|
|
2014 |
2015 |
|
TOPLAM BORÇ STOKU |
263,660 |
232,838 |
|
I) İÇ BORÇ STOKU |
178,497 |
151,100 |
|
|
|
|
|
II) DIŞ BORÇ STOKU |
85,163 |
81,738 |
|
a) Kredi |
26,988 |
24,294 |
|
a.1) Uluslararası Kuruluşlar (IMF Kredisi) |
17,206 (0) |
16,071 (0) |
|
a.2) Hükûmet Kuruluşları |
4,755 |
4,356 |
|
a.3) Ticarî Bankalar |
5,028 |
3,867 |
|
b) Tahvil |
58,175 |
57,444 |
Kaynak: HM
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, alacaklılar itibariyle merkezî idare
toplam borç stokunda olumlu gelişmeler meydana gelmiştir. Nitekim, 2014 sonunda
264 milyar Dolar olan toplam borç, 2015 yılı sonunda 233 milyar Dolar’a
gerilemiştir. (Bkz. Tablo 17)
4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ
4-a) Ödemeler Dengesi
Ödemeler dengesi bilgilerine Tablo 18’de yer verilmektedir.
Tablo 18: Ödemeler Dengesi
(milyon $)
|
|
2014 |
2015 |
|
I. CARİ İŞLEMLER HESABI |
-43,597 |
-32,118 |
|
I.a) Dış Ticaret Hesabı |
-63,597 |
-48,114 |
|
I.b) Hizmetler Hesabı |
26,768 |
24,208 |
|
I.c) Birincil Gelir Dengesi (Ücret Ödemeleri, Yatırım
Geliri) |
-8,175 |
-9,642 |
|
I.d) İkincil Gelir Dengesi (Genel Hükûmet Gelirleri,
Diğer Sektör Transferleri) |
1,407 |
1,430 |
|
|
|
|
|
II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI |
-41,697 |
-21,962 |
|
II.a) Sermaye Hesabı (Üretilmeyen ve Finansal
Olmayan Varlıklar) |
-70 |
-21 |
|
II.b) Finans Hesabı (Doğrudan Yatırım,
Portföy Yatırımı, Diğer Yatırım) |
-41,627 |
-21,941 |
|
|
|
|
|
III. NET HATA VE NOKSAN |
2,040 |
10,198 |
Kaynak: TCMB
Cari işlemler hesabı; 2015 sonunda 32.1 milyar Dolar civarında açık
vermiştir. (Bkz. Tablo 18)
4-b) Mal Ticareti
Ana ve alt kalemler itibariyle mal ticareti verileri, Tablo 19’da ve 20’de
yer almaktadır.
Tablo 19: Dış Ticaret
Bileşimi (bin $)
|
|
2015 |
|
İHRACAT (FOB) |
143,838,871 |
|
İTHALÂT (CIF) |
207,234,359 |
|
DIŞ TİCARET
DENGESİ |
-63,395,488 |
|
İHRACAT /
İTHALÂT (%) |
69.4 |
Kaynak: TÜİK
2015 yılı ihracatı 143.8 milyar Dolar, ithalâtı ise 207.2 milyar Dolar
civarındadır. 2015 yılında ihracatın ithalâtı karşılama oranı %69.4 olarak
gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 19)
Tablo 20: Geniş Ekonomik
Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre Dış Ticaret Bileşimi (bin $)
|
|
2015 |
|
İHRACAT |
|
|
Sermaye (Yatırım) Malları |
15,391,913 |
|
Ara (Hammadde) Mallar |
68,432,756 |
|
Tüketim Malları |
59,145,648 |
|
Diğer |
868,554 |
|
|
|
|
İTHALÂT |
|
|
Sermaye (Yatırım) Malları |
34,904,940 |
|
Ara (Hammadde) Mallar |
143,316,885 |
|
Tüketim Malları |
28,586,784 |
|
Diğer |
425,750 |
Kaynak: TÜİK
2015 yılında, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından ihracat
alt kalemleri, sırasıyla şöyledir: hammadde, tüketim, yatırım ve diğer mallar.
Aynı dönemde, ithalât alt kalemleri ise karakteristik yapısını sürdürmüş olup
sırasıyla şöyledir: hammadde, yatırım, tüketim ve diğer mallar. (Bkz. Tablo 20)
4-c) Hizmet Ticareti
Alt faaliyet dalları itibariyle hizmet ticareti verileri Tablo 21’de yer
almaktadır.
Tablo 21: Hizmet Ticareti
Gelişmeleri (milyon $)
|
|
2014 |
2015 |
|
HİZMETLER
DENGESİ |
26,768 |
24,208 |
|
1) İşlem
Gören Mallar |
72 |
67 |
|
2) Tamir ve
Bakım |
-254 |
-315 |
|
3)
Taşımacılık |
5,448 |
6,152 |
|
3.1) Navlun |
-2,740 |
-1,316 |
|
3.2) Diğer Taşımacılık |
8,188 |
7,468 |
|
4) Turizm |
24,480 |
21,248 |
|
5) İnşaat |
1,084 |
375 |
|
6) Sigorta |
-521 |
-423 |
|
7) Finans |
-1,079 |
-1,121 |
|
8) Diğer
Ticarî |
-2,017 |
-1,513 |
|
9) Resmî |
-1,208 |
-1,076 |
|
10) Diğer |
763 |
814 |
Kaynak: TCMB
2015 yılında Türkiye’nin net gelir sağlayan başlıca hizmet alt sektörleri,
sırasıyla; turizm, taşımacılık ve inşaattır. Söz konusu dönem itibariyle
Türkiye’nin hizmet ticareti net geliri 24.3 milyar Dolar civarındadır. (Bkz.
Tablo 21)
TÜİK istatistiklerine göre, 2015 yılında Türkiye’yi ziyaret eden kişi
(yabancı turist+yurtdışı ikametli vatandaş) sayısı 41,617,530’dur. Yurt dışını
ziyaret eden Türkiyeli turist sayısı ise 8,750,851’dir.
2015 yılı toplam turizm geliri (yabancı turist+yurtdışı ikametli vatandaş)
31,464,777 $’dır. Aynı yılın turizm gideri (Türkiyeli turist) ise 5,698,423 $
olarak gerçekleşmiştir.
* Yrd. Doç. Dr. Mehmet Behzat
Ekinci
Mardin Artuklu Üniversitesi, İİBF, İktisat.
TOBB/TEPAV,
Mardin İli/İlçeleri Oda/Borsa Akademik Danışmanı
Kaynaklar
TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, HM, TCMB, TOBB; MB, BDDK, Turkish Bank.