AKADEM<İ>KTİSAT

 

 

TÜRKİYE EKONOMİSİNİN 2009 YILI İLK YARISINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

 

 

 

İÇİNDEKİLER:

 

HAVADİS

 

1) REEL KESİM

1-A) BÜYÜME

1-B) SANAYİ

1-C) İSTİHDAM

 

2) FİNANSAL KESİM

2-A) FİYATLAR

2-B) PARASAL GÖSTERGELER

2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI

2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR

 

3) KAMU MALİYESİ KESİMİ

3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ

3-B) BORÇ VERİLERİ

 

4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ

4-A) ÖDEMELER DENGESİ

4-B) MAL TİCARETİ

4-C) HİZMET TİCARETİ

 

BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER

 

 

 

HAVADİS:

            Bu çalışmada, Türkiye’de 2009 yılı ilk yarısında meydana gelen ekonomik gelişmelere ilişkin ayrıntılı sektörel analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışma öncesinde, 2009 yılı ilk altı ayı boyunca Türkiye’de ve dünyada meydana gelen birtakım sosyo-ekonomik, siyasî, hukukî ve kültürel nitelikli gelişmeler sunulmaktadır:

·         1 Ocak: Rusya doğalgaz firması Gazprom, Ukrayna’ya sağladığı doğalgazın tamamını kesti.

·         1 Ocak: Türkiye’nin BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliği resmen başladı.

·         1 Ocak: Kürtçe yayın yapan TRT 6 yayın hayatına başladı.

·         3 Ocak: İsrail kara birlikleri Gazze kentine girmeye başladı.

·         3 Ocak: İslam Konferansı Teşkilatı İcra Komitesi’nin olağanüstü toplantısı, Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde düzenlendi.

·         7 Ocak: “Ergenekon” soruşturması kapsamında 30’dan fazla kişi gözaltına alındı.

·         7 Ocak: AKP İstanbul Milletvekili Reha Çamuroğlu, Feshane Kültür Merkezi’nde Muharrem ayı iftar yemeği verdi.

·         7 Ocak: Türkiye Masası Şefi Rachel Van Elkan başkanlığındaki IMF heyeti, Ankara’ya geldi.

·         8 Ocak: AKP İstanbul Milletvekili Egemen Bağış, AB makamlarıyla yapılan tam üyelik görüşmelerinde baş müzakerecilik görevini yürütmek üzere Devlet Bakanlığı’na atandı.

·         10 Ocak: Rusya ve AB, Rus doğalgazının Ukrayna üzerinden transit geçişinin kontrolü konusunda anlaşma imzaladı.

·         10 Ocak: Başbakan Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın öncülüğünde düzenlenen “Filistin’de Barış İçin Kadınlar Toplantısı”nda “İstanbul Çağrısı” oy birliğiyle kabul edildi.

·         11 Ocak: Ergenekon soruşturma kapsamında, “Biz Kaç Kişiyiz Platformu” yöneticisi Hasan Ataman Yıldırım ile Bağımsız Cumhuriyet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Engin Aydın tutuklandı.

·         12 Ocak: Ergenekon soruşturma kapsamında hakkında yakalama kararı bulunan Yarbay Mustafa Dönmez, Ankara’da askerî yetkililere teslim oldu.

·         13 Ocak: Rusya doğalgaz firması Gazprom’un, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya yeniden doğalgaz pompalanması için pompa istasyonlarına talimat verdiği belirtildi.

·         14 Ocak: İslam Konferansı Örgütü Parlamento Birliği (İKÖPAB) İcra Komitesi, olağanüstü toplandı.

·         15 Ocak: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, borçlanma faiz oranını %15’ten %13’e, borç verme faiz oranını ise %17.50’den %15.50’ye düşürdü.

·         16 Ocak: BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, Orta Doğu turu çerçevesinde temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya geldi.

·         16 Ocak: IMF Heyeti İcra Direktörü Willy Kiekens, temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya geldi.

·         17 Ocak: Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanan Emekli Tuğgeneral Levent Ersöz, kalp rahatsızlığı dolayısıyla Metris Cezaevi’nden Kartal Koşuyolu Hastanesi’ne sevk edildi.

·         19 Ocak: Rusya ile Ukrayna arasında gaz alımı ve transit anlaşması imzalandı.

·         19 Ocak: Emekli JİTEM’ci Jandarma İstihbarat Grup Komutanı Emekli Albay Abdülkerim Kırca, evinde ölü bulundu.

·         19 Ocak: İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü’ne seçilen Prof. Yunus Söylet, görevini Mesut Parlak’tan devraldı.

·         20 Ocak: ABD’nin ilk siyahî başkanı olan Barack Obama, milyonlarca kişinin katıldığı törende yemin ederek göreve başladı.

·         21 Ocak: İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nden tamamen çekildiği bildirildi.

·         22 Ocak: “Ergenekon” soruşturması kapsamında gerçekleştirilen 11. dalgada 26 kişi gözaltına alındı.

·         23 Ocak: Ankara, Bağdat ve Washington arasındaki üçlü mekanizma çerçevesinde PKK ile mücadele için Erbil’de bir “komuta merkezi” kurulmasına karar verildi.

·         23 Ocak: “Ergenekon” soruşturması kapsamında tutuklanan Orhan Tunç, Muammer Karabulut, Vedat Yenerer ve Yalçın Küçük tahliye edildi.

·         24 Ocak: “Ergenekon” soruşturması kapsamında savcılıkça sorgulanarak mahkemeye sevk edilen 4 askerî personel, tutuklanarak cezaevine gönderildi.

·         25 Ocak: AB, Türkiye, Mısır, Ürdün ve Filistin Yönetimi dış işleri bakanlarının Orta Doğu’daki son durumu ele aldıkları olağanüstü toplantı Brüksel’de yapıldı.

·         26 Ocak: Türkiye Metal Sendikası Genel Başkanı Mustafa Özbek, “Ergenekon” soruşturması kapsamında tutuklandı.

·         26 Ocak: Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, 160 kişilik iş adamı heyetiyle İran’ın başkenti Tahran’a gitti.

·         27 Ocak: Genelkurmay Eski Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu, Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ’u ziyaret etti.

·         27 Ocak: İsrail askerleri ile Filistinli gruplar arasında İsrail-Gazze sınırında çatışmalar yeniden başladı.

·         28 Ocak: Dünya Ekonomik Forumu toplantıları, 28 Ocak-1 Şubat tarihleri arasında İsviçre’nin Davos kasabasında yapıldı.

·         29 Ocak: Başbakan Tayyip Erdoğan, Dünya Ekonomik Forumu kapsamında gerçekleştirilen “Gazze Orta Doğu’da Barış Modeli” panelinde oturumu terk etti.

·         29 Ocak: Anayasa Mahkemesi polis, jandarma ve MİT’e dinleme yetkisi veren kanunun, “dinlemeleri başbakanın özel yetkilendireceği kişinin yapması”nı öngören hükmünü iptal etti.

·         30 Ocak: Kuzey Kore, Güney Kore ile geçmişte yapılan tüm askerî ve siyasî anlaşmaların iptal edildiğini duyurdu.

·         30 Ocak: Hastalığını gerekçe göstererek görevinden istifa eden Gürcistan Başbakanı Grigol Mgaloblişvili’nin yerine Finans Bakanı Nika Gilauri getirildi.

·         31 Ocak: Irak’ta 2005’ten beri ilk kez düzenlenen yerel seçimleri, Başbakan Nuri el-Maliki’nin desteklediği Hukuk Devleti Koalisyonu kazandı.

·         1 Şubat: Kültür Bakanlığı “2008 Yılı Kültür Sanat Büyük Ödülü”, gazeteci-yazar Çetin Altan’a verildi.

·         2 Şubat: “Ergenekon” davasının tutuklu sanıklarından Sami Hoştan, Susurluk’taki trafik kazasının ardından kaybolduğu iddia edilen Abdullah Çatlı’ya ait çantanın kendisinde olduğunu ve ilgili makamlara teslim edeceğini bildirdi.

·         3 Şubat: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, “Ergenekon Şeması”nda yer alan üzeri kapatılmış isimlerin açıklanmamasına karar verdi.

·         3 Şubat: Uluslararası Adalet Divanı, Romanya ile Ukrayna arasında sorun olan “Yılan Adası”nın Romanya’ya ait olduğuna karar verdi.

·         4 Şubat: Irak’ın 30 yıldan sonra Suriye’ye gönderdiği Büyükelçi Alâ el-Cevadi görevine başladı.

·         5 Şubat: Askerlik kanununda değişik yapılmasına ilişkin yasa teklifi ile Türkiye’nin, Kyoto Protokolü’ne katılmasına ilişkin kanun tasarısı, TBMM’de kabul edildi.

·         5 Şubat: Ankara’nın Yenimahalle ilçesine bağlı Çayyolu’nda boş bir araziye bırakılmış şekilde 100 adet kalaşnikof ve 50 adet tabanca mermisi bulundu.

·         6 Şubat: Mardin’in Mazıdağı ilçesinde 33 bombanın ele geçirildiği evin, 2001’de tutuklanan ve Hizbullah ana davası sanıklarından Fadıl Şani’ye ait olduğu ortaya çıktı.

·         7 Şubat: “Ergenekon” davası kapsamında, tahliye edilen Emekli Orgeneral Hurşit Tolon’a yurt dışı yasağı getirildi.

·         9 Şubat: CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, AB Komisyonu’nun genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn ile Brüksel’de bir araya geldi.

·         10 Şubat: İsrail’de yapılan erken genel seçimleri, Dış İşleri Bakanı Tzipi Livni’nin liderliğindeki Kadima Partisi kazandı.

·         10 Şubat: TSK deniz unsurlarının Aden Körfezi’nde görevlendirilmesi için Hükûmet’e 1 yıl süreyle yetki veren Başbakanlık Tezkeresi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

·         12 Şubat: “Ergenekon” soruşturmasına bakan savcıların sayısı, Cumhuriyet Savcısı Kasım İlimoğlu’nun da bu göreve atanmasıyla 7’ye yükseldi.

·         12 Şubat: Siirt’te 15 Aralık 2007’de PKK lideri Abdullah Öcalan lehinde yapılan gösterilerde molotof kokteyli atan 2 çocuk, birer yıl hapis cezasına çarptırıldı.

·         13 Şubat: İstanbul 10. Noteri İsmet Büyükkılıç, Deniz Feneri soruşturması kapsamında “resmî belgede sahtecilik ve görevi kötüye kullanma” suçundan hakkında açılan ceza davası nedeniyle açığa alındı.

·         13 Şubat: “Ergenekon” davasında tutuklu yargılanan Sami Hoştan, Abdülmuttalip Tonçer ve Serhan Bolluk’un tahliyesine karar verildi.

·         14 Şubat: Türkiye, Kara Kuvvetleri Komutanı Avi Mirzahi’nin sözleri nedeniyle İsrail’e nota verdi.

·         14 Şubat: ABD Başkan Barack Obama’nın ekonomik krizle mücadelede büyük önem verdiği 787 milyar dolarlık dev teşvik planı, Kongre’nin iki kanadında da kabul edildi.

·         15 Şubat: Abant Platformu’nun “Barış ve Geleceği Birlikte Aramak” konulu sempozyumu, 15-16 Şubat tarihlerinde Irak’ın Erbil kentinde gerçekleştirildi.

·         17 Şubat: Tiyatro sanatçısı Gazanfer Özcan hayatını kaybetti.

·         17 Şubat: ABD Başkanı Barack Obama, Afganistan’a 17 bin takviye asker gönderilmesine onay verdi.

·         17 Şubat: PKK propagandası yapmak suçundan yargılanan eski DEP milletvekili Leyla Zana beraat etti.

·         19 Şubat: Kırgızistan Parlamentosu, ülkedeki ABD askerî hava üssünün kapatılmasına karar verdi.

·         19 Şubat: Avrupa Adalet Divanı, AET ile imzalanan Katma Protokol uyarınca Türkiye’de kurulu işletmelerde çalışanlardan, hizmet sunmak için AB’ye girişlerinde vize talep edilemeyeceğine hükmetti.

·         19 Şubat: Maliye Bakanlığı, Doğan Yayın Holding’e vergi kaçırdığı gerekçesiyle 826 milyon liralık vergi cezası kesti.

·         20 Şubat: CHP Genel Sekreter Yardımcısı Mehmet Sevigen, hakkındaki yolsuzluk iddiaları sebebiyle partideki görevlerinden istifa etti.

·         22 Şubat: Dün­ya­nın üç Ağa Han ödü­lü­ne sa­hip tek mi­ma­rı Tur­gut Can­se­ver hayatını kaybetti.

·         22 Şubat: Kör­fez ül­ke­le­ri, İs­ra­il sal­dı­rın­da bü­yük ha­sar gö­ren Gaz­ze’nin ye­ni­den in­şa­sı için or­tak yar­dım pla­nı giri­şi­mi baş­lat­tı.

·         23 Şubat: İs­lam Kon­fe­ran­sı Teş­ki­la­tı Ge­nel Sek­re­te­ri Ek­me­led­din İh­sa­noğ­lu, Bağ­dat’ta Irak Cum­hur­baş­ka­nı Ce­lal Ta­la­ba­ni ile bir ara­ya gel­di.

·         24 Şubat: DTP Ge­nel Baş­ka­nı Ah­met Türk, TBMM’de­ki grup top­lan­tı­sın­da ko­nuş­ma­sı­nın bir bö­lü­mü­nü Kürt­çe yap­tı.

·         24 Şubat: “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kap­sa­mın­da gö­zal­tı­na alı­nan Dic­le Üni­ver­si­te­si Öğ­re­tim Üye­si Abdurrahim Doğ­ru tu­tuk­lan­dı.

·         25 Şubat: İs­tan­bul-Ams­ter­dam se­fe­ri­ni ya­pan THY uça­ğı, Ams­ter­dam’ın Schip­hol Ha­va­ala­nı’na ini­şe geç­ti­ği sı­ra­da düş­tü. Uça­ğın üç par­ça­ya ay­rıl­dı­ğı ka­za­da 9 ki­şi ha­ya­tı­nı kay­bet­ti.

·         27 Şubat: Si­lo­pi Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı, Si­lo­pi’de ba­zı ki­şi­le­rin öl­dü­rü­le­rek atıl­dı­ğı id­di­a edi­len ku­yu­lar­la il­gi­li ka­zı ça­lış­ma­la­rı­na baş­lan­ma­sı ka­ra­rı al­dı.

·         28 Şubat: İs­tan­bul Ti­ca­ret Oda­sı Yö­ne­tim Ku­ru­lu Baş­kan­lı­ğı­na Mu­rat Yal­çın­taş, İs­tan­bul Sa­na­yi Oda­sı Yö­ne­tim Ku­ru­lu Baş­kan­lı­ğı­na ise Ta­nıl Kü­çük ye­ni­den se­çil­di.

·         28 Şubat: 28 Şu­bat’ın tar­tış­ma­lı isim­le­rin­den Ali Kal­kan­cı, “uyuş­tu­ru­cu mad­de imal et­mek ve ti­ca­re­ti­ni yap­mak” su­çun­dan tu­tuk­lan­dı.

·         1 Mart: Tür­ki­ye ve İran ara­sın­da, ulaş­tır­ma ala­nın­da iş birliği­ni ön­gö­ren mu­ta­ba­kat zap­tı im­za­lan­dı.

·         2 Mart: Gaz­ze’nin ye­ni­den ima­rı­na iliş­kin Mı­sır’ın Sharm el Sheikh ken­tin­de ya­pı­lan ulus­la­ra­ra­sı kon­fe­rans­ta ba­ğış­çı­lar, Gaz­ze’nin ima­rı ve Fi­lis­tin eko­no­mi­si için 4,5 mil­yar do­lar yar­dım sö­zü ver­di­ler.

·         2 Mart: Sin­can 1. Ağır Ce­za Mah­ke­me­si, “Er­me­ni­ler­den Özür Di­le­me” kam­pan­ya­sıy­la il­gi­li An­ka­ra Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı’nın ver­di­ği ta­kip­siz­lik ka­ra­rı­nı kal­dır­dı.

·         3 Mart: İs­tan­bul’da Av­cı­lar-Sö­ğüt­lü­çeş­me met­ro­büs hat­tı kul­la­nı­ma açıl­dı.

·         3 Mart: Gaz­ze gün­de­miy­le Suu­di Ara­bis­tan’ın Cid­de ken­tin­de bir ara­ya ge­len İKT Ola­ğa­nüs­tü İc­ra Ku­ru­lu top­lan­tı­sın­dan İs­ra­il’e kı­na­ma ka­ra­rı çık­tı.

·         3 Mart: Kır­gı­zis­tan’da “ço­cuk­la­rın di­nî açı­dan et­ki­len­me­me­si” ama­cıy­la okul­lar­da ba­şör­tü­sü ta­kıl­ma­sı ya­sak­lan­dı.

·         4 Mart: Met­ris Ce­zae­vi’nde “iş­ken­ce ve kö­tü mu­ame­le” so­nu­cu ha­ya­tı­nı kay­bet­ti­ği id­di­a edi­len En­gin Çe­ber da­va­sı­na ba­kan Ba­kır­köy 14. Ağır Ce­za Mah­ke­me­si he­ye­ti da­va­dan çe­kil­di.

·         4 Mart: Da­nış­tay 1. Da­ire­si, RTÜK Baş­ka­nı Za­hid Ak­man ile 7 üye ve 5 bü­rok­rat hak­kın­da, yar­gı ka­ra­rı­nı uy­gu­la­ma­dık­la­rı ge­rek­çe­siy­le Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan’ın “so­ruş­tur­ma iz­ni ver­me­me­si”ne iliş­kin ka­ra­rı­nı kal­dır­dı.

·         4 Mart: Ulus­la­ra­ra­sı Ce­za Mah­ke­me­si, Su­dan Dev­let Baş­ka­nı Ömer el-Be­şir hak­kın­da tu­tuk­la­ma ka­ra­rı ver­di.

·         5 Mart: Tun­ce­li Va­li­li­ği Sos­yal Yar­dım­laş­ma ve Da­ya­nış­ma Vak­fı ta­ra­fın­dan baş­la­tı­lan, “her eve be­yaz eş­ya” pro­je­sinin sü­re­si­nin ta­mam­lan­dı­ğı ve yar­dım da­ğı­tım­la­rı­nın so­na er­di­ği bil­di­ril­di.

·         6 Mart: “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kap­sa­mın­da Be­şik­taş’ta­ki İs­tan­bul Ad­li­ye­si’nde ek ifa­de­le­ri alın­dık­tan son­ra mah­ke­me­ye sevk edi­len Cum­hu­ri­yet Ga­ze­te­si An­ka­ra Tem­sil­ci­si Mus­ta­fa Bal­bay ile Ne­ri­man Ay­dın tu­tuk­lan­dı.

·         8 Mart: Tür­ki­ye, OECD’nin ka­ra pa­ra­nın ak­lan­ma­sı ve te­rö­rün fi­nans­ma­nıy­la mü­ca­de­le bi­ri­mi olan Ma­li Ey­lem Gö­rev Gü­cü (FATF)’nün bu yıl­ki ka­ra pa­ra sı­na­vın­dan “ge­çer” not al­dı.

·         10 Mart: Eko­no­mik İş Birliği Teş­ki­la­tı (ECO) 10. Li­der­ler Zir­ve­si, İran’ın baş­ken­ti Tah­ran’da ya­pıl­dı.

·         10 Mart: Tür­ki­ye’nin de üye­si bu­lun­du­ğu G-20, Tür­ki­ye’nin, ka­mu fi­nans­man den­ge­si en iyi dü­zey­de bu­lu­nan ül­ke­ler ara­sın­da ol­du­ğu­nu bil­dir­di.

·         11 Mart: Al­man­ya’nın Ba­den-Würt­tem­berg eya­le­ti­nin Winnen­den ken­tin­de­ki Al­bert­vil­le Li­se­si’ne, oku­lun es­ki bir öğ­ren­ci­si­nin dü­zen­le­di­ği sal­dı­rı­da 16 ki­şi öl­dü.

·         12 Mart: Ha­lep-Mer­sin ara­sın­da tren se­fer­le­ri baş­la­dı.

·         13 Mart: Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan, Hükûmetin kü­re­sel ma­li kri­ze kar­şı al­dı­ğı 4. ön­lem pa­ke­ti­ni Es­ki­şe­hir’de açık­la­dı.

·         13 Mart: Sağ­lık Ba­kan­lı­ğı, “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kapsa­mın­da tu­tuk­la­nan emek­li Tuğ­ge­ne­ral Le­vent Er­söz’ü GA­TA’ya sevk eden he­kim­ler hak­kın­da, “usu­le ay­kı­rı” iş­lem yap­ma­la­rı do­la­yı­sıy­la ya­sal işlem baş­lat­tı.

·         14 Mart: Orta Doğu’da med­ya-si­ya­set iliş­ki­si­nin tar­tı­şıl­dı­ğı “El-Ce­zi­re Fo­ru­mu” top­lan­tı­la­rı, 14-16 Mart tarihle­rin­de Ka­tar’ın baş­ken­ti Do­ha’da ya­pıl­dı.

·         15 Mart: Pet­rol İh­raç Eden Ül­ke­ler Teş­ki­la­tı(OPEC)’nın Viyana’daki mer­ke­zin­de, pet­rol ba­kan­la­rı ola­ğan top­lan­tı­sı ger­çek­leş­ti­ril­di.

·         15 Mart: Vene­zü­el­la li­de­ri Hu­go Cha­vez, Rus­ya’ya ha­va üssü ve­re­bi­le­cek­le­ri­ni söy­le­di.

·         16 Mart: 5. Dün­ya Su Fo­ru­mu, 16-22 Mart ta­rih­le­ri ara­sın­da İs­tan­bul’da ger­çek­leş­ti­ril­di.

·         16 Mart: Ku­veyt Emi­ri Şeyh Sa­bah el-Ah­med el-Sa­bah, Hükûmetin is­ti­fa­sı­nı ka­bul et­ti.

·         17 Mart: Ba­kan­lar Ku­ru­lu’nun, oto­mo­tiv ve be­yaz eş­ya­da özel tü­ke­tim ver­gi­si, ko­nut­lar­da ise kat­ma de­ğer ver­gi­si in­di­rim­le­ri­ne iliş­kin dü­zen­le­me­si yü­rür­lü­ğe gir­di.

·         17 Mart: Şır­nak’ın Ciz­re il­çe­sin­de ya­pı­lan ve 20 ke­mik par­ça­sı­nın bu­lun­du­ğu ka­zıy­la il­gi­li 5 ki­şi gö­zal­tı­na alın­dı.

·         17 Mart: Ma­lat­ya’da­ki Zir­ve Ya­yı­ne­vi kat­li­amıy­la il­gi­li da­va­da, hak­la­rın­da “gö­re­vi ih­mal” ge­rek­çe­siy­le so­ruş­tur­ma açı­lan 1’i baş­ko­mi­ser 7 po­lis, 5’er ay ha­pis ce­za­sı­na çarp­tı­rıl­dı.

·         18 Mart: Azer­bay­can’da Cum­hur­baş­ka­nı İl­ham Ali­yev’in ik­ti­dar­da kal­ma­sı­nı sağ­la­mak ama­cıy­la ya­pı­lan re­fe­ran­dum­da halk, gö­rev sü­re­si­ne iliş­kin sı­nır­lan­dır­ma­nın kal­dı­rıl­ma­sı yö­nün­de oy kul­lan­dı.

·         18 Mart: Rus­ya, İran’a S-300 ha­va sa­vun­ma fü­ze­le­ri­nin satıl­ma­sı­na yö­ne­lik an­laş­ma­yı doğ­ru­la­dı.

·         19 Mart: “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kap­sa­mın­da tu­tuk­lan­dık­tan son­ra tah­li­ye edi­len emek­li Or­ge­ne­ral Şe­ner Eruy­gur’un eşi Mu­kad­des Eruy­gur, “ta­nık” sı­fa­tıy­la ifa­de ver­di.

·         20 Mart: Mer­kez Ban­ka­sı Pa­ra Po­li­ti­ka­sı Ku­ru­lu, kı­sa va­de­li fa­iz oran­la­rın­da 1 pu­an in­di­rim yap­tı.

·         21 Mart: TRT’nin, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya coğrafyasında izleyicilerle buluşacak yeni kanalı “TRT Avaz” yayın hayatına başladı.

·         25 Mart: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, “Ergenekon” soruşturmasına ilişkin 19’u tutuklu 56 sanık hakkında hazırlanan İkinci iddianame’yi kabul etti.

·         25 Mart: BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu’nu Kahramanmaraş’tan Yozgat’a götüren helikopter Göksun civarında düştü. Olay sırasında helikopterde bulunan 6 kişi öldü.

·         25 Mart: Kayseri İl Jandarma Alay Komutanı Albay Cemal Temizöz Diyarbakır Başsavcılığı’nın yürüttüğü soruşturma kapsamında, “adam öldürmeye azmettirme” ve “silahlı örgüt üyesi olma” suçundan tutuklandı.

·         26 Mart: Yeni Zelanda’nın eski Başbakanı Helen Clark, Kemal Derviş’ten boşalan BM Kalkınma Programı Başkanlığı görevine atandı.

·         27 Mart: ABD Başkanı Barack Obama’nın Ulusal Güvenlik Danışmanı emekli Orgeneral James Jones, Türkiye’nin, Afganistan’a ilave katkıda bulunmasının kritik önem taşıyacağını söyledi.

·         28 Mart: Suriye, geçen yıl kapattığı Amerikan Dil Merkezi’nin yeniden açılmasına izin verdi.

·         29 Mart: Türkiye genelinde 48 milyonu aşkın seçmenin oy kullandığı yerel seçimleri, %39 oranında oy alan AKP önde bitirdi.

·         30 Mart: 21. Arap Birliği Zirvesi, Katar’ın başkenti Doha’da düzenlendi.

·         2 Nisan: G-20 Zir­ve­si, 1-2 Ni­san ta­rih­le­rin­de İn­gil­te­re’nin baş­ken­ti Lon­dra’da ya­pıl­dı.

·         2 Nisan: İs­ra­il’in ye­ni Dış İşleri Ba­ka­nı Avig­dor Lie­ber­man, yol­suz­luk yap­tı­ğı şüp­he­siy­le po­lis ta­ra­fın­dan sor­gu­lan­dı.

·         5 Nisan: ABD Baş­ka­nı Ba­rack Oba­ma, res­mî zi­ya­ret­te bu­lun­mak üze­re An­ka­ra’ya gel­di.

·         5 Nisan: 1. Tür­ki­ye-İs­pan­ya Hükûmetler Ara­sı Zir­ve­si, İs­tan­bul’da ger­çek­leş­ti­ril­di.

·         6 Nisan: Me­de­ni­yet­ler İt­ti­fa­kı 2. Fo­ru­mu, 6-7 Ni­san ta­rih­le­rin­de İs­tan­bul’da ger­çek­leş­ti­ril­di.

·         8 Nisan: OECD, dün­ya­da ka­yıt dı­şı ça­lı­şan ki­şi sa­yı­sı­nın 1,8 mil­ya­rı bul­du­ğu­nu, bu­na kar­şı­lık 1,2 mil­yar in­sa­nın ise ka­yıt al­tın­da ol­du­ğu­nu açık­la­dı.

·         9 Nisan: Da­nış­tay üye­le­ri­ne sal­dı­rı da­va­sı sa­nı­ğı Al­pars­lan Ars­lan, “ka­mu ma­lı­na za­rar ver­mek” su­çun­dan 3 yıl 4 ay ha­pis ce­za­sı­na çarp­tı­rıl­dı.

·         10 Nisan: Çağ­daş Ya­şa­mı Des­tek­le­me Der­ne­ği’nin, 2009 yı­lı Çağ­daş Ya­şam Cum­hu­ri­yet Ödü­lü, Yar­gı­tay Onur­sal Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­sı Sa­bih Ka­na­doğ­lu’na ve­ril­di.

·         11 Nisan: DSP Ge­nel Baş­ka­nı Ze­ki Se­zer, par­ti­si­nin ge­nel baş­kan­lık gö­re­vin­den is­ti­fa et­ti.

·         12 Nisan: Tür­ki­ye ve IMF ara­sın­da, 3 yıl­lık Stand-by An­laş­ma­sı­na iliş­kin gö­rüş­me­le­re yol gös­te­re­cek pren­sip­ler ko­nu­sun­da mu­ta­ba­kat sağ­lan­dı; an­cak iki ta­raf he­nüz bir ön an­laş­ma­ya var­ma­dı.

·         13 Nisan: “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kap­sa­mın­da dü­zen­le­nen ope­ras­yon­lar­da, çe­şit­li üni­ver­si­te­le­rin rek­tör­le­ri ile öğ­re­tim üye­le­ri­nin de ara­la­rın­da bu­lun­du­ğu 32 ki­şi gö­zal­tı­na alın­dı.

·         13 Nisan: DSP İs­tan­bul Mil­let­ve­ki­li Ah­met Tan, par­ti­den ih­raç edil­di.

·         16 Nisan: Azer­bay­can Cum­hur­baş­ka­nı İl­ham Ali­yev, Rus­ya Dev­let Baş­ka­nı Di­mit­ri Med­ve­dev’in da­ve­ti üze­ri­ne Mos­ko­va’ya git­ti.

·         17 Nisan: Ka­ra­de­niz Eko­no­mik İş Birliği Teş­ki­la­tı (KE­İ) top­lan­tı­sı, 16-17 Ni­san ta­rih­le­ri ara­sın­da Er­me­nis­tan’ın baş­ken­ti Eri­van’da ya­pıl­dı.

·         17 Nisan: Şır­nak’ın Ciz­re il­çe­sin­de­ki bir alan­da baş­la­tı­lan ka­zı­da 50’yi aş­kın ke­mik ile yak­la­şık 20 boş ko­van bu­lun­du.

·         17 Nisan: “Er­ge­ne­kon” so­ruş­tur­ma­sı kap­sa­mın­da gö­zal­tı­na alı­na­rak mah­ke­me­ye sevk edi­len Baş­kent Üni­ver­si­te­si Rek­tö­rü Meh­met Ha­be­ral ile ara­la­rın­da 3 es­ki rek­tö­rün bu­lun­du­ğu 7 ki­şi tu­tuk­lan­dı.

·         18 Nisan: Di­yar­ba­kır Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı’nca baş­la­tı­lan “te­rör ör­gü­tü­ne yö­ne­lik so­ruş­tur­ma” kap­sa­mın­da mah­ke­me­ye sevk edi­len ve ara­la­rın­da DTP’nin 3 ge­nel baş­kan yar­dım­cı­sı­nın da bu­lun­du­ğu 51 ki­şi tu­tuk­lan­dı.

·         19 Nisan: İz­mir’de te­rör ör­gü­tü PKK’nın şe­hir yapılanmasını sağ­la­ma­ya ça­lış­tı­ğı, araç yak­ma ve mo­lo­tof­ kok­tey­li at­ma ey­lem­le­ri­ne ka­tıl­dı­ğı gerekçe­siy­le 8 ki­şi tu­tuk­lan­dı.

·         22 Nisan: 1 Ma­yıs’ın “Emek ve Da­ya­nış­ma Gü­nü” adıy­la ta­til edil­me­si­ni ön­gö­ren ka­nun ta­sa­rı­sı, TBMM’de ka­bul edil­di.

·         22 Nisan: DTP mil­let­ve­kil­le­ri, “par­ti­le­ri­ne yö­ne­lik gö­zal­tı ve tu­tuk­la­ma­la­rı pro­tes­to et­mek” ama­cıy­la TBMM Ge­nel Ku­ru­lu’nda otur­ma ey­le­mi baş­lat­tı.

·         23 Nisan: Er­me­nis­tan Cum­hur­baş­ka­nı Serj Sar­kis­yan, Rus­ya Dev­let Baş­ka­nı Di­mit­ri Med­ve­dev’in da­ve­ti üze­ri­ne Mos­ko­va’ya git­ti.

·         23 Nisan: Dış İşleri Ba­kan­lı­ğı, Er­me­nis­tan’la iliş­ki­le­rin nor­mal­leş­ti­ril­me­si sü­re­cin­de ha­zır­la­nan 5 mad­de­lik me­tin­de mu­ta­bık ka­lın­dı­ğı­nı ve bu çer­çe­ve­de bir yol ha­ri­ta­sı be­lir­len­di­ği­ni açık­la­dı.

·         29 Nisan: Ge­nel­kur­may Baş­ka­nı Or­ge­ne­ral İl­ker Baş­buğ, Bey­koz-Poy­raz­köy’de bu­lu­nan mü­him­mat ve silahla­rın TSK’nın en­van­te­ri­ne da­hil ol­ma­dı­ğı­nı bildir­di.

·         30 Nisan: Üçün­cü Ne­sil Mo­bil İle­ti­şim Sis­tem­le­ri(3G)’ne iliş­kin im­ti­yaz söz­leş­me­le­ri im­za­lan­dı.

·         30 Nisan: BO­TAŞ, do­ğal­gaz sa­tış fi­yat­la­rın­da ko­nut­lar­da %25, sa­na­yi­de %26 ora­nın­da in­di­rim yap­tı.

·         1 Mayıs: Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan, ye­ni Ba­kan­lar Ku­ru­lu’nda gö­rev ala­cak isim­le­ri açık­la­dı.

·         2 Mayıs: TOBB’un 64. Ola­ğan Ge­nel Ku­ru­lu’nda Ri­fat Hi­sar­cık­lı­oğ­lu, baş­kan­lı­ğa ye­ni­den se­çil­di.

·         2 Mayıs: 2010 Av­ru­pa Kül­tür Baş­ken­ti Par­la­men­to Baş­kan­la­rı Top­lan­tı­sı İs­tan­bul’da ya­pıl­dı.

·         3 Mayıs: Aden Kör­fe­zi, So­ma­li açık­la­rı ve Arap De­ni­zi’nde, de­niz kor­san­lı­ğıy­la mü­ca­de­le et­mek mak­sa­dıy­la ku­ru­lan Bir­le­şik Gö­rev Kuv­ve­ti(CTF 151)’nin ko­mu­ta­sı Tür­ki­ye ta­ra­fın­dan dev­ra­lın­dı.

·         4 Mayıs: Mar­din’in Ma­zı­da­ğı il­çe­si­ne bağ­lı Bil­ge kö­yün­de bir dü­ğün evi­ne dü­zen­le­nen si­lah­lı sal­dı­rı­da 47 ki­şi ha­ya­tı­nı kay­bet­ti.

·         5 Mayıs: KKTC Cum­hur­baş­ka­nı Meh­met Ali Ta­lat, er­ken ge­nel se­çimde en yüksek oyu alan Ulu­sal Bir­lik Par­ti­si Ge­nel Baş­ka­nı Der­viş Eroğ­lu’nun sun­du­ğu ka­bi­ne­yi onay­la­dı.

·         6 Mayıs: Fi­lis­tin Mil­li Fut­bol Ta­kı­mı, ta­ri­hin­de ilk kez Av­ru­pa’da bir dost­luk ma­çı yap­tı.

·         6 Mayıs: Tu­nus ve Bel­çi­ka, as­ke­rî iş birliği an­laş­ma­sı im­za­la­dı.

·         6 Mayıs: Ka­na­da, Mek­si­ka’dan dün­ya­ya ya­yı­lan do­muz gri­bi vi­rü­sü H1N1’in ilk ge­ne­tik di­zi­li­şi­ni çı­kar­dı.

·         7 Mayıs: Azer­bay­can Cum­hur­baş­ka­nı İl­ham Ali­yev ile Er­me­nis­tan Cum­hur­baş­ka­nı Serj Sar­kis­yan, ABD’nin Prag Bü­yü­kel­çi­li­ği’nde bir ara­ya gel­di.

·         8 Mayıs: “AB Gü­ney Ko­ri­do­ru-Ye­ni İpek Yo­lu ve Ener­ji Gü­ven­li­ği” Zir­ve­si, Çek Cum­hu­ri­ye­ti’nin baş­ken­ti Prag’da ya­pıl­dı.

·         9 Mayıs: Ada­let Ba­ka­nı Sa­dul­lah Er­gin, Ana­ya­sa’nın gü­nü­müz ko­şul­la­rı­na uyar­lan­ma­sı için par­ti­si­nin ça­lış­ma­la­ra baş­la­dı­ğı­nı açık­la­dı.

·         10 Mayıs: Bey­koz’un Çu­buk­lu İs­ke­le­si’nde de­ni­ze atıl­mış po­şet­ler için­de çok sa­yı­da bom­ba, si­lah ve mer­mi bu­lun­du.

·         13 Mayıs: Dış İşleri Ba­kan­lı­ğı, Tür­ki­ye’nin Av­ru­pa Jan­dar­ma Kuv­ve­ti’ne göz­lem­ci ola­rak ka­tıl­ma­sı­nın, Tür­ki­ye’nin ulus­la­ra­ra­sı gü­ven­li­ğe yap­mak­ta ol­du­ğu kat­kı­lar bağ­la­mın­da bir kat­ma de­ğer teş­kil ede­ce­ği­ni bil­dir­di.

·         15 Mayıs: 7. Av­ras­ya İs­lam Şu­ra­sı, 12-15 Ma­yıs ta­rih­le­ri ara­sın­da İs­tan­bul’da ger­çek­leş­ti­ril­di.

·         15 Mayıs: Pa­pa 16. Be­ne­dict Ür­dün, İs­ra­il ve Ba­tı Şe­ri­a’yı kap­sa­yan Orta Doğu zi­ya­re­ti­ni 8-15 Ma­yıs ta­rih­le­ri ara­sın­da ger­çek­leş­tir­di.

·         16 Mayıs: Baş­ba­kan Tay­yip Er­do­ğan, res­mî bir zi­ya­ret ama­cıy­la Rus­ya’ya git­ti.

·         16 Mayıs: DP’nin 5. Olağanüstü Büyük Kongresi’nde, ge­nel baş­kan­lı­ğa Hü­sa­met­tin Cin­do­ruk se­çil­di.

·         16 Mayıs: ABD’den Irak’a git­mek üze­re İs­tan­bul Ata­türk Ha­va­li­ma­nı’ndan Tür­ki­ye’ye gi­riş ya­pan iki ki­şi­de “do­muz gri­bi” vi­rü­sü bu­lun­du­ğu be­lir­len­di.

·         17 Mayıs: DSP’nin Ola­ğa­nüs­tü Ku­rul­ta­yı’nda ge­nel baş­kan­lı­ğa Ma­sum Tür­ker se­çil­di.

·         18 Mayıs: Sin­can 1. Ağır Ce­za Mah­ke­me­si, An­ka­ra Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı’nın, “Ka­yıp Tril­yon” da­va­sıy­la il­gi­li ola­rak, Cum­hur­baş­ka­nı Ab­dul­lah Gül hak­kın­da ver­miş ol­du­ğu “ko­vuş­tur­ma ya­pıl­ma­sı­na yer ol­ma­dı­ğı”na iliş­kin ka­ra­rı­nı kal­dır­dı.

·         18 Mayıs: ÇYDD Ge­nel Baş­ka­nı Tür­kan Say­lan ha­ya­tı­nı kay­bet­ti.

·         18 Mayıs: An­ka­ra 11. Ağır Ce­za Mah­ke­me­si, Da­nış­tay’a ve Cum­hu­ri­yet ga­ze­te­si­ne sal­dı­rı­lar­la il­gi­li da­va­nın “Er­ge­ne­kon” da­va­sıy­la bir­leş­ti­ril­me­si­ne ka­rar ver­di.

·         19 Mayıs: Dün­ya Sağ­lık Ör­gü­tü, H1N1 vi­rü­sü­nün ne­den ol­du­ğu do­muz gri­bi ağır­lık­lı gün­de­miy­le yıl­lık top­lan­tı­sı­na baş­la­dı. Dün­ya­da do­muz gri­bi­ne ya­ka­la­nan­la­rın sa­yı­sı­nın 40 ül­ke­de 8.829’a yük­sel­di­ği ve 76 ki­şi­nin öl­dü­ğü açık­lan­dı.

·         21 Mayıs: Şemdinli’deki olaylara adı karışan Uzman Çavuş Tanju Çavuş, 8 yıl 4 ay hapse mahkum oldu.

·         21 Mayıs: ABD Senatosu, Guantanamo gözetim kampındaki tutsakların başka bir yere nakledilmesine ilişkin planı reddetti.

·         23 Mayıs: İslam Konferansı Örgütü Dış İşleri Bakanları Konseyi 36. toplantısı Suriye’nin başkenti Şam’da yapıldı.

·         23 Mayıs: Almanya’da Horst Köhler, Alman federal meclisi tarafından yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.

·         24 Mayıs: BBP 4. Olağanüstü Kongresi’nde Yalçın Topçu yeni genel başkan seçildi.

·         25 Mayıs: Devlet Eski Bakanı Abdüllatif Şener, Türkiye Partisi adıyla yeni bir parti kurduğunu açıkladı.

·         27 Mayıs: İstanbul-Poyrazköy’de ele geçirilen mühimmatla ilgili olarak gözaltına alınan Yarbay Mustafa Türkan Ecevit tutuklandı.

·         27 Mayıs: Irak Hükûmeti, yolsuzlukla suçlanan 1000 kamu görevlisi için tutuklama emri çıkarıldığını duyurdu.

·         29 Mayıs: Türkiye ile Tacikistan arasında diplomatik iş birliği anlaşması imzalandı.

·         29 Mayıs: Sibirya’nın Kurgan bölgesinde Rus ve Amerikalı yetkililerin katılımı ile kimyasal silahları imha etme merkezi açıldı.

·         30 Mayıs: Ergenekon Davası’nın tutuklu sanığı Erol Ölmez, helikopter kazasında hayatını kaybeden BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu’nun 2008’de öldürülmesinin planlandığını, ancak bu suikastın bir yıl gecikmeyle gerçekleştirildiğini iddia etti.

·         1 Haziran: Türkiye, BM Güvenlik Konseyi’nin Dönem Başkanlığı görevini Rusya’dan devraldı.

·         1 Haziran: TUSKON’un düzenlediği “Dünya Ticaret Bakanları Zirvesi”, 1-7 Haziran tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirildi.

·         1 Haziran: Kuzey Irak’taki Bölgesel Kürt Yönetimi, Kerkük-Ceyhan-Yumurtalık Hattı üzerinden dünya pazarına petrol ihracatına başladı.

·         2 Haziran: Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ, resmî bir ziyaret amacıyla ABD’ye gitti.

·         3 Haziran: ABD’nin otomotiv devi General Motors, Hummer araçlarının üretim hakkını Çin’e sattı.

·         4 Haziran: Suriye sınırındaki mayınlı arazilerin temizlenmesini öngören kanun tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda 91’e karşı 255 oyla kabul edildi.

·         4 Haziran: ABD Başkanı Barack Obama, Mısır’ın başkenti Kahire’de İslam dünyasına hitap etti.

·         4 Haziran: Teşvik ve istihdam paketi Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından açıklandı.

·         4 Haziran: DTP eski Genel Başkanı Nurettin Demirtaş, Siirt Belediye Başkanı Selim Sadak ve Dicle eski Belediye Başkanı Abdullah Akengin, “terör örgütünün propagandası yapmak”tan birer yıl hapis cezasına çarptırıldı.

·         5 Haziran: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Almanya’daki “Deniz Feneri e.V” davasıyla ilgili olarak, RTÜK Başkanı Zahid Akman’ın da aralarında bulunduğu 18 kişinin mal varlığına tedbir koydu.

·         6 Haziran: Normandiya’da görüşen ABD Başkanı Barack Obama ile Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin, Türkiye’nin AB üyeliği konusunda anlaşamadığı bildirildi.

·         7 Haziran: YSK tarafından iptal edilen 30 belediye başkanlığı ile 11 belde belediye meclisi üyeliğine ilişkin yenileme seçimleri yapıldı.

·         7 Haziran: Ergenekon soruşturması kapsamında savcılık sorgusunun ardından tutuklanma talebiyle mahkemeye sevk edilen Levent Göktaş’ın avukatı Serdar Öztürk tutuklandı.

·         8 Haziran: Belçika’da milletvekili seçilen Türkiye asıllı Mahinur Özdemir, ülkenin ilk başörtülü milletvekili oldu.

·         8 Haziran: NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer, temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geldi.

·         10 Haziran: RTÜK Başkanı Zahid Akman’ın, Üst Kurul Üyeliği’nin düşürülmesi için 3 CHP’li üyenin talebi, 3’e karşı 5 oyla reddedildi.

·         12 Haziran: Ergenekon davasında tutuklu sanıklar Mete Yalazangil, Adnan Akfırat, Ali Kutlu ve Murat Çağlar’ın tahliyesine karar verildi.

·         13 Haziran: Genelkurmay Başkanlığı, Taraf gazetesinin 12 Haziran’daki manşetinde yer alan “AKP ve Gülen’i Bitirme Planı” başlıklı habere yayın yasağı getirdi.

·         14 Haziran: Bir ihbar üzerine İstanbul-Yeniköy sahilinde deniz dibinde mühimmat araması başlatan polis, 200 adet G-3 mermisi buldu.

·         14 Haziran: Orta Doğu barışıyla ilgili önemli açıklamalarda bulunan İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, silahsız bir Filistin devletini kabul edeceklerini açıkladı.

·         15 Haziran: İran’daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden zaferle çıkan Mahmud Ahmedinejad ile Mir Hüseyin Musevi taraftarları arasında çıkan çatışmada, 10’a yakın kişi hayatını kaybetti.

·         16 Haziran: Şanghay İş Birliği Örgütü Zirvesi, Rusya’nın Yekaterinburg şehrinde gerçekleştirildi.

·         17 Haziran: İstanbul Milletvekili Ufuk Uras, ÖDP’den istifa etti.

·         19 Haziran: Abant Platformu’nun “Demokratikleşme: 12 Eylül’den AB’ye Siyasî Partiler” konulu toplantısı 18-20 Haziran tarihlerinde Abant’ta gerçekleştirildi.

·         20 Haziran: D-8 Teşkilatı’nın 12. kuruluş yıldönümü toplantısı, İstanbul’da gerçekleştirildi.

·         26 Haziran: Dünyanın en meşhur pop starlarından Michael Jackson, geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.

·         26 Haziran: Pekin’de düzenlenen Türkiye-Çin İş Forumu’nda, 1,5 milyar dolar değerinde 6 anlaşma imzalandı.

·         28 Haziran: Honduras’ta Devlet Başkanı Manuel Zelaya askerî darbeyle görevinden uzaklaştırıldı.

·         29 Haziran: Rusya ile Azerbaycan arasındaki doğalgaz anlaşması Bakü’de imzalandı.

·         29 Haziran: ABD’de Wall Street tarihinin en büyük yolsuzluğunu yapmakla suçlanan Bernard Madoff, 150 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

·         30 Haziran: “AKP ve Gülen’i Bitirme Planı” olarak gazetelere yansıyan planın altında imzası bulunduğu iddia edilen Albay Dursun Çiçek tutuklandı.

·         30 Haziran: Türkmenistan, 396 bin kilometrekare yüzölçümüyle dünyanın en büyük çölleri arasında yer alan Karakum’dan petrol çıkarmaya başladı.

 

 

Mevcut veriler ışığında, Türkiye ekonomisinin 2009 yılı ilk yarısındaki görünümü şu şekildedir:

 

 

1) REEL KESİM

1-A) BÜYÜME:

Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer almaktadır.

 

TABLO 1: BÜYÜME (GSYH) VERİLERİ (Üretim Yöntemine Göre, 1998 Bazlı, Sabit Fiyatlarla) (%) (Milyon $)

 

2005

2006

2007

2008

2009

Hedef GSYH Oranı

5.0

5.0

5.0

5.5

-3.6

Gerçekleşen GSYH Oranı

8.4

6.9

4.7

0.9

 

 

 

 

 

I. çeyrek   % 7.2

II. çeyrek  % 2.8

III. çeyrek % 1.0

II. çeyrek  % -6.5

I. çeyrek   % -14.3

II. çeyrek    % -7.0

 

 

 

 

 

 

 

GSYH Meblağı

(cari fiyatlarla)

481,497

526,429

658,786

741,754

272,497

(Ocak-Haziran)

Kaynak: TÜİK

 

 

            2003-2007 dönemi hedef büyüme oranları %5 olmakla beraber, gerçekleşmeler 2007 yılı haricinde hep bu oranın üstündedir. 2008’de ise büyüme oranı hedef oran olan %5.5’in çok altında gerçekleşmiş olup %0.9’dur. Global ekonomik krizin ülkemize yansıması olarak değerlendirilebilecek bu büyüme düşüşü, 2009 yılında da devam etme eğilimindedir. Nitekim, ilk iki çeyrek itibariyle büyüme oranları sırasıyla %-14.3 ve %-7’dir. 2009 yılı hedef büyüme oranı olan %4’ün tutturulmasının zorluğu anlaşılınca yeni hedef %-3.6 olarak tespit edilmiştir (Bkz. Tablo 1). Mevcut manzara, büyümedeki düşüşün bu oranla da sınırlı kalmayacağı yönündedir.

 

            TÜİK’ten yapılan açıklamaya göre, 2007 yılında, üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH 843,178 milyon TL’dir. 2008 sonu itibariyle bu meblağ 950,098 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılı ilk iki çeyrek meblağı ise 438,250 milyon TL’dir.

 

            Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH; 2003 yılında 304,901 milyon, 2005 yılında 481,497 milyon, 2007 yılında 658,786 milyon, 2008’de ise 741,754 milyon olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılı ilk iki çeyrek rakamı ise 272,497 milyon Dolar’dır. (Bkz. Tablo 1)

 

            2009’un ilk yarısı itibariyle bazı iktisadî faaliyet kollarında 1998 bazlı fiyatlarla GSYH gelişme hızları şöyledir: Tarım-avcılık-ormancılık %6.6; Madencilik ve Taş Ocakçılığı %2.9; İmalât sanayii %-12.9; İnşaat %-17.3; Toptan ve perakende ticaret %-20.5; Oteller ve lokantalar %13.6; Ulaştırma-depolama-haberleşme %-10.4; Malî aracı kuruluşlar %37.1; Gayrimenkul-kiralama-iş faaliyetleri %8.1; Eğitim %13.7; Sağlık işleri ve sosyal hizmetler %5.

 

            Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre 2008 sonu itibariyle Türkiye nüfusu 71.517.100 kişiden ibarettir. Nüfusun 35.901.154’ünü erkekler, 35.615.946’sını ise kadınlar oluşturmaktadır.

 

            Kişi başına GSYH (KBGSYH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla KBGSYH; 2006’da 7.583 $, 2007’de 9.234 $ iken, 2008’de 10.436 $’a yükselmiştir.

 

 

1-B) SANAYİ:

İmalât sanayiindeki üretim değişim oranları, alt sektörler itibariyle Tablo 2’de yer almaktadır.

 

TABLO 2: ÜRETİM ARTIŞI (Haziran)

İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI

ÜRETİM DEĞİŞİMİ (2005=100)

2008

2009

TOPLAM SANAYİ

121.5

109.9

Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü

138.4

127.4

İmalât Sanayii Sektörü

120.9

108.1

Elektrik, Gaz ve Su Sektörü

122.5

117.9

Kaynak: TÜİK

 

 

            2005=100 temel yıllı sanayi endeksine göre, 2008 yılının aynı dönemi ile kıyaslandığında, 2009 yılı ilk yarısında sanayi üretiminde düşüş olduğu görülmektedir. 2009 yılı ilk yarısında alt sektörler arasında en yüksek üretim düşüşü 2008’in aynı döneminde olduğu gibi yine imalât sanayii sektöründe gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 2)

 

 

TABLO 3: KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (%)

 

2007

2008

2009

Ocak

78.3

80.3

63.8

Şubat

80.1

79.3

63.8

Mart

82.0

81.2

64.7

Nisan

81.7

81.7

66.8

Mayıs

83.3

82.4

70.4

Haziran

83.5

82.3

72.7

Temmuz

81.9

80.0

 

Ağustos

80.3

76.2

 

Eylül

83.2

79.8

 

Ekim

83.1

76.7

 

Kasım

82.6

72.9

 

Aralık

81.1

64.7

 

Kaynak: TÜİK

 

 

            2009 yılı ilk yarısındaki kapasite kullanım oranları (KKO), 2008’in aynı dönemi ile kıyaslandığında belirgin bir şekilde düşük seviyelerde gerçekleşmiştir. 2009 yılı ilk yarısında ortalama KKO %67 seviyesindedir. 2008’in aynı döneminde bu oran %81 civarında idi. Türkiye’de bir yılda sanayideki üretim düşüşü bariz bir biçimde bu oranlardan da görülebilmektedir. (Bkz. Tablo 3)

 

 

TABLO 4: TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA SEBEPLERİ (%) (Haziran)

 

2008

2009

İç Pazarda Talep Yetersizliği

46.5

51.9

Dış Pazarda Talep Yetersizliği

19.6

33.1

Malî İmkânsızlık

4.6

3.5

Yerli Mallarda Ham Madde Yetersizliği

5.2

2.9

İthal Mallarda Ham Madde Yetersizliği

4.6

1.7

İşçilerle İlgili Meseleler

2.1

1.4

Kaynak: TÜİK

 

 

               2009 yılı ilk yarısında; tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin ilk sırada belirtilen sebep “iç pazarda talep yetersizliği”dir. Ardından “dış pazarda talep yetersizliği” belirtilmiştir. Fakat ilginç olan, tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin belirtilen diğer sebeplerde 2008’in aynı döneminde göre 2009’un ilk yarısında düşüşler meydana gelmekle beraber, iç ve dış talepteki daralma oranlarında dikkat çekici seviyelerde yükselmeler meydana gelmiştir. (Bkz. Tablo 4)

 

 

TABLO 5: YENİ KURULAN ŞİRKET, KOOPERATİF VE İŞ YERİ (Ocak-Haziran)

 

2008

2009

Değişim (%)

Yeni açılan şirket ve kooperatif

28,879

21,984

-23.9

Kapanan şirket ve kooperatif

5,142

5,288

2.8

Yeni açılan ticaret unvanlı iş yeri

26,971

22,738

-15.7

Kapanan ticaret unvanlı iş yeri

23,443

19,952

-14.9

Kaynak: TÜİK

 

 

            2008 yılının aynı dönemi ile kıyaslandığında, 2009 yılı ilk yarısında şirket ve kooperatif açılışlarında belirgin bir azalış meydana gelmiş olup, oran %-23.9’dur. Kapanan şirket ve kooperatif sayısında ise artış meydana gelmiştir. Ticaret unvanlı iş yeri açılışlarına bakıldığında yine önemli oranda düşüş olduğu görülmekte olup, oran %-15.7’dir. Kapanan ticaret unvanlı iş yeri sayısında da benzer oranda düşüş meydana gelmiştir. (Bkz. Tablo 5). Belirtmek gerekir ki bunların belli bir kısmı, faaliyette bulunmadıklarından dolayı Ticaret Sicil Müdürlükleri tarafından yapılan re’sen kapatılmalar olmakla beraber, önemli kısmı fiili kapanışlardır.

 

 

1-C) İSTİHDAM:

            TÜİK Hane Halkı İş Gücü Anketi sonuçlarına göre, 2009 yılı ilk yarısında (Haziran Dönemi; Mayıs-Haziran-Temmuz) kurumsal olmayan nüfusa ilişkin istihdam durumu Tablo 6’da yer almaktadır.

 

TABLO 6: KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞ GÜCÜ DURUMU (000 kişi) (Haziran Dönemi; May-Haz-Tem)

 

2008

2009

KURUMSAL OLMAYAN SİVİL NÜFUS

69,686

70,505

   15 ve Üstü Yaştaki Nüfus

50,769

51,644

 

 

 

İŞ GÜCÜ DURUMU

24,407

25,216

   İstihdam Edilen

22,111

21,947

   İşsiz

2,297

3,269

 

 

 

İŞ GÜCÜNE KATILMA ORANI (%)

48.1

48.8

 

 

 

İSTİHDAM ORANI (%)

43.6

42.5

İŞSİZLİK ORANI (%)

9.4

13.0

   Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%)

11.9

16.4

   Genç Nüfusta (15-24 yaş) İşsizlik Oranı (%)

18.0

23.7

 

 

 

İŞ GÜCÜNE DAHİL OLMAYANLAR

26,361

26,428

Kaynak: TÜİK

 

 

            2008 yılı ilk yarısında istihdam edilen kişi sayısı 22,111,000 iken, 2009’un aynı döneminde bu sayı 21.947.000 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı ilk yarısına göre 2009 yılının aynı döneminde istihdam edilen kişi sayısındaki düşüş 164,000’dir. 2008 yılı ilk yarısında işsiz sayısı ise 2,297,000’dir. 2009 yılı ilk yarısında işsiz sayısında belirgin bir artış meydana gelmiş olup bu sayı 3,269,000’dir. 2009 yılı ilk yarısında istihdam oranı %42.5, işsizlik oranı ise %13.0’tür. Tarım dışı işsizlik oranı %16.4; 15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı %23.7’dir (Bkz. Tablo 6). Üretimde meydana gelen düşüşlerden sonra işsizlikte de böyle bir sonuçla karşılaşmak sürpriz değildir. Şu an görünen, maalesef, bu olumsuzluğun bir süre daha artarak devam edeceği yönündedir.

 

 

2) FİNANSAL KESİM

2-A) FİYATLAR:

Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer almaktadır.

 

TABLO 7: FİYATLARDAKİ GELİŞMELER (Bir önceki aya göre değişim) (%)

 

ÜFE

 

TÜFE

 

2007

2008

2009

 

2007

2008

2009

Ocak

-0.05

0.42

0.23

 

1.00

0.80

0.29

Şubat

0.95

2.56

1.17

 

0.43

1.29

-0.34

Mart

0.97

3.17

0.29

 

0.92

0.96

1.10

Nisan

0.80

4.50

0.65

 

1.21

1.68

0.02

Mayıs

0.39

2.12

-0.05

 

0.50

1.49

0.64

Haziran

-0.11

0.32

0.94

 

-0.24

-0.36

0.11

Temmuz

0.06

1.25

 

 

-0.73

0.58

 

Ağustos

0.85

-2.34

 

 

0.02

-0.24

 

Eylül

1.02

-0.90

 

 

1.03

0.45

 

Ekim

-0.13

0.57

 

 

1.81

2.60

 

Kasım

0.89

-0.03

 

 

1.95

0.83

 

Aralık

0.15

-3.54

 

 

0.22

-0.41

 

Kaynak: TÜİK

 

 

            “Bir önceki aya göre değişim” açısından, ÜFE’de 2009 yılı ilk yarısında değişiklikler meydana gelmiştir. Fakat gerçekleşen oranlar önceki yıla nazaran genel itibariyle düşük seviyelerdedir. TÜFE’de de benzer durumlar söz konusudur. (Bkz. Tablo 7)

 

 

TABLO 8: FİYATLARDAKİ GELİŞMELER (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)

 

ÜFE

 

TÜFE

 

2007

2008

2009

 

2007

2008

2009

Ocak

9.37

6.44

7.90

 

9.93

8.17

9.50

Şubat

10.13

8.15

6.43

 

10.16

9.10

7.73

Mart

10.92

10.50

3.46

 

10.86

9.15

7.89

Nisan

9.68

14.56

-0.35

 

10.72

9.66

6.13

Mayıs

7.14

16.53

-2.46

 

9.23

10.74

5.24

Haziran

2.89

17.03

-1.86

 

8.60

10.61

5.73

Temmuz

2.08

18.41

 

 

6.90

12.06

 

Ağustos

3.72

14.67

 

 

7.39

11.77

 

Eylül

5.02

12.49

 

 

7.12

11.13

 

Ekim

4.41

13.29

 

 

7.70

11.99

 

Kasım

5.65

12.25

 

 

8.40

10.76

 

Aralık

5.94

8.11

 

 

8.39

10.06

 

Kaynak: TÜİK

 

 

            “Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim” açısından 2009 yılı ilk yarısında ÜFE’de giderek azalan oranlar meydana gelmiştir. Nisan ayı itibariyle negatif oranlar gerçekleşmiştir. Benzer eğilim TÜFE’de de mevcuttur. TÜFE’de her ne kadar negatif oranlar meydana gelmemişse de istikrarlı bir düşüş sürecinden bahsedilebilir. (Bkz. Tablo 8)

 

            2008’in Mart’ı itibariyle çift haneye yükselen ÜFE, Aralık’ı itibariyle tek haneye tekrar inmiş olup, bu eğilim 2009’da da sürmektedir. TÜFE’de ise 2008 Mayıs’ında çift haneye çıkan oran, 2009 başında tek haneye inmiş ve bu eğilimini sürdürmektedir. (Bkz. Tablo 8)

 

            2003, 2004 ve 2005 yıllarında hedef enflasyon oranları realize edilebilmekle beraber, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında bunu sağlamak mümkün olmamıştır. 2009 yılı hedef oranı %7.5 olup, ÜFE’de Şubat’ta TÜFE’de ise Nisan’da realize edilebilmiştir. Ancak, bu erişim bir başarıdan ziyade iç piyasadaki daralmanın sonucu olarak değerlendirilebilir.

 

 

2-B) PARASAL GÖSTERGELER:

2008 yılı sonu ve 2009 yılı ilk yarı sonu itibariyle parasal göstergeler ve bunlar arasındaki değişim oranları, Tablo 9’da verilmiştir.

 

TABLO 9: PARASAL GÖSTERGELER (Milyon TL)

 

26 Aralık 2008

26 Haziran 2009

Değişim (%)

Dolaşımdaki Para

30,568

32,253

5.5

Vadesiz Mevduat

27,106

29,726

9.7

M1

57,675

61,979

7.5

Vadeli Mevduat

224,186

226,631

1.1

M2

281,861

288,610

2.4

Döviz Tevdiatı

127,823

135,464

6.0

Döviz Tevdiatı (Milyar Dolar)

84.8

87.5

3.2

M2Y

409,683

424,074

3.5

Dolarizasyon (DTH/M2Y)

%31.2

%31.9

2.4

Mevduat Bankaları Kredileri

267,667

262,427

-2.0

Açık Piyasa İşlemleri

-2.836

-12,716

348.4

Kamu Menkul Kıymetleri

169,559

197,449

16.4

Kaynak: TCMB

 

 

            2008 sonu itibariyle 30.6 milyar TL olan dolaşımdaki para meblağı, 2009 yılı ilk yarı sonu itibariyle 32 milyar TL civarına yükselmiş olup artış oranı %5.5’tir. Vadesiz mevduatta da %10 civarında artış meydana gelmiştir. Vadeli mevduattaki artış ise daha düşük seviyede olup %1.1 oranındadır. Döviz tevdiatındaki artış oranı %6’dır. Dolar bazında döviz tevdiatındaki artış ise %3.2’dir. (Bkz. Tablo 9)

 

            2008 sonu itibariyle mevduat bankalarınca verilen toplam kredi meblağı 268 milyar TL civarında idi. Bu meblağ, 2009 yılı ilk yarı sonu itibariyle 262 milyar TL civarına düşmüştür. Söz konusu kredilerde %2’lik azalış meydana gelmiştir. Kredilerdeki azalış, piyasanın içinde bulunduğu hal hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. (Bkz. Tablo 9)

 

 

2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI:

2009 yılı ilk yarısında, seçilmiş finansal yatırım araçlarının nominal ve reel getirileri Tablo 10’da yer almaktadır.

 

TABLO 10: SEÇİLMİŞ FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ REEL GETİRİLERİ (Haziran)

 

REEL GETİRİ (2003=100)

ÜFE (%)

TÜFE (%)

YILLIK

ORTALAMA

ALTIN (KÜLÇE)

BORSA İNDEKSİ (İMKB 100)

EURO

DOLAR

MEVDUAT FAİZİ (BRÜT)

36.03

-6.26

15.14

27.67

18.34

26.27

-12.99

6.88

18.51

9.85

 

 

 

 

Kaynak: TÜİK

 

 

            TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre, 2009 yılı Haziran’ında; 2003=100 temel yıllı ÜFE ile indirgendiğinde yıllık ortalamalar itibariyle en yüksek getiri külçe altın ile elde edilmişken, en fazla zarar borsada gerçekleşmiştir. TÜFE ile indirgendiğinde durum yine aynı merkezdedir. (Bkz. Tablo 10)

 

 

2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR:

2009 yılı ilk yarı sonu itibariyle Türkiye’de faaliyette bulunan finansal kuruluşlar Tablo 11’de yer almaktadır.

 

TABLO 11: TÜRKİYE’DEKİ FİNANSAL KURULUŞLAR (Adet)

KURULUŞ

2008

2009 (Haziran)

Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları

4

4

Kamu Mevduat Bankaları

3

3

TMSF Bünyesindeki Banka (Birleşik Fon bankası A.Ş.)

1

1

Özel Yatırım Bankaları

5

5

Özel Mevduat Bankaları

11

11

Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları

4

4

Türkiye’de Kurulu Yabancı Mevduat Bankaları

11

11

Mevduat Toplama Yetkisine Sahip Yabancı Banka Şubeleri

6

6

 

 

 

Katılım Bankaları (Özel Finans Kurumları)

4

4

 

 

 

Türkiye’de Temsilciliği Bulunan Yabancı Banka Sayısı

47

44

 

 

 

Leasing Kuruluşları

48

48

Factoring Kuruluşları

80

76

Tüketici Finansman Kuruluşları

10

10

Varlık Yönetim Şirketleri

6

6

Finansal Holding Kuruluşları

-

3

Kaynak: BDDK

 

 

            2009 yılı ilk yarı sonu itibariyle toplam banka sayısı 45, Katılım bankaları 4, Leasing kuruluşları 48, Factoring kuruluşları ise 76’dir. Tüketici finansman kuruluşlarının sayısı 10, Varlık yönetim şirketleri ise 6 adettir. (Bkz. Tablo 11)

 

 

 

3) KAMU MALİYESİ KESİMİ

 

3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ:

2009 yılı ilk yarısında bütçe gelişmeleri Tablo 12’de yer almaktadır.

 

TABLO 12: BÜTÇE İLE İLGİLİ GELİŞMELER (000 TL) (%) (Ocak-Haziran)

 

2008

2009

ARTIŞ

(09/08) (%)

GELİRLER

102,505,969

101,626,268

-0.9

   Genel Bütçe Gelirleri

99,456,251

98,286,792

-1.2

       Vergi Gelirleri

82,751,678

79,083,322

-4.4

       Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri

5,035,370

7,312,851

45.2

       Alınan Bağışlar ve Yardımlar

355,694

521,949

46.7

       Faizler, Paylar ve Cezalar

9,171,151

9,799,209

6.8

       Sermaye Gelirleri

2,029,786

1,397,345

-31.2

       Alacaklardan Tahsilat

112,572

172,116

52.9

   Özel Bütçeli İdare Gelirleri

1,846,926

2,016,179

9.2

   Düzenleme ve Denetleme Kurum Gelirleri

1,202,792

1,323,297

10.0

 

 

 

 

HARCAMALAR

100,588,532

124,830,776

24.1

   Faiz Hariç Harcamalar

79,848,723

97,588,623

22.2

       Personel Giderleri

24,506,018

28,468,920

16.2

       Sos. Güv. Kur. Devlet Primleri

3,052,826

3,446,440

12.9

       Mal ve Hizmet Alımları

9,160,912

10,698,808

16.8

       Cari Transferler

35,225,506

46,097,195

30.9

       Sermaye Giderleri

4,678,999

4,986,837

6.6

       Sermaye Transferleri

1,126,196

1,176,611

4.5

       Borç Verme

2,098,266

2,713,812

29.3

       Yedek Ödenekler

-

-

-

   Faiz Harcamaları

20,739,809

27,242,153

31.4

 

 

 

 

BÜTÇE DENGESİ

1,917,437

-23,204,508

-1310.2

 

 

 

 

Faiz Dışı Denge

22,657,246

4,037,645

-82.2

Kaynak: MB

 

 

            2009 yılı ilk yarısında elde edilen gelir meblağı 101,626 milyon TL’dir. 2008’in aynı dönemine göre azalış meydana gelmiş olup, oran %-0.9’dur. Aynı dönemdeki harcama meblağı 124,831 milyon TL olup, 2008’in aynı dönemine göre artış oranı %24’tür. (Bkz. Tablo 12)

 

            2009 yılı ilk yarısında faiz harcamaları meblağı 27,242 milyon TL olup, 2008 yılının aynı döneminde göre %31.4 oranında artış kaydetmiştir. Faiz dışı dengede önceki döneme göre belirgin bir azalış söz konusudur. Nitekim, 2008 yılının ilk yarısında 22.7 milyar TL olan faiz dışı fazla, 2009 yılı aynı döneminde 4 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup, azalış oranı %-82 civarındadır. (Bkz. Tablo 12)

 

            Bütçe dengesinde, sonraki dönemleri de olumsuz etkileyecek bir durum söz konusudur. Nitekim 2008’in ilk yarısında 1.9 milyar TL civarında olan bütçe fazlası, 2009 yılının aynı döneminde 23.2 milyar TL açık vermiştir. Meydana gelen azalış çok yüksek olup, oran %-1310’dur. (Bkz. Tablo 12)

 

 

3-B) BORÇ VERİLERİ:

İç ve dış borçlara ilişkin bilgiler Tablo 13-16’da yer almaktadır.

 

TABLO 13: İÇ BORÇ DURUMU (Milyon TL)

 

2007

2008

2009 (Haziran)

MEBLAĞ

255,310

248,691

278,678

VADE (ay)

25.7

24.4

23.8

Kaynak: HM

 

 

            2009 yılı ilk yarısı itibariyle toplam iç borç stoku 278,678 milyon TL’dir. 2008 yılı sonuna göre meydana gelen artış 29,987 milyon TL’dir. Stokun ortalama vadeye kalan gününde ise düşüş meydana gelmiştir. 2008 sonunda 24.4 ay olan ortalama vade, 2009 yılı ilk yarı sonunda 23.8 aya gerilemiştir. (Bkz. Tablo 13)

 

 

TABLO 14: DIŞ BORÇ DURUMU (Milyon $)

 

2007

2008

2009 (Nisan)

TOPLAM

248,958

277,115

265,345

 *Kısa Vadeli

43,192

50,562

48,133

 *Uzun Vadeli

205,766

226,553

217,212

Kaynak: HM

 

 

            2008 yılı sonunda 277,115 milyon Dolar olan dış borç stoku, 2009 yılı ilk çeyrek sonunda 265,345 milyon Dolar’a gerilemiştir. Vadeler açısından dış borçlar temel karakteristiğini sürdürmekte olup, ağırlıklı olarak uzun vadelidir. 2009 yılı ilk çeyrek sonu itibariyle uzun vadeli borçların toplam borç içindeki payı %82 civarındadır. (Bkz. Tablo 14)

 

 

TABLO 15: DIŞ BORÇ KOMPOZİSYONU (%)

DÖVİZ CİNSİ

2007

2008

2009 (Nisan)

Dolar

54.9

55.3

56.6

Euro

34.7

34.6

33.7

SDR

2.9

3.1

2.9

Yen

1.1

1.4

1.4

Diğer

6.4

6.0

5.4


Kaynak: HM

 

 

            2009 yılı ilk çeyrek sonu itibariyle dış borcun %56.6’sı ABD Doları cinsindendir. Müteakiben; Euro, SDR, Yen ve diğer para birimleri cinsinden borçlar gelmektedir. (Bkz. Tablo 15)

 

 

TABLO 16: MERKEZÎ İDARE BORÇ STOKU (Alacaklıya Göre) (Milyar $)

 

2007

2008

2009 (Haziran)

TOPLAM BORÇ STOKU

286.3

251.5

267.3

I) İÇ BORÇ STOKU

219.2

181.7

197.2

   a) Piyasa

161.8

138.3

153.6

   b) Kamu Kesimi

57.4

43.5

43.5

 

 

 

 

II) DIŞ BORÇ STOKU

67.1

69.8

70.2

   a) Kredi

28.4

30.8

29.9

       a.1) Uluslararası Kuruluşlar

              (IMF Kredisi)

17.3

(7.1)

18.9

(8.6)

18.5

(7.9)

       a.2) Hükûmet Kuruluşları

4.9

5.5

5.4

       a.3) Ticarî Bankalar

6.2

6.4

6.0

   b) Tahvil

38.7

38.9

40.3

Kaynak: HM

 

 

            Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, alacaklılarına göre merkezî idare toplam borç stoku; 2007 sonu itibariyle 286.3 milyar Dolar iken, 2008 sonunda 251.5 milyar Dolar’a gerilemiştir. Söz konusu meblağ, 2009 yılı Haziran’ı sonunda 267.3 milyar Dolar’a yükselmiştir. IMF kredisinde de dalgalanmalar söz konusudur. Nitekim 2007 sonunda 7.1 milyar Dolar olan IMF borcu, 2008 sonu itibariyle 8.6 milyar Dolar’a yükselmişken, 2009 Haziran’ı sonunda 7.9 milyar Dolar’a gerilemiştir (Bkz. Tablo 16). Bu meblağ, IMF ile yapılacak yeni anlaşma ile daha da yükselecektir. Fakat Hükûmet, halihazırda böyle bir anlaşmayı gerektirecek bir durumun mevcut olmadığını beyan etmektedir. Bununla beraber, zaman zaman aynı cepheden verilen bazı sinyaller ise sanki yeni bir Stand-by anlaşmasının imzalanacağı yönünde izlenimlere sebep olmaktadır.

 

 

 

4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ

 

4-A) ÖDEMELER DENGESİ:

Ödemeler dengesi bilgilerine Tablo 17’de yer verilmektedir.

 

TABLO 17: ÖDEMELER DENGESİ (Milyon $)

 

2007

2008

2009 (Haziran)

I. CARİ İŞLEMLER HESABI

-37,684

-41,623

-6,839

   I.a) Dış Ticaret Hesabı

-46,661

-53,174

-8,030

   I.b) Hizmetler Hesabı

13,883

17,457

4,425

   I.c) Gelir Hesabı

-7,142

-7,967

4,208

   I.d) Cari Transferler Hesabı

2,236

2,018

974

 

 

 

 

II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI

36,560

37,052

-985

   II.a) Sermaye Hesabı

-

-

-

   II.b) Finans Hesabı

36,560

37,052

-985

 

 

 

 

III. NET HATA VE NOKSAN

1,124

4,571

7,824

Kaynak: TCMB

 

 

            Merkez Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre cari işlemler hesabı; 2007 sonunda 37.7 milyar Dolar açık vermişken, 2008 yılı açık meblağı 41.6 milyar Dolar olup, artış oranı %10 civarındadır. 2009 yılı ilk yarı sonundaki cari açık meblağı ise 6.8 milyar Dolar’dır. (Bkz. Tablo 17)

 

 

4-B) MAL TİCARETİ:

Ana ve alt kalemler itibariyle mal ticareti verileri, Tablo 18’de ve 19’da yer almaktadır.

 

TABLO 18: DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (000 $) (Ocak-Haziran)

 

2008

2009

Değişim (%)

İHRACAT

68,751

47,746

-30.6

İTHALÂT

105,849

62,325

-41.1

DIŞ TİCARET DENGESİ

-37,098

-14,579

-60.7

İHRACAT / İTHALÂT (%)

65.0

76.6

 

Kaynak: DTM

 

 

            2009 yılı ilk yarısı ihracatı 47.7 milyar Dolar, ithalâtı ise 62.3 milyar Dolar’dır. 2008 yılının aynı dönemine göre önemli ölçüde azalışlar meydana gelmiş olup, sırasıyla %-30.6 ve %-41.1’dir. Dış ticaret açığında meydana gelen yükselme %-60.7’dir. 2009 yılı ilk yarısında ihracatın ithalâtı karşılama oranı %76.6’dır. Bu oran, 2008 yılının aynı dönemine göre 11.6 puan yükselmiştir. Bu puan yükselişi, ihracatımızın arttığı anlamına gelmemektedir. Zira ithalâtta da önemli ölçüde azalma meydana gelmiş olması böyle bir sonucu doğurmaktadır. (Bkz. Tablo 18)

 

 

TABLO 19: GENİŞ EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLAMASINA (GEGS) GÖRE DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (Milyon $) (Ocak-Haziran)

 

2008

 

2009

 

DEĞER

(%)

 

DEĞER

(%)

İHRACAT

 

 

 

 

 

  Sermaye (Yatırım) Malları

9,366

13.6

 

5,209

10.9

  Ara (Ham madde) Mallar

34,807

50.6

 

24,298

50.9

  Tüketim Malları

24,371

35.4

 

17,983

37.7

  Diğer

207

0.3

 

246

0.5

 

 

 

 

 

 

İTHALÂT

 

 

 

 

 

  Sermaye (Yatırım) Malları

14,314

13.5

 

9,543

15.3

  Ara (Ham madde) Mallar

79,949

75.5

 

43,976

70.6

  Tüketim Malları

11,233

10.6

 

8,441

13.5

  Diğer

353

0.3

 

365

0.6

Kaynak: DTM

 

 

            2009 yılı ilk yarısında, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından ihracat alt kalemleri, sırasıyla şöyledir: Ham madde, tüketim, yatırım ve diğer mallar. Burada dikkati çeken husus şudur: Geleneksel olarak ihracat kalemleri arasında ilk sırayı tüketim malları alırken, 2006 yılı itibariyle bu yapıda bir değişiklik meydana gelmiş olup, ilk sırayı ham maddeler almıştır. Aynı dönemde, ithalât alt kalemleri ise karakteristik yapısını sürdürmüş olup, sırasıyla şöyledir: Ham madde, yatırım, tüketim ve diğer mallar. (Bkz. Tablo 19)

 

            2009 yılı ilk yarısında, ülke gruplarına göre incelendiğinde, ihracatın %43.6’sının AB ülkelerine; kalan kısmının diğer ülkelere yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Bu oran 2008 yılının aynı döneminde %50.6 idi. 2009’un ilk yarısında ithalâtın %39.7’si AB ülkelerinden; kalan kısmı diğer ülkelerden gerçekleştirilmiştir. Bu oran 2008’in aynı döneminde %38.5 idi.

 

 

4-C) HİZMET TİCARETİ:

Alt faaliyet dalları itibariyle hizmet ticareti verileri Tablo 20’de yer almaktadır.

 

TABLO 20: HİZMET TİCARETİ GELİŞMELERİ (Milyon $)

 

2007

2008

2009 (Haziran)

HİZMETLER DENGESİ

13,883

17,457

4,425

   a) Ulaştırma

-335

265

500

   b) Turizm

15,227

18,404

4,876

   c) İnşaat

759

974

531

   d) Sigorta

-897

-673

-271

   e) Finans

-228

-137

-105

   f) Diğer Ticarî

-832

-1,304

-681

   g) Resmî

-214

-795

-509

   h) Diğer

403

723

84

Kaynak: TCMB

 

 

            TCMB verilerine göre, 2009 yılı ilk yarısında Türkiye’nin net gelir sağlayan başlıca hizmet alt sektörleri; turizm, inşaat ve ulaştırmadır. Söz konusu dönem itibariyle Türkiye’nin hizmet ticareti net geliri 4.4 milyar Dolar civarındadır. (Bkz. Tablo 20)

 

            TÜİK istatistiklerine göre, 2009 yılı ilk yarısında Türkiye’yi ziyaret eden kişi sayısı 11,378,772’dir. Yurt dışını ziyaret eden Türkiyeli turist sayısı ise 2,469,048’dir. Giriş yapan yabancı ziyaretçilerin ülkeleri itibariyle sıralaması şöyledir: Avrupa, BDT, Asya, Afrika, Amerika, Okyanusya, Diğer.

 

 

 

BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER:

 

Global Finansal Kriz

 

Kriz ve Yeni Finansal Düzen:

            Üretimle bağlantısı olmadan sadece paradan para kazanma, yani fiktif kârlar elde etme peşinde olan kişilerin ve kurumların hatta devletlerin dünyayı sürükleyeceği tek bir adres vardır, global ekonomik kriz ve çöküş… Halihazırda yaşanan kriz, tam da bu sebeple meydana gelmiştir. Gelinen noktada, iktisadî sistemlerde değişiklikler kaçınılmaz hale gelmiş, krizden çıkış ve yenileriyle bu boyutlarda karşılaşmama, küresel ölçekte yeni finansal düzenlemeleri gerektirmiştir. Krizden çıkış reçetesi; buna yol açan kişilerin, kurumların ve devletlerin faaliyetlerine getirilecek düzenlemeleri içermelidir. Kurulacak yeni global finansal düzen; üretimden gelir elde etmeyi teşvik etmeli, finansal piyasa aktörleri de enerjilerini reel sektörün finansman faaliyetlerine yönlendirmelidir.

 

 

G-20 Toplantıları ve Kriz:

            G-20 ülkeleri Kasım 2008’de bir araya gelerek finansal piyasalara ve dünya ekonomisine ilişkin birtakım tedbirler alındığını ilan ettiler. Nisan ve Eylül 2009’da da yine benzer toplantılar tertip edilmiştir. Yapılan son Eylül toplantısında çıkan başlıca karar, tasarruf yapılması yönündedir. Yani bütçeler kontrol altına alınarak gelir miktarı artırılmaya, gider miktarı ise azaltılmaya çalışılacaktır. Doğrusunu söylemek gerekirse, bu ve benzeri kararlar söz konusu krizin köklü olarak çözümüne yönelik bir içerik taşımamaktadır. Çünkü bu tür tedbirler, geleneksel nitelikli olup global finansal düzende farklı bir yapı denemesi manasına gelmemektedir. Halbuki köklü çözüm, söz konusu düzenin yapısındaki ve ilgili aktörlerin davranışlarındaki değişimleri gerektirmektedir. Anlaşılan o ki mevcut krizden çıkış biraz zaman alacağı gibi, benzerlerini de beklemeye devam edebiliriz.

 

 

GÜ’ler GOÜ’ler ve Krizden Çıkış:

            Mevcut ve benzeri nitelikli global kriz süreçlerinde, sadece gelişmiş ülkelerin (GÜ) ve Brezilya, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin (GOÜ) değil, diğer tüm GOÜ’lerin de global ekonomik meselelerle alakalı karar vericiler havuzuna dahil edilmeleri gerekmektedir. Tabii bu dahil edilme, onlara müzakere masalarında yalnızca birer figüran olarak yer verilmesi şeklinde olmamalıdır. Fakat bu ülkeler, bizzat karar verici konumunda bulunmalıdır. Zaten krizin asıl müsebbibi GÜ’lerdir. Dolayısıyla GOÜ’leri de dikkate alan yeni bir döneme kapı aralanması gerekmektedir. Açıktır ki başarı; alınacak tedbirlerin de global nitelikte olmasıyla ve istisnasız başta GÜ’ler olmak üzere tüm ülkelerin bunlara katılımıyla elde edilebilecektir.

 

 

 

Dr. Mehmet Behzat Ekinci.

mbekinci@akademiktisat.net

http://www.akademiktisat.net

 

 

 

Kaynaklar:

TÜİK, DPT, HM, DTM, TCMB, MB, BDDK, Turkish Bank, Anlayış.

 

 

 

Sayfa Başı