TÜRKİYE EKONOMİSİNİN
2008 YILINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
İÇİNDEKİLER:
HAVADİS
1) REEL KESİM
1-A) BÜYÜME
1-B) SANAYİ
1-C) İSTİHDAM
2) FİNANSAL KESİM
2-A) FİYATLAR
2-B) PARASAL GÖSTERGELER
2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI
2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ
3-B) BORÇ VERİLERİ
4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ
4-A) ÖDEMELER DENGESİ
4-B) MAL TİCARETİ
4-C) HİZMET TİCARETİ
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER
HAVADİS:
Bu
çalışmada, Türkiye’de 2008 yılında meydana gelen ekonomik gelişmelere ilişkin
ayrıntılı sektörel analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışma
öncesinde, 2008 boyunca Türkiye’de ve dünyada meydana gelen birtakım
sosyo-ekonomik, siyasî, hukukî ve kültürel nitelikli gelişmeler sunulmaktadır:
·
1
Ocak: “Vergi iadesi” yerine getirilen “Asgarî geçim indirimi” devreye girdi.
·
2
Ocak: Bayındırlık ve İskan eski Bakanı Koray Aydın’ın yargılandığı davaya
ilişkin gerekçeli kararında Yüce Divan, Aydın’a yönelik iddialarla ilgili
yeterli kanıt bulunmadığını açıkladı.
·
5
Ocak: Gürcistan’da yapılan devlet başkanlığı seçimlerini, Devlet Başkanı Mihail
Saakaşvili kazandı.
·
6
Ocak: Süleyman Soylu, Demokrat Parti’nin yeni genel başkanı seçildi.
·
7
Ocak: Kosova’da 17 Kasım’da yapılan genel seçimleri kazanan Kosova Demokratik
Partisi ile Kosova Demokratik Birliği arasında koalisyon hükûmeti kurulması
konusunda uzlaşma sağlandı.
·
11
Ocak: Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, Türkiye, Irak ve Suriye arasında
Fırat’ın ve Dicle’nin sularının paylaşımıyla ilgili yapılacak görüşmeler için
Suriye’nin başkenti Şam’a gitti.
·
11
Ocak: AKP İstanbul Milletvekili Reha Çamuroğlu tarafından düzenlenen “Muharrem
Ayı Orucu İftarı”, Ankara’da gerçekleştirildi.
·
12
Ocak: Ankara 6. İdare Mahkemesi, “Cem evlerinin ibadethane olarak kabul
edilmesi Anayasa ve yasalara aykırı” şeklinde karar verdi.
·
15
Ocak: Medeniyetler İttifakı Forumu, 15-16 Ocak’ta İspanya’nın başkenti
Madrid’de yapıldı.
·
17
Ocak: AKP, üniversitelerdeki türban yasağını kaldırmak için MHP’nin gündeme
getirdiği Anayasa değişikliği teklifini incelemeye aldı.
·
17
Ocak: Irak Petrol Bakanlığı, kuzeydeki bölgesel Kürt yönetimiyle anlaşma
imzalayan uluslararası petrol şirketleriyle işbirliğini durdurma kararı aldı.
·
21
Ocak: Sudan Cumhurbaşkanı Ömer Hasan Ahmet el-Beşir, resmî bir ziyaret amacıyla
Ankara’ya geldi.
·
21
Ocak: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi eski Rektörü Prof. Dr. Yücel Aşkın’ın
yargılandığı dava, mahkeme kararıyla durdurularak dava dosyasının YÖK’e
gönderilmesine karar verildi.
·
22
Ocak: BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesiyle Almanya, İran’a karşı hazırlanan
ekonomik ve ticarî yaptırımlar öngören yeni karar tasarısını kabul etti.
·
22
Ocak: Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Genel Kurulu, Prof. Dr. Işıl
Karakaş’ı Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki yeni yargıcı olarak
seçti.
·
24
Ocak: İtalya’da Başbakan Romano Prodi liderliğindeki hükûmet, senatodan
güvenoyu alamadı. Prodi görevinden istifa etti.
·
26
Ocak: İstanbul Ümraniye’deki bir gecekonduya düzenlenen operasyon kapsamında,
Emekli Tuğgeneral Veli Küçük, Emekli Albay Fikri Karadağ ve Avukat Kemal
Kerinçsiz’in de aralarında bulunduğu 8 kişi tutuklandı.
·
27
Ocak: Bir süredir sağlık durumu ağırlaşan eski Endonezya diktatörü Suharto
hayatını kaybetti.
·
28
Ocak: Atatürk’e hakaretten yargılanan Prof. Dr. Atilla Yayla, 1 yıl 3 ay hapis
cezasına çarptırıldı.
·
28
Ocak: Rusya, İran’ın Buşehr kentindeki nükleer santral için gerekli olan
nükleer yakıt sevkiyatını tamamladı.
·
29
Ocak: Anayasa Mahkemesi, Hak ve Özgürlükler Partisi’nin kapatılması istemiyle
açılan davayı reddetti.
·
30
Ocak: Arnavutluk Başbakanı Sali Berişa, Sırbistan’ın kısıtlama getirmesi
halinde Kosova’ya yardım edeceklerini açıkladı.
·
31
Ocak: Amerika Ermeni Ulusal Komitesi, ABD başkanlık seçiminde, Ermeni
iddialarını destekleyen Demokrat Parti’nin başkan adayı Senatör Barack Obama’yı
destekleyeceğini açıkladı.
·
1
Şubat: Almanya eski Başbakanı Gerhard Schröder, KKTC’yi ziyaret etti.
·
3
Şubat: Irak’ta, eski Baas Partisi mensuplarının memuriyete geri dönüşlerine
imkân sağlayan yasa, Devlet Başkanlığı Konseyi tarafından onaylanarak yürürlüğe
girdi.
·
4
Şubat: İran, yerli yapımı ilk uzaya uydu gönderme sistemini başarıyla denedi.
·
5
Şubat: Irak’ta, Saddam Hüseyin ve Baas döneminin izlerinin kaldırıldığı yeni
bayrak, ilk kez hükûmet binasında kullanılmaya başlandı.
·
6
Şubat: Amerikan Merkezî Haber Alma Teşkilatı (CIA), 11 Eylül sonrası sorgulanan
bazı zanlılara işkence yapıldığını itiraf etti.
·
9
Şubat: Myanmar(Burma)’da askerî yönetim, Mayıs 2008’de yeni anayasa üzerine
referandum yapılacağını, 2010 yılında ise çok partili genel seçim
düzenleneceğini açıkladı.
·
9
Şubat: Yüksek öğretimde başörtüsünün serbest bırakılmasını öngören Anayasa
değişikliği teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda 103’e karşı 411 oyla kabul edildi.
·
10
Şubat: Kıbrıs Rum Yönetimi lideri Tasos Papadopulos, Kıbrıs sorununun çözümü
için Annan Planı’nın yeniden gündeme getirilmesine yönelik her türlü çabanın
Rumlar tarafından reddedileceğini söyledi.
·
11
Şubat: Rusya, Irak’ın borçlarının büyük bölümünü silmeyi kabul etti.
·
12
Şubat: Yunan Parlamentosu, Batı Trakya’daki Türkleri yakından ilgilendiren
“vakıfların yönetimi” ile ilgili yasa tasarısını onayladı.
·
12
Şubat: Avustralya yerlileri Aborijinler, 107 yıl aradan sonra ilk kez
Avustralya Parlamentosu’nda gösteri düzenledi.
·
12
Şubat: Avusturya’nın güneyindeki Kaernten Eyalet Meclisi, eyalet sınırları
içinde “cami ve minare inşa edilmesini yasaklayan” bir yasayı kabul etti.
·
14
Şubat: Danıştay 1. Dairesi, Mehmet Ağar’ın Susurluk Davası kapsamında
yargılanmasına karar verdi.
·
15
Şubat: Güney Kore, Bağdat yönetiminin tüm itirazlarına karşın Kuzey Irak ile 4
petrol yatağında arama ve çıkarma çalışmaları yapma anlaşması imzaladı.
·
17
Şubat: Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel
Başkanlığı’na Süleyman Çelebi yeniden seçildi.
·
18
Şubat: ABD, bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı resmen tanıdı.
·
18
Şubat: AB Dış İşleri Bakanları, Türkiye’nin dördüncü gözden geçirilmiş Katılım
Ortaklığı Belgesi’ni tartışmadan onayladı.
·
19
Şubat: Ermenistan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini Başbakan Serj Sarkisyan
kazandı.
·
21
Şubat: TSK, PKK ile mücadele kapsamında Kuzey Irak’a sınır ötesi kara harekatı
başlattı.
·
22
Şubat: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, yüksek öğretimde başörtülü eğitime
serbestlik sağlayan anayasa değişikliğini onayladı.
·
23
Şubat: Batman’da, DTP milletvekili Bengi Yıldız ve Belediye Başkanı Hüseyin
Kalkan’ın darp edilmesi ile ilgili açılan soruşturmada, Çevik Kuvvet Şube
Müdürü Hüseyin Gürbüz görevden alındı.
·
24
Şubat: Küba’da Raul Castro, ağabeyi Fidel Castro’nun yerine devlet başkanı
oldu.
·
27
Şubat: ABD, Teksaslı bir iş adamı olan Sada Cumber’i İslam Konferansı Teşkilatı
özel temsilcisi olarak atadı.
·
3
Mart: Danıştay 8. Dairesi, ilk ve orta öğretim kurumlarında verilen Din Kültürü
ve Ahlâk Bilgisi dersinin bu içeriği ile zorunlu tutulmasını hukuka aykırı
buldu.
·
3
Mart: Rusya’da yapılan devlet başkanlığı seçimlerini, Dimitri Medvedev kazandı.
·
3
Mart: KKTC Cumhuriyet Meclisi, Rumlara, KKTC’deki eski mallarını belli
şartlarda satma imkânı veren yasa tasarısını oy çokluğuyla kabul etti.
·
4
Mart: Almanya ve Fransa, Akdeniz Birliği’nin kurulması konusunda anlaşma
sağladı.
·
5
Mart: Cüneyd Zapsu, AK Parti Merkez Karar ve Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa
etti.
·
5
Mart: Azerbaycan ve Ermenistan arasında sorun olan Yukarı Karabağ’da iki
ülkenin güçleri arasında çatışmalarda 16 asker öldü.
·
6
Mart: Anayasa Mahkemesi, üniversitelerde türbanın serbest bırakılmasına yönelik
Anayasa değişikliğinin iptali için CHP’nin ve DSP’nin açtığı davayı kabul etti.
·
6
Mart: Türkiye’de 862 belde belediyesi ile 283 ilk kademe belediyesinin tüzel
kişiliğinin kaldırılması ve 43 yeni ilçe kurulmasını öngören tasarı, TBMM Genel
Kurulu’nda kabul edildi.
·
7
Mart: Rusya Dış İşleri Bakanlığı, Abhazya’ya uygulanan ticarî kısıtlamaları
kaldırma kararı aldı.
·
8
Mart: Genelkurmay Başkanlığı, 11 Mart–11 Haziran 2008 tarihleri arasında
Şırnak, Hakkari ve Siirt illerindeki bazı bölgelerin geçici güvenlik bölgesi
olarak belirlendiğini duyurdu.
·
9
Mart: İspanya’da yapılan genel seçimleri, Başbakan Jose Luis Rodriguez Zapatero
liderliğindeki Sosyalist Parti kazandı.
·
10
Mart: İslâm Konferansı Teşkilatı toplantıları, 10–14 Mart tarihleri arasında
Senegal’in başkenti Dakar’da yapıldı.
·
10
Mart: ABD, Polonya’ya belli kısımları itibariyle kurulacak füze kalkanı projesi
çerçevesinde Polonya ordusunun modernizasyonuna yardım edeceğini açıkladı.
·
11
Mart: Arap Parlamenterler Birliği zirvesi, 11–13 Mart tarihleri arasında
Irak’ın kuzeyindeki Erbil kentinde yapıldı.
·
11
Mart: ABD Merkez Kuvvetleri Komutanı Oramiral William Fallon, görevinden istifa
etti.
·
12
Mart: Karayiplerdeki bir ada ülkesi olan Saint Vincent ve Grenadinler Başbakanı
Ralph Gonsalves, Başbakan Tayyip Erdoğan’ın davetlisi olarak Ankara’ya geldi.
·
12
Mart: Anayasa Mahkemesi, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yabancılara bu
hakkı sağlayan düzenlemeyi iptal etti.
·
14
Mart: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, “Laikliğe aykırı
fiillerin odağı haline geldiği” iddiasıyla AKP’nin kapatılması istemiyle
Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
·
15
Mart: Çin Devlet Başkanı Hu Jintao, ikinci kez 5 yıllık dönem için devlet
başkanı seçildi.
·
19
Mart: TBMM Anayasa-Adalet Karma Komisyonu, 75 dokunulmazlık dosyasıyla ilgili
olarak, “dokunulmazlığın kaldırılmasının dönem sonuna ertelenmesine” karar verdi.
·
19
Mart: Kuveyt Emîri Şeyh Sabah el-Ahmed el-Sabah, kabinedeki bakanların
tamamının istifa etmesi üzerine parlamentoyu feshetme kararı aldı.
·
21
Mart: Ergenekon soruşturması kapsamında İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu
Perinçek, İstanbul Üniversitesi eski rektörü Kemal Alemdaroğlu ve Cumhuriyet
gazetesi imtiyaz sahibi İlhan Selçuk’un da aralarında olduğu 12 kişi gözaltına
alındı.
·
27
Mart: Türkiye, Afrika ülkelerine desteği çerçevesinde 50 milyon Dolarlık
kalkınma projesi yardımında bulunma kararı aldı.
·
29
Mart: Arap Birliği Liderler Zirvesi, 29-31 Mart tarihlerinde Suriye’nin
başkenti Şam’da yapıldı.
·
31
Mart: ABD ile AB arasında karşılıklı uçuş serbestliği getiren “Açık Gökyüzü
Anlaşması” yürürlüğe girdi.
·
2
Nisan: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, Kosova’nın BM üyesi olmasına izin
vermeyeceklerini söyledi.
·
2
Nisan: Adalet Bakanlığı, çeşitli suçlardan aranan Orhan Aslıtürk’ün İspanya’nın
Malaga kentinde yakalandığını açıkladı.
·
3
Nisan: Avrupa Adalet Divanı, PKK’nın AB terör örgütleri listesine alınmasına
ilişkin AB Konseyi kararını iptal etti.
·
7
Nisan: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 3713 sayılı Terörle Mücadele
Kanunu’ndan yargılanan Fethullah Gülen’e verilen beraat kararını onayan
Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nin kararına itiraz etti.
·
8
Nisan: MHP Genel Merkezi, Akdeniz Üniversitesi’ndeki öğrenci olayları sebebiyle
Antalya il yönetimini feshetti.
·
9
Nisan: Türkiye-Pasifik Adaları Dış İşleri Bakanları toplantısı İstanbul’da
düzenlendi.
·
10
Nisan: ABD, Pakistan’a uyguladığı askerî yardım kısıtlamalarını resmen
kaldırdı.
·
10
Nisan: BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, Etiyopyalı Taye-Brook Zerihoun’u Kıbrıs
özel temsilcisi olarak atadı.
·
11
Nisan: Kapanan Nokta dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Alper Görmüş, emekli
Oramiral Özden Örnek’e ait olduğu iddia edilen günlüğe ilişkin haber nedeniyle
hakkında açılan davada beraat etti.
·
11
Nisan: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat, Ada’da 3 Nisan’da karşılıklı yaya
geçişine açılan Lokmacı Kapısı’ndan Rum tarafına geçti.
·
17
Nisan: Kuzey Irak’taki Bölgesel Kürt Yönetimi, Kerkük’ün nihaî statüsü için
BM’nin başlatacağı süreç ve tartışmalı petrol yasası konularında merkezî
hükûmetle uzlaştı.
·
17
Nisan: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişiklik
öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
17
Nisan: Türkiye ile İran arasında güvenlik işbirliği anlaşması imzalandı.
·
18
Nisan: ABD eski başkanı Jimmy Carter, Suriye’nin başkenti Şam’da Hamas’ın
siyasî büro şefi Halid Meşal ile görüştü.
·
21
Nisan: AB, üyelik için Hırvatistan’a iki fasıl daha açarak, toplam 35 faslın
18’inde müzakereleri başlattı.
·
22
Nisan: Azerbaycan, nükleer teknoloji malzemesi taşıyan Rus araçlarının Astara
sınırından İran’a geçişine izin vermedi.
·
22
Nisan: Irak’a komşu ülkeler ile BM, AB, İKÖ ve Arap Birliği’ni bir araya
getiren Genişletilmiş Irak’a Komşu Ülkeler Dış İşleri Bakanları toplantısı,
Kuveyt’te yapıldı.
·
23
Nisan: Başbakan Tayyip Erdoğan, arabuluculuk çerçevesinde, İsrail’in barış
karşılığı Golan tepelerinden çekileceği mesajını Şam’a iletti.
·
25
Nisan: Anayasa Mahkemesi’nin kuruluş yıldönümünde Başkan Haşim Kılıç, yeni bir
anayasa ve özgürlükleri genişletme çağrısı yaptı.
·
26
Nisan: Deniz Baykal, CHP 32. Olağan Kurultayı’nda 1.021 delegenin oyuyla
yeniden genel başkan seçildi.
·
26
Nisan: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Türkiye ile bölgenin istikrarı için
işbirliği yapmaya hazır olduklarını bildirdi.
·
27
Nisan: DTP’nin Adapazarı’nda düzenlediği “Barış ve Kardeşlik” gecesinde çıkan
olaylarda 1 kişi hayatını kaybetti.
·
28
Nisan: “Askerlikten kurtulmak için hile yapmak” suçundan yargılanan, aralarında
DTP Genel Başkanı Nurettin Demirtaş’ın da bulunduğu 52 kişinin tahliyesine
karar verildi.
·
29
Nisan: Ankara 28. Asliye Ceza Mahkemesi, azınlık hakları raporu nedeniyle 301.
maddeden yargılanan öğretim üyeleri İbrahim Kaboğlu’nun ve Baskın Oran’ın
beraat kararlarını onadı.
·
30
Nisan: Türkiye Ceza Kanunu’nun 301. maddesinde değişiklik öngören kanun
teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda 250 oyla kabul edildi.
·
2
Mayıs: BM, gıda fiyatlarındaki artış ve kaynak eksikliği nedeniyle Gazze’deki
750 bin Filistinli mültecinin yaklaşık %13’üne acil gıda yardımını kesti.
·
6
Mayıs: Rusya ve ABD, sivil nükleer enerji alanında işbirliğini öngören anlaşma
imzaladı.
·
6
Mayıs: DTP Grup Başkanı Ahmet Türk başkanlığındaki 3 kişilik DTP heyeti, Irak
Cumhurbaşkanı Celal Talabani ve bölgesel Kürt yönetiminin yetkilileri ile
görüşmek üzere Irak’a gitti.
·
8
Mayıs: Amerikan yönetimi, Suriye’ye uyguladığı yaptırımları uzatma kararı aldı.
·
8
Mayıs: İtalya’da Nisan ayında yapılan genel seçimin galibi Silvio Berlusconi,
yemin ederek üçüncü kez başbakan oldu.
·
12
Mayıs: Pakistan’da Asıf Ali Zerdari’nin partisi ile koalisyon hükûmeti kuran
Navaz Şerif’in partisi ortaklıktan ve kabineden çekildi.
·
15
Mayıs: “İstihdam paketi” olarak adlandırılan İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapan Kanun Tasarısı TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
15
Mayıs: ABD Temsilciler Meclisi, Irak’taki ABD askerlerinin, 2009 yılının sonuna
dek çekilmesini öngören tasarıyı kabul etti.
·
16
Mayıs: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Osman Ali
Feyyaz Paksüt’ün, aracının takip edildiği yönündeki iddiaları üzerine
soruşturma başlattı.
·
18
Mayıs: Dünya Ekonomik Forumu Toplantıları, Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde
yapıldı. Toplantıya Türkiye’yi temsilen Dış İşleri Bakanı Ali Babacan katıldı.
·
19
Mayıs: Ocak 2008’de TBMM’de kabul edilen yasaya göre, kapalı mekanlarda tütün
ve tütün mamullerinin kullanım yasağı yürürlüğe girdi. Fakat bu süre 2009’un
aynı tarihine uzatıldı.
·
19
Mayıs: Fransa Dış İşleri Bakanı Bernard Kouchner, Hamas liderleriyle gayri
resmî temas kurduklarını doğruladı.
·
21
Mayıs: Çek Cumhuriyeti, ABD füze kalkanı projesi dâhilinde ülke topraklarına
radar yerleştirilmesine yönelik diplomatik anlaşmayı resmen kabul etti.
·
21
Mayıs: Sekiz yıl aradan sonra Suriye-İsrail barış görüşmeleri, Türkiye’nin
arabuluculuğunda başladı.
·
23
Mayıs: Rusya ile Çin arasında, 1 milyar Dolarlık nükleer anlaşma imzalandı.
·
24
Mayıs: Gülhane Parkı içindeki Has Ahırlar Binası’nda bulunan İstanbul İslam,
Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin açılışı, Başbakan Tayyip Erdoğan
tarafından yapıldı.
·
24
Mayıs: Brezilya’da yapılan toplantıda, Güney Amerika’daki 12 ülkenin siyasî
birliğini ve ekonomik entegrasyonunu geliştirmeyi amaçlayan yeni Güney Amerika
Birliği (UNASUR) kurulması kabul edildi.
·
25
Mayıs: Ordu komutanı General Mişel Süleyman, Lübnan’ın yeni cumhurbaşkanı
seçildi.
·
26
Mayıs: Mısır meclisi, olağanüstü hal uygulamasını 2 yıl daha uzattı.
·
27
Mayıs: Başbakan Tayyip Erdoğan, 2012’de tamamlanması öngörülen hükûmetin “GAP
Eylem Planı”nı Diyarbakır’da açıkladı.
·
27
Mayıs: Ahmet Türk DTP grup başkanlığı görevinden istifa etti. Türk’ün yerine
DTP Genel Başkan Vekili ve Mardin Milletvekili Emine Ayna getirildi.
·
27
Mayıs: Türkiye-AB Ortaklık Konseyi’nin 46’ncı toplantısı, Brüksel’de yapıldı.
·
28
Mayıs: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, CHP Genel Sekreteri Önder Sav’ın
dinlenildiği iddialarına ilişkin inceleme başlattı.
·
28
Mayıs: Nepal’de 239 yıllık monarşi, kurucu meclisin yaptığı oylamadan sonra
resmen sona erdi.
·
28
Mayıs: Kuzey Kutbu ülkeleri, buzulların erimesinden sonra ortaya çıkacak enerji
kaynaklarının “kullanım yolları” konusunda anlaştı.
·
30
Mayıs: Rusya Başbakanı Vladimir Putin, ilk yurt dışı ziyaretini Fransa’ya
yaptı.
·
30
Mayıs: 110 ülkenin hükûmet temsilcilerinin katılımıyla İrlanda’nın başkenti
Dublin’de düzenlenen uluslararası konferansta, misket bombalarının kullanımı
yasaklayan anlaşma kabul edildi.
·
2
Haziran: Bakanlar Kurulu, Kyoto Protokolü’nü imzalama kararı aldı.
·
2
Haziran: “Banker Kastelli” olarak bilinen Abidin Cevher Özden, İstanbul Kadıköy’deki
ofisinde ölü bulundu.
·
3
Haziran: Türkiye ile ABD arasında Barışçı Nükleer İşbirliği Anlaşması devreye
girdi.
·
3
Haziran: BM Güvenlik Konseyi dönem başkanlığı ABD’ye geçti.
·
4
Haziran: Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Türkiye genelinde jandarma bölgesinde teknik
takip yetkisi veren Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararını bozdu.
·
5
Haziran: Anayasa Mahkemesi, başörtüsünün üniversitelerde serbest bırakılmasına
ilişkin anayasa değişikliğini iptal etti ve yürürlüğünü durdurdu.
·
6
Haziran: Uzay aracı Phoenix’in, Mars yüzeyinden ilk toprak örneğini aldığı
bildirildi.
·
10
Haziran: Yazar Cengiz Aytmatov, hayatını kaybetti.
·
11
Haziran: TRT’de farklı dillerde yayın yapılmasını öngören yasa tasarısı,
TBMM’de kabul edildi.
·
12
Haziran: Türkiye’nin yeni uydusu TÜRKSAT 3A uzaya fırlatıldı.
·
12
Haziran: 3. Türk-Arap Ekonomi Forumu, İstanbul’da yapıldı.
·
13
Haziran: Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İlker Başbuğ ile Anayasa Mahkemesi
Başkanvekili Osman Paksüt, kamuoyunda tartışmaya yol açan “gizli görüşme”
iddialarını kabul ettiler.
·
16
Haziran: AB, Kıbrıs’ta malların, hizmetlerin ve kişilerin Türk ve Rum bölgeleri
arasındaki geçişini düzenleyen Yeşil Hat Tüzüğü’nü değiştirdi.
·
17
Haziran: Türkiye, AB ile “Şirketler Hukuku” ve “Fikrî Mülkiyet Hukuku”
fasıllarında üyelik müzakerelerini başlattı.
·
17
Haziran: Hollanda, Belçika ve Lüksemburg (BENELUX) liderleri, aralarındaki
ilişkileri derinleştirmek için yeni bir anlaşma imzaladılar.
·
19
Haziran: TÜSİAD, siyasetin ve toplumun tüm kesimlerini bir araya getiren bir
“Anayasa Konvansiyonu” kurulmasını teklif etti.
·
20
Haziran: 13. Avrupa Futbol Şampiyonası’nda, Hırvatistan’ı yenen Türkiye,
tarihinde ilk kez yarı finale yükseldi.
·
20
Haziran: Türkiye, kamu sektörüne yönelik reformların desteklenmesi amacıyla
Dünya Bankası’ndan 255,4 milyon Avro tutarında kredi aldı.
·
20
Haziran: BM Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed el-Baradey,
İran’a askerî bir saldırının olması durumunda görevinden istifa edeceğini
bildirdi.
·
22
Haziran: Irak Petrol Bakanlığı, Türkiye’nin de dahil olduğu 6 ülkenin resmî
petrol firmasına daha “petrol ve doğalgaz rezervlerinin işletilmesi”
ihalelerine katılma izni verdi.
·
23
Haziran: Yeni anayasa çalışmalarına toplumun tüm kesimlerinin katılımını
sağlamak için STK’lar, aydınlar, akademisyenler, medya mensupları ve
siyasilerin yer aldığı “Ortak Akıl Hareketi” oluşturuldu.
·
23
Haziran: Sırbistan’da Sosyalist Parti ile Sırbistan Devlet Başkanı Boris
Tadiç’in partisi, koalisyon hükûmeti kurma konusunda anlaştı.
·
27
Haziran: 13. Afrika Birliği Zirvesi, Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde
gerçekleştirildi.
·
27
Haziran: CHP’nin malî denetimini tamamlayan Anayasa Mahkemesi; partinin 1998,
2004, 2005 ve 2006 yılı hesaplarında “usulsüzlük” olduğuna karar verdi.
·
27
Haziran: Kuzey Kore, ABD ile yaşadığı gerilimin simgesi haline gelen Yongbyon
nükleer reaktörünü devre dışı bıraktı; reaktörün soğutma kulesini imha etti.
·
29
Haziran: Zimbabve’nin yıllardır iktidarda bulunan Devlet Başkanı Robert Mugabe,
muhalefetin katılmadığı seçimin ikinci turunda yeniden seçildi.
·
30
Haziran: Sosyalist Enternasyonal Başkanlığı’na, PASOK lideri Yorgo Papandreu
tekrar seçildi.
·
1
Temmuz: Ergenekon soruşturması kapsamında aralarında emekli ordu mensuplarının
ve gazetecilerin bulunduğu 21 kişi gözaltına alındı.
·
5
Temmuz: Futbol Federasyonu Başkanı Hasan Doğan, Muğla’nın Bodrum ilçesinde,
geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.
·
5
Temmuz: Şair ve eski milletvekili A. Erdem Beyazıt, tedavi gördüğü hastahanede
hayatını kaybetti.
·
5
Temmuz: Ergenekon soruşturması kapsamında gözaltına alınan aralarında ATO
Başkanı Sinan Aygün’ün de bulunduğu 8 kişi tutuklandı.
·
6
Temmuz: Irak Devlet Başkanı Celal Talabani, terör örgütü PKK’nın Türkiye’ye
karşı saldırılarını sürdürmesi durumunda Irak’ın kuzeyini terk etmesini istedi.
·
6
Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında ADD Genel Başkanı emekli Orgeneral
Şener Eruygur ile emekli Orgeneral Hurşit Tolon tutuklandı. Böylece,
soruşturması kapsamındaki tutuklu sayısı 58’e yükseldi.
·
7
Temmuz: G-8 Zirvesi, 7-9 Temmuz tarihleri arasında Japonya’nın Hokkaido
adasında, D-8 zirvesi de 7-8 Temmuz tarihlerinde Malezya’nın başkenti Kuala
Lumpur’da gerçekleştirildi.
·
8
Temmuz: Lübnan’da BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL) bünyesindeki Türkiye askerinin
görev süresinin bir yıl daha uzatılması yönündeki Başbakanlık Tezkeresi,
TBMM’de kabul edildi.
·
9
Temmuz: ABD İstanbul Başkonsolosluğu’na düzenlenen bombalı saldırıda 3 emniyet
mensubu hayatını kaybetti; 3 saldırgan ölü olarak ele geçirildi.
·
9
Temmuz: AGİT Genel Kurulu, “Ermeni soykırımı” iddialarının ortak bir tarih
komisyonu kurularak araştırılmasının teşvik edilmesi yönünde bir karar aldı.
·
11
Temmuz: Eski başbakan yardımcılarından Abdüllatif Şener, AKP’den istifa
ettiğini açıkladı.
·
11
Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında tutuklu bulunan ATO Başkanı Sinan
Aygün ile Barbaros Hayrettin Altıntaş, mahkemeye yapılan itiraz sonucu serbest
bırakıldı.
·
12
Temmuz: Suriye ve Lübnan, diplomatik ilişki kurmaya ve karşılıklı olarak
büyükelçilik açmaya karar verdikleri bildirildi.
·
13
Temmuz: AB üyesi ve Akdeniz’e kıyısı bulunan 43 ülkenin hükûmet ve devlet
başkanının katıldığı “Akdeniz için Birlik” zirvesi, Fransa’nın başkenti
Paris’te gerçekleştirildi.
·
19
Temmuz: ABD’nin ilk kez katıldığı İran-AB müzakereleri, İsviçre’nin Cenevre
kentinde yapıldı.
·
20
Temmuz: DTP 2. Olağan Kongresi’nde genel başkanlığa Ahmet Türk seçildi.
·
21
Temmuz: Afrika Birliği, Sudan Devlet Başkanı Ömer Beşir’in tutuklanmasına
yönelik isteği, BM Güvenlik Konseyi’nin araya girerek bir yıl askıya almasını
istedi.
·
21
Temmuz: Rusya ve Çin arasında 40 yıldır devam eden sınır sorunu, Amur Nehri’nin
sınır hattı olarak kabul edilmesiyle çözüldü.
·
22
Temmuz: Savaş suçlusu Bosnalı Sırp lider Radovan Karadziç, Sırp güvenlik
güçlerince düzenlenen bir operasyon sonucu yakalanarak tutuklandı.
·
22
Temmuz: Irak parlamentosu, ülkede mahallî seçimlerin yapılmasına imkân
sağlayacak yasa tasarısını Kürtlerin boykotuna rağmen kabul etti.
·
23
Temmuz: İstanbul Sanayi Odası’nın “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2007
Yılı Raporu”nda ilk sırayı, geçmiş yıllarda olduğu gibi yine Türkiye Petrol
Rafinerileri A.Ş. aldı.
·
23
Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında, Konya merkezli olarak beş ilde
düzenlenen operasyonda 26 kişi gözaltına alındı.
·
24
Temmuz: Hava Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi, DTP eski Genel Başkanı
Nurettin Demirtaş’ı, “askerlikten kurtulmak için hile yapmak” suçundan 1 yıl
hapisle cezalandırdı.
·
25
Temmuz: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Kıbrıs Rum kesimi lideri
Dimitris Hristofyas, Kıbrıs sorunu için kapsamlı çözüm müzakerelerini 3
Eylül’de başlatma kararı aldı.
·
26
Temmuz: Kimi siyasal parti ve sivil toplum kuruluşları, Ankara’da “Darbeye
Karşı Ses Çıkar” yürüyüşü düzenledi.
·
27
Temmuz: İstanbul-Güngören’de meydana gelen iki ayrı patlamada 17 kişi hayatını
kaybetti.
·
27
Temmuz: “Ergenekon Davası”na ilişkin yargılamayı yapacak İstanbul 13. Ağır Ceza
Mahkemesi, davanın tüm tutuklu sanıklarının Silivri Ceza İnfaz Kurumları
Kampüsü’ne nakledilmesine karar verdi.
·
29
Temmuz: Bağlantısızlar Hareketi 15. Bakanlar Toplantısı, İran’ın başkenti
Tahran’da başladı.
·
30
Temmuz: Anayasa Mahkemesi, AKP’nin kapatılmamasına karar verdi.
·
31
Temmuz: Antalya’nın Manavgat İlçesi Karabük Köyü yakınlarında büyük bir orman
yangını çıktı.
·
31
Temmuz: NASA’nın Mars’ta araştırmalarını sürdüren uzay aracı Phoenix, kızıl
gezegende suyun mevcut olduğunu doğruladı.
·
1
Ağustos: Konya’nın Balcılar beldesinde, üç katlı bir öğrenci yurdunun çökmesi
sonucu 17 kişi hayatını kaybetti.
·
2
Ağustos: AKP İstanbul Milletvekili Osman Yağmurdereli, bir süredir tedavi
gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.
·
4
Ağustos: Yüksek Askeri Şûra 1-4 Ağustos tarihleri arasında toplandı. Kara
Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İlker Başbuğ Genelkurmay Başkanlığı’na getirildi.
·
5
Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 21 üniversiteye yeni rektör atadı.
·
5
Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan ile Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad,
Bodrum’da bir araya geldi.
·
6
Ağustos: Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın Refahiye bölümündeki patlama sebebiyle
petrol akışı durduruldu.
·
7
Ağustos: Gürcistan’ın Güney Osetya’ya askerî müdahalede bulunmasına Rusya’nın
hava saldırısıyla cevap vermesi üzerine “Rusya-Gürcistan Savaşı” başladı.
·
7
Ağustos: İstanbul Üsküdar’da bulunan Selimiye Kışlası’na yönelik havan toplu
saldırısı düzenlendi.
·
9
Ağustos: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, Gürcü birliklerinin Güney
Osetya’ya düzenlediği saldırıda 1500 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.
·
12
Ağustos: Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Bağımsız Devletler
Topluluğu’ndan çıkmaya karar verdiklerini bildirdi.
·
13
Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan, Rusya-Gürcistan Savaşı’nı görüşmek üzere
Moskova’ya gitti.
·
13
Ağustos: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD’yi Gürcistan’ı
silahlandırmakla suçladı.
·
14
Ağustos: ABD ve Polonya, füze kalkanı ile ilgili anlaşmayı imzaladı.
·
14
Ağustos: İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Cumhurbaşkanı Gül’ün davetlisi
olarak İstanbul’a geldi.
·
14
Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan, Rusya-Gürcistan Savaşı’nı görüşmek üzere
Tiflis’e gitti.
·
14
Ağustos: Hollanda’da hayatını kaybettikten sonra Türkiye’ye getirilen terör
örgütü DHKP-C’nin ele başısı Dursun Karataş’ın cenazesi, Gazi Cemevi’ne
getirildi.
·
14
Ağustos: Ergenekon soruşturması kapsamında İstanbul’da ve Ankara’da düzenlenen
operasyonlarda, biri emekli albay 3 kişi gözaltına alındı.
·
14
Ağustos: Emekli Tuğgeneral Levent Ersöz ile eski Milletvekili Turan Çömez
hakkında da yakalama kararı çıkartıldı.
·
15
Ağustos: Ergenekon soruşturması kapsamında tutuksuz yargılanan ATO Başkanı Sinan
Aygün’ün evinde bulunan 2,5 milyon Avro’ya, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi
tarafından el konuldu.
·
16
Ağustos: Rusya Devlet Başkanı Medvedev ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakaşvili,
AB dönem başkanı Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin aracılık ettiği barış
planını imzaladı.
·
17
Ağustos: ABD yönetimi, İran’ın kendi yaptığı bir füzeyi uzaya fırlatmasının
“endişe verici” olduğunu savundu.
·
18
Ağustos: Türkiye-Afrika İş Birliği Zirvesi, 18-21 Ağustos tarihleri arasında
İstanbul’da gerçekleştirildi.
·
18
Ağustos: Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref istifasını açıkladı.
·
19
Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, kapatılan RP’nin eski Genel Başkanı
Necmettin Erbakan’ın kalan cezasını kaldırdı.
·
19
Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, TÜBİTAK Başkanlığı’na Prof. Dr. Nüket
Yetiş’i atadı.
·
21
Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Romanya Devlet Başkanı Traian Basescu,
İstanbul’da bir araya geldi.
·
21
Ağustos: Rusya, NATO ile askerî ilişkilerini geçici olarak dondurduğunu
açıkladı.
·
22
Ağustos: Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov, Gürcistan’daki Rus
askerlerinin geri çekilme işleminin tamamlandığını bildirdi.
·
22
Ağustos: ABD’ye ve Polonya’ya ait 2 askerî gemi, Çanakkale Boğazı’ndan geçti.
Dış İşleri Bakanlığı, söz konusu geçişin Montrö Sözleşmesi’ne uygun olduğunu bildirdi.
·
22
Ağustos: Rusya Parlamentosu Federasyon Konseyi, Gürcistan içindeki Güney Osetya
ve Abhazya özerk cumhuriyetlerinin bağımsızlığını tanıma kararı aldı.
·
22
Ağustos: ABD, çok uluslu gücün Afganistan’daki operasyonu sırasında 90’dan
fazla sivilin ölmesinin “meşru” olduğunu savundu.
·
26
Ağustos: ABD Başkanı George Bush’un yanı sıra Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi,
Rusya’nın Güney Osetya’nın ve Abhazya’nın bağımsızlıklarını tanıma kararını
kınadı.
·
26
Ağustos: Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, ABD’nin Çek Cumhuriyeti’nde ve
Polonya’da kurmaya hazırlandığı füze kalkanı projesine askerî karşılık
verebileceklerini bildirdi.
·
27
Ağustos: Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009’dan itibaren paradan
“yeni” ibaresinin kaldırılacağını ve yeniden “Türk Lirası”na geçileceğini
bildirdi.
·
27
Ağustos: Fransa’nın ve Ürdün’ün sivil nükleer iş birliği anlaşması imzaladığı
bildirildi.
·
28
Ağustos: Gürcistan Parlamentosu, Rusya ile diplomatik ilişkilerin kesilmesine
yönelik karar tasarısını kabul etti.
·
29
Ağustos: Batı Afrika ülkesi Burkina Faso’nun Cumhurbaşkanı Compaore Blaise,
Bodrum’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüştü.
·
30
Ağustos: Türkmenistan ve Rusya arasındaki ekonomik iş birliğinin geliştirilmesi
amacıyla kurulan hükûmetler arası komisyon toplantısı başkent Aşkabat’ta
yapıldı.
·
1
Ekim: Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Gürcistan ile savaş sırasında meydana
gelen kaybı telafi etmek ve yeni silah almak üzere hükûmetin ek 80 milyar ruble
(3,1 milyar Dolar) tahsis edeceğini söyledi.
·
2
Ekim: ABD’de finans sektörünü kurtarmak amacıyla hazırlanan, ancak Temsilciler
Meclisi’nde reddedilen 700 milyar Dolar’lık paketin genişletilmiş hali,
Senato’da yapılan oylamada kabul edildi.
·
3
Ekim: Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde bulunan Aktütün Karakolu’na, PKK
tarafından gerçekleştirilen saldırıda 15 güvenlik görevlisi hayatını kaybetti.
·
3
Ekim: Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu 52. Genel Kurulu toplantısında, Kuzey
Kore’yi Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na geri dönmesine
çağıran karar tasarısı oy birliğiyle kabul edildi.
·
4
Ekim: Irak Devlet Başkanlığı Konseyi, Aktütün Karakolu’na düzenlenen terör
saldırısını kınayarak, Türkiye’ye yardım taahhüdünde bulundu.
·
6
Ekim: Çin, Tayvan’a silah satmayı planladığını bir süre önce açıklayan ABD ile
kimi askerî anlaşmalarını iptal etti.
·
7
Ekim: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, resmî ziyaret amacıyla Finlandiya’ya gitti.
·
8
Ekim: Hükûmete sınır ötesi operasyon konusunda yetki veren Başbakanlık
Tezkeresi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
8
Ekim: Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko, parlamentoyu feshettiğini
açıkladı.
·
8
Ekim: BM Güvenlik Konseyi, üye ülkeleri, Somali’ye insanî yardım taşıyan
gemilerin korsanlar tarafından yağmalanmasını durdurmak için harekete geçmeye
davet etti.
·
9
Ekim: T.C. Merkez Bankası, bankalar arası döviz piyasasında döviz likiditesinin
akışkanlığının artırılmasına katkıda bulunmak amacıyla döviz depo piyasasındaki
aracılık faaliyetlerine yeniden başladı.
·
9
Ekim: Karadağ hükûmeti, Kosova’nın bağımsızlığını tanıdığını açıkladı.
·
10
Ekim: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Estonya Cumhurbaşkanı Toomas Hendrik
Ilves, Kadriorg Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya geldi.
·
10
Ekim: Nobel Barış Ödülü, eski Finlandiya Cumhurbaşkanı Martti Ahtisaari’ye
verildi.
·
10
Ekim: Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn ile
Washington’da görüştü.
·
11
Ekim: ABD, Kuzey Kore’yi teröre destek veren ülkeler listesinden çıkarttığını
bildirdi.
·
11
Ekim: Türk-Arap İş Birliği Forumu, 1. Dış İşleri Bakanları Toplantısı sona
erdi.
·
12
Ekim: Avrupa Birliği’nin Avro para birimi kullanan 15 üye ülkesinin devlet ve
hükûmet başkanları, küresel malî krizi tartışmak üzere Fransa’nın başkenti
Paris’te toplandı.
·
12
Ekim: Geçirdiği bir trafik kazası sonucu hayatı kaybeden aşırı sağcı
Avusturyalı lider Jörg Haider’in yerine Avusturya’nın Geleceği İttifakı
başkanlığına, yardımcısı Stefan Petzner seçildi.
·
13
Ekim: İngiltere’de parlamentonun üst kanadı Lordlar Kamarası, terörle mücadele
yasasının daha da sertleştirilmesi teklifini reddetti.
·
14
Ekim: Türkiye Dış İşleri Bakanlığı heyeti, Başbakan Nuri el-Maliki ve Bölgesel
Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile görüşmelerde bulundu.
·
14
Ekim: Türkiye’nin şeref konuğu olduğu 60. Frankfurt Kitap Fuarı, 14-19 Ekim
tarihlerinde gerçekleştirildi.
·
15
Ekim: Şair Fazıl Hüsnü Dağlarca, İstanbul’da bir süredir tedavi gördüğü
hastahanede hayatını kaybetti.
·
15
Ekim: Azerbaycan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi, oyların %89,7’sini alan
İlham Aliyev yeniden kazandı.
·
16
Ekim: Türkiye ile IMF teknik heyeti arasında, 2008 ve 2009 bütçeleri ile son
ekonomik gelişmeler konusundaki ön görüşmeler başladı.
·
17
Ekim: Türkiye, 2009-2010 BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine 151 oyla seçildi.
·
17
Ekim: AGİT’in Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu heyetinin, Güney
Osetya’ya girişine müsaade edilmediği bildirildi.
·
19
Ekim: Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ile Süleymaniye Ticaret Odası
arasında, Irak’ın kuzey bölgesi ile ticarî ilişkileri geliştirmek amacıyla
ticaret ve iş birliği anlaşması imzalandı.
·
19
Ekim: ABD Başkanı George Bush, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve AB
Komisyonu Başkanı Manuel Barroso ile Camp David’de bir araya geldi.
·
20
Ekim: “Kara para aklamak” suçundan yargılanan iş adamı Erol Evcil’in tutukluluk
müzekkeresi kaldırıldı. Mahkeme heyeti duruşmayı erteledi.
·
20
Ekim: 24. İSEDAK Toplantısı, 20-24 Ekim tarihlerinde İstanbul’da yapıldı.
·
21
Ekim: MGK toplantısında, terörle mücadelede yeni bir kurumsal yapılanmaya
gidilmesi benimsendi.
·
21
Ekim: Irak İslam Yüksek Konseyi Başkan Yardımcısı Ammar el-Hekim, temaslarda
bulunmak üzere Ankara’ya geldi.
·
22
Ekim: Anayasa Mahkemesi, başörtüsünün üniversitelerde serbest bırakılmasıyla
ilgili Anayasa değişikliğinin iptaline ilişkin gerekçeli kararını açıkladı.
·
22
Ekim: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, gecelik borçlanma faiz oranını
%16,75’te sabit tutarken, borç verme faiz oranını yarım puan düşürerek %19,75’e
indirdi.
·
22
Ekim: Danıştay Başsavcılığı’na, 1. Daire Başkanı Yılmaz Çimen seçildi.
·
23
Ekim: Anayasa Mahkemesi, AKP hakkındaki davada verdiği kararın gerekçesini
yayımlanmak üzere Başbakanlık’a gönderdi.
·
23
Ekim: 9. Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü Dış İşleri Bakanları Konseyi
Toplantısı, Arnavutluk’un başkenti Tiran’da yapıldı.
·
24
Ekim: Asya ülkeleri ve AB’den 45 ülkenin devlet ve hükûmet başkanları, küresel
malî krizi ele almak için Çin’in başkenti Pekin’de bir araya geldi.
·
24
Ekim: 12. Uluslararası İş Forumu Kongresi, İstanbul’da düzenlendi.
·
25
Ekim: Dış İşleri Bakanı Ali Babacan, resmî bir ziyaret amacıyla Afganistan’a
gitti.
·
26
Ekim: Saadet Partisi genel başkanlığına, Numan Kurtulmuş seçildi.
·
26
Ekim: Anavatan Partisi 6. Olağanüstü Büyük Kongresi’nde genel başkanlığa Salih
Uzun seçildi.
·
26
Ekim: Türkiye Hava Yolları, 1991 Körfez Savaşı’nda durdurduğu Bağdat seferlerine
tekrar başladı.
·
26
Ekim: İsrail’de iktidar partisi Kadima’nın yeni lideri Tzipi Livni, hükûmeti
kuramadı ve erken seçim kararı verdi.
·
27
Ekim: Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, resmî ziyaret amacıyla Türkiye’ye
geldi.
·
28
Ekim: Genelkurmay Başkanlığı, Bakanlar Kurulu üyelerine iç güvenlik harekatına
ilişkin brifing verdi.
·
28
Ekim: Yasama ile Yürütme organlarının temsilcileriyle Türkiye-AB ilişkilerinin
ele alındığı toplantı, Çankaya Köşkü’nde yapıldı.
·
29
Ekim: ABD Merkez Bankası (FED), %1,5 olan gösterge faiz oranını %1’e indirdi.
·
29
Ekim: Yasa Denizcilik’e ait “M/V Yasa Neslihan” adlı ticarî gemi Somali
açıklarında kaçırıldı.
·
30
Ekim: Dünya Ekonomik Forumu “Avrupa ve Orta Asya Toplantısı”, 30 Ekim-1 Kasım
tarihlerinde İstanbul’da yapıldı.
·
30
Ekim: IMF İcra Direktörleri Kurulu, iyi ekonomik sicile sahip gelişmekte olan
ekonomilere kısa vadeli finansman imkânı sağlayan planı onayladı.
·
31
Ekim: BDDK, öz kaynakların güçlendirilmesi için, 2008’de elde edilecek kârların
bankaların kendi bünyesinde bırakılmasını istedi; nakit kâr dağıtımını ise izne
bağladı.
·
31
Ekim: Libya, 1980’lerdeki iki terör saldırısının mağdurları için kurulan fona
1,5 milyar Dolar ödeme yaptı.
·
2
Kasım: İflasa çok yaklaşan Portekiz bankası Banco Portugues de Negocios’un
millîleştirileceği açıklandı.
·
2
Kasım: Sudan’ın, 1989’da darbeyle devrilen eski Devlet Başkanı Ahmed el-Mirgani
hayatını kaybetti.
·
3
Kasım: Metris Cezaevi’nde “işkence ve kötü muamele” sonucu hayatını kaybettiği
iddia edilen Engin Çeber’e ilişkin soruşturma kapsamında, 6 infaz koruma memuru
tutuklandı.
·
4
Kasım: Demokrat Parti adayı Barack Obama, Başkanlık seçimlerinde oyların
%52’sini alarak ABD’nin 44. devlet başkanı seçildi.
·
5
Kasım: Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, resmî bir ziyaret amacıyla
Türkiye’ye geldi.
·
7
Kasım: AKP Genel Başkan Yardımcılığı görevlerine, Dengir Mir Mehmet Fırat’ın
yerine Abdülkadir Aksu, Şaban Dişli’nin yerine ise Bülent Gedikli getirildi.
·
7
Kasım: Küresel finansal sistemin tamirinde AB ortak pozisyonunu belirlemek için
Dönem Başkanı Fransa’nın önerisiyle toplanan AB liderleri, 5 maddelik önlem
paketi üzerinde anlaştı.
·
7
Kasım: AB, dünya bor rezervlerinin %70’inden fazlasına sahip olan Türkiye’nin
itirazlarına rağmen, boru “üremeye olumsuz etkili toksik madde” listesine aldı.
·
8
Kasım: BM, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaşanan çatışmalarda sivillere
yönelik savaş suçu işlediğini bildirdi.
·
9
Kasım: Alevî-Bektaşî Federasyonu tarafından “Ayrımcılığa Karşı Eşit Yurttaşlık
Hakkı” sloganıyla düzenlenen miting, Ankara-Sıhhiye Meydanı’nda yapıldı.
·
10
Kasım: İsrail Başbakanı Ehud Olmert, ülkesinin 1967 öncesi topraklarına geri
çekilmesi gerektiğini belirtti.
·
11
Kasım: Ankara 3. Ağır Ceza Mahkemesi, Mehmet Ağar’ın “Susurluk Davası”
kapsamında yargılandığı davayla ilgili görevsizlik kararı verdi.
·
11
Kasım: Irak Dış İşleri Bakanı Hoşyar Zebari, Suriye’ye resmî bir ziyarette
bulundu.
·
12
Kasım: Hindistan’ın Bombay Limanı’na giden “Karagöl” isimli Türkiye bayraklı
gemiyi Yemen açıklarında korsanların ele geçirdiği bildirildi.
·
12
Kasım: Türkiye-İtalya Zirvesi, İzmir’de gerçekleştirildi.
·
13
Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, BM Genel Kurulu’nda bir konuşma yaptı.
·
13
Kasım: Yurt dışındaki tasarrufu %2, yurt içindeki tasarrufu da %5 vergiyle
ekonomiye kazandırmayı amaçlayan tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
14
Kasım: 4. Uluslararası Enerji Zirvesi, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapıldı.
·
14
Kasım: AB-Rusya zirvesi, Fransa’nın Nice kentinde gerçekleştirildi.
·
15
Kasım: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler (G-20) toplantısı, ABD’nin başkenti
Washington’da yapıldı.
·
15
Kasım: Avrupa Parlamentosu üyesi Cem Özdemir, Birlik 90/Yeşiller Partisi’nin eş
başkanlığına seçildi.
·
16
Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, resmî bir ziyaret amacıyla İsviçre’ye gitti.
·
17
Kasım: Türkiye ile İran arasında, doğalgaz alanında iş birliğini geliştirmeyi
ve mevcut projeleri hayata geçirmeyi öngören mutabakat zaptı imzalandı.
·
17
Kasım: Konya’da “Okyanus” operasyonu kapsamında, aralarında Selçuk Üniversitesi
Rektörü Süleyman Okudan’ın da bulunduğu 30 kişi gözaltına alındı.
·
18
Kasım: IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, dünya ekonomisini yeniden
canlandırmak için 1,2 trilyon Dolar’a ihtiyaç olduğunu söyledi.
·
19
Kasım: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, kısa vadeli faiz oranlarını düşürerek
gecelik borçlanma faiz oranını %16,25’e, borç verme faiz oranını da 18,75’e
indirdi.
·
19
Kasım: PKK ile mücadele için Türkiye, Irak ve ABD arasında kurulan üçlü
komisyonun toplantısı Irak’ın başkenti Bağdat’ta yapıldı.
·
19
Kasım: MHP İstanbul Milletvekili Gündüz Suphi Aktan, tedavi gördüğü hastahanede
hayatını kaybetti.
·
20
Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, resmî ziyaret amacıyla Hindistan’a gitti.
·
21
Kasım: Avrupa Olimpiyat Komiteleri Birliği’nin 37. Genel Kurul Toplantısı,
İstanbul’da yapıldı.
·
22
Kasım: Şiddetli lodos fırtınası nedeniyle hasar görerek yan yatan
İstanbul-Karaköy İskelesi tamamen battı.
·
22
Kasım: Peru’nun başkenti Lima’da toplanan Asya Pasifik Ekonomik İş Birliği
liderleri, gelecek 12 ay içinde korumacı tedbir alınmaması konusunda mutabakata
vardı.
·
22
Kasım: IMF, Türkiye’nin yükselen kotası nedeniyle, çekebileceği kredi miktarını
artırdı.
·
22
Kasım: FKÖ Merkez Konseyi, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ı, “Filistin
Devleti Başkanı” olarak seçti.
·
22
Kasım: Avusturya’da, erken genel seçim sonrası yeni hükûmet, eskisi gibi Sosyal
Demokrat Parti ile Halk Partisi arasında kuruldu.
·
24
Kasım: Anadolu Ajansı ile Sudan Haber Ajansı arasında karşılıklı iş birliği
anlaşması imzalandı.
·
25
Kasım: OECD’nin üye ülkelerle ilgili raporunda, Türkiye’de ekonomik büyümenin
2009’da %2’nin altına ineceği tahmininde bulunuldu.
·
26
Kasım: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, resmî bir ziyaret amacıyla Arnavutluk’a
gitti.
·
27
Kasım: Irak Parlamentosu, ABD ile Irak arasında imzalanan “Güvenlik
Anlaşması”nı onayladı.
·
27
Kasım: Macaristan Başbakanı Ferenç Gyurcsany, resmî bir ziyaret amacıyla
Ankara’ya geldi.
·
27
Kasım: Arnavutluk Cumhurbaşkanı Bamir Topi, temaslarda bulunmak üzere
Türkiye’ye geldi.
·
28
Kasım: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un
davetlisi olarak Türkmenistan’a gitti.
·
29
Kasım: DİSK’in ve KESK’in organize ettiği “İşsizliğe, Yoksulluğa ve Zamlara
Karşı Emek, Barış ve Demokrasi Mitingi” Sıhhiye Meydanı’nda yapıldı.
·
29
Kasım: Cep telefonu kullanıcılarına yeni iletişim imkânları sağlayacak üçüncü
nesil mobil iletişim sistemleri (
·
29
Kasım: KKTC’de Ulusal Birlik Partisi’nin genel başkanlığına, Derviş Eroğlu
seçildi.
·
30
Kasım: İran ordusunun, PKK’nın ve PJAK’ın barındığı Kandil Dağı bölgesini
bombaladığı bildirildi.
·
30
Kasım: Romanya’da yapılan genel seçimlerde, muhalefetteki Sosyal Demokrat Parti
(PSD) en yüksek oyu aldı.
·
1
Aralık: Türkiye Belediyeler Birliği ve Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç
Durak, AKP’den istifa ettiğini açıkladı.
·
1
Aralık: Gençlik ve Spor Genel Müdürü Mehmet Atalay, görevinden istifa etti.
·
1
Aralık: AKP İstanbul İl Başkanlığı Binası girişinde meydana gelen patlamada çok
sayıda insan yaralandı.
·
2
Aralık: YAŞ, TSK’nın temel yapısını ve disiplinini bozan toplam 24 personelin
TSK’dan ayrılmasına “oy çokluğuyla” karar verdi.
·
3
Aralık: Fransa’da hükûmet, 1915 olaylarıyla ilgili Ermeni iddialarının
reddedilmesinin suç sayılmasını öngören yasa teklifinin Senato’nun gündemine
alınmasına ilk defa açıkça karşı çıktı.
·
3
Aralık: 2008 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri; edebiyatta
Yaşar Kemal’e, mimaride Turgut Cansever’e, müzikte ise Alaeddin Yavaşça’ya
verildi.
·
3
Aralık: Eski DEP milletvekili Leyla Zana, 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
·
5
Aralık: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai ve
Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari’nin katılımı ile “2.
Türkiye-Afganistan-Pakistan Zirvesi”, İstanbul’da gerçekleştirildi.
·
5
Aralık: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, “Ergenekon” davası kapsamında tutuklu
sanıklardan Gazi Güder’in tahliyesine karar verdi.
·
6
Aralık: Başbakan Tayyip Erdoğan, Cem Vakfı Genel Başkanı İzzettin Doğan’ı,
Beşiktaş’taki çalışma ofisinde kabul etti.
·
7
Aralık: Yunanistan’ın başkenti Atina’da, gece bir gencin polisin açtığı ateş
sonucu hayatını kaybetmesinin ardından başlayan olaylar tüm ülkeye yayıldı.
·
8
Aralık: AB Dış İşleri bakanları, 6 savaş gemisi ve 3 keşif uçağından oluşan
korsanlarla mücadele misyonunun Somali açıklarında göreve başlamasını onayladı.
·
8
Aralık: Fransa’da, Türkiyelilerin yoğun olarak yaşadığı merkezlere molotof
kokteylli saldırılar düzenleyen ve terör örgütü ile bağlantılı oldukları
bildirilen 11 kişinin mahkemesi başkent Paris’te başladı.
·
9
Aralık: Uluslararası Şeffaflık Kurulu, gelişmiş ekonomilerin bulunduğu 22
ülkede yaptığı ankette, en fazla Rusya’da çalışan şirketlerin işlerini çözmek
için rüşvet verdiklerini belirledi.
·
9
Aralık: Avrupa Birliği Kosova Misyonu (EULEX), Kosova’da resmen göreve başladı.
·
10
Aralık: Irak hükûmeti, Türkiye dahil komşu ülkelerle “ekonomik güvenlik
birliği” kurulmasını teklif etti.
·
11
Aralık: Türkiye’nin Latin Amerika’ya açılım politikası çerçevesinde Dış İşleri
Bakanı Ali Babacan, Meksika’ya gitti.
·
12
Aralık: AB liderleri, küresel finansal krizle birlikte durgunluğa giren Avrupa
ekonomisini canlandırmak için hazırlanan 200 milyar Avro’luk teşvik paketini
onayladı.
·
12
Aralık: Kıbrıs Rum Yönetimi eski liderlerinden Tasos Papadopulos, tedavi
gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.
·
13
Aralık: BM İklim Konferansı, 01-13 Aralık tarihleri arasında Polonya’nın Poznan
kentinde gerçekleştirildi.
·
13
Aralık: İstanbul’da 5 ayrı camide çıkan yangınlar hasara neden oldu.
·
14
Aralık: ABD Başkanı Bush, görevinin bitmesine kısa bir süre kala önce Irak
ardından Afganistan’a veda ziyaretlerinde bulundu.
·
14
Aralık: Suriye, Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşması imzaladı.
·
14
Aralık: Türkiye-İtalya demiryolları arasında iş birliğini öngören mutabakat
zaptı İtalya’nın başkenti Roma’da imzalandı.
·
15
Aralık: Ergenekon davasının 26. duruşmasında sanıklardan emekli Tuğgeneral Veli
Küçük, savunmasını yaptı.
·
16
Aralık: Pekin’de bulunan ve Türkiye’nin de üye olduğu Asya-Pasifik Uzay İş
Birliği Organizasyonu, resmen faaliyete başladı.
·
17
Aralık: Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), günlük petrol üretimini 2,2
milyon varil azaltmayı kararlaştırdı.
·
17
Aralık: Dünya Bankası İcra Direktörleri Kurulu, Türkiye’ye kullandıracağı,
342,8 milyon Avro tutarındaki krediyi onayladı.
·
17
Aralık: İngiltere Başbakanı Gordon Brown, Irak’a sürpriz bir ziyaret
gerçekleştirdi.
·
18
Aralık: Kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulacağı “e-Devlet Kapısı
Projesi”nin açılışı, Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından gerçekleştirildi.
·
18
Aralık: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Ergenekon davası kapsamında Tuncay
Güney’in yurt dışında ifadesinin alınması için hukukî işlem başlatılmasına
hükmetti.
·
18
Aralık: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, Merkez Bankası’nın uyguladığı
kısa vadeli faiz oranlarını 1,25 puan indirdi.
·
19
Aralık: Belçika’da, küresel malî krizle mücadelede başarısızlıkla suçlanan
Başbakan Yves Leterme, istifa kararı aldı.
·
19
Aralık: Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Kazakistan’da toplandı.
·
20
Aralık: Irak Devlet Başkanı Yardımcısı Tarık el-Haşimi, temaslarda bulunmak
üzere Türkiye’ye geldi.
·
20
Aralık: ABD Genelkurmay Başkanı Oramiral Mike Mullen, Afganistan’a gelecek yıl
30 bine yakın takviye asker gönderebileceklerini söyledi.
·
21
Aralık: Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı Nazım Ekren, Şam’da Suriye Devlet
Başkanı Beşşar Esad ile görüştü.
·
22
Aralık: İsrail Başbakanı Ehud Olmert, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan
Recep Tayyip Erdoğan ile Ankara’da bir araya geldi.
·
23
Aralık: Hamas yönetimi, İsrailli yetkililerle yapılan görüşmelerin ardından,
insanî yardımlar ile ticarî malların sevkiyatı için 24 Aralık’ta iki sınır
kapısının açılmasına izin verildiğini bildirdi.
·
23
Aralık: Yüksek Seçim Kurulu, nüfusu 2.000’in altındaki belde belediyelerinin
yerel seçimlere girmesine karar verdi.
·
23
Aralık: Gürcistan Başbakanı Griol Mgaloblişvili, çalışma ziyareti için
Ankara’ya geldi.
·
23
Aralık: BM, doğalgaz zengini olan Türkmenistan’ın enerji hatları güvenliği
girişimini onayladı.
·
24
Aralık: Irak Başbakanı Nuri el-Maliki, resmî bir ziyaret amacıyla Türkiye’ye
geldi.
·
24
Aralık: Rusya’nın başkenti Moskova’da bir araya gelen Doğalgaz İhraç Eden
Ülkeler Forumu enerji bakanları, Gaz-OPEC olarak bilinen yeni kuruluşun
merkezini Katar’ın başkenti Doha olarak belirledi.
·
25
Aralık: Anayasa Mahkemesi’nin 8 üyesi, Mahkeme Başkanlığı tarafından “kapatılan
belediyelerin dava açma süresine ilişkin” yapılan açıklamanın, Mahkeme’nin
görüşünü yansıtmadığını bildirdi.
·
25
Aralık: Danıştay Başkanlığı, Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’nın açıklamasını,
anayasal görev, yetki ve sorumluluğu aşan talihsiz bir beyan olarak
değerlendirdi.
·
26
Aralık: KKTC’de, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP)-Özgürlük ve Reform Partisi
(ÖRP) koalisyon hükûmetinin büyük ortağı CTP, 2009’da erken genel seçime gitme
kararı aldı.
·
27
Aralık: İsrail Gazze’ye yönelik hava operasyonu başlattı.
·
27
Aralık: Hamas’ın Suriye’de sürgünde yaşayan siyasi büro şefi Halid Meşal,
Filistinlilere üçüncü intifadayı başlatma çağrısında bulundu.
·
30
Aralık: Mısır, İsrail’in muhtemel bombardımanına karşı tedbir olarak Refah
geçiş noktasını yeniden kapattı.
·
31
Aralık: Başbakan Tayyip Erdoğan, Gazze’deki gelişmelerle ilgili Suriye, Mısır,
Ürdün ve Suudi Arabistan’la görüşmek üzere iki gün sürecek Orta Doğu turuna
çıktı.
·
31
Aralık: BM, İsrail saldırılarında Gazze Şeridi’nde ölenlerin %25’inin sivil
olduğunu açıkladı.
Mevcut veriler ışığında, Türkiye ekonomisinin 2008 yılındaki
görünümü şu şekildedir:
1) REEL KESİM
1-A) BÜYÜME:
Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer
almaktadır.
TABLO 1: BÜYÜME (GSYH)
VERİLERİ (Üretim Yöntemine Göre, 1998 Bazlı, Sabit Fiyatlarla) (%) (Milyon $)
|
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
Hedef GSYH Oranı |
5,0 |
5,0 |
5,0 |
5,0 |
5,0 |
5,5 |
Gerçekleşen GSYH Oranı |
5,3 |
9,4 |
8,4 |
6,9 |
4,7 |
1,1 |
|
|
|
|
|
I.
çeyrek % 8,1 II.
çeyrek % 3,8 III.
çeyrek % 3,2 IV.
çeyrek % 4,2 |
I.
çeyrek % 7,3 II.
çeyrek % 2,8 III.
çeyrek % 1,2 II.
çeyrek % -6,2 |
|
|
|
|
|
|
|
GSYH Meblağı (cari fiyatlarla) |
304.901 |
390.387 |
481.497 |
526.429 |
658.786 |
741.780 |
Kaynak: TÜİK
2003 yılı itibariyle
hedef büyüme oranları %5 olmakla beraber, gerçekleşmeler 2007 yılı haricinde
hep bu oranın üstündedir. Ancak, 2007 yılı gerçekleşen büyüme oranı %4,7’dir.
2008 yılı hedef büyüme oranı ise %5,5 olarak tespit edilmekle beraber, bundan
önemli ölçüde sapılmıştır. Gerçekleşen büyüme oranı %1,1’dir. (Bkz. Tablo 1)
TÜİK’ten
yapılan açıklamaya göre, 2007 yılında, üretim yöntemine göre cari fiyatlarla
GSYH 843.178 milyon TL’dir. 2008 sonu itibariyle bu meblağ 950.144 milyon TL
olarak gerçekleşmiştir.
Üretim
yöntemine göre cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH; 2003 yılında 304.901
milyon, 2005 yılında 481.497 milyon, 2007 yılında 658.786 milyon, 2008’de ise
741.780 milyon olarak gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 1)
2008’in ilk
yarısı itibariyle bazı iktisadî faaliyet kollarında 1998 bazlı fiyatlarla GSYH
gelişme hızları şöyledir: Tarım-avcılık-ormancılık %4,1; Madencilik ve Taş
Ocakçılığı %5,4; İmalât sanayii %0,8; İnşaat %-7,6; Toptan ve perakende ticaret
%-0,9; Oteller ve lokantalar %0,2; Ulaştırma-depolama-haberleşme %1,6; Malî
aracı kuruluşlar %9,1; Gayrimenkul-kiralama-iş faaliyetleri %6,8; Eğitim %0,7;
Sağlık işleri ve sosyal hizmetler %3.
Adrese
Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre 2008 sonu itibariyle Türkiye nüfusu
71.517.100 kişiden ibarettir. Nüfusun 35.901.154’ünü erkekler, 35.615.946’sını
ise kadınlar oluşturmaktadır.
Kişi başına
GSYH (KBGSYH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla KBGSYH; 2006’da 7.583 $,
2007’de 9.234 $ iken, 2008’de 10.436 $’a yükselmiştir.
1-B) SANAYİ:
İmalât sanayiindeki üretim artış oranları, alt sektörler
itibariyle Tablo 2’de yer almaktadır.
TABLO 2: ÜRETİM ARTIŞI (Aralık)
İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI |
ÜRETİM DEĞİŞİMİ (2005=100) |
|
2007 |
2008 |
|
TOPLAM SANAYİ |
113,8 |
93,8 |
Madencilik Sektörü |
110,1 |
107,8 |
İmalât Sanayii Sektörü |
112,7 |
90,3 |
Elektrik, Gaz ve Su Sektörü |
124,2 |
117,6 |
Kaynak: TÜİK
2005=100
temel yıllı sanayi endeksine göre, 2007 yılı sonu ile kıyaslandığında, 2008
yılı sanayi üretiminde düşüş olduğu görülmektedir. 2008 sonunda alt sektörler
itibariyle en yüksek üretim düşüşü imalât sanayii sektöründe gerçekleşmiştir.
(Bkz. Tablo 2)
TABLO 3: KAPASİTE
KULLANIM ORANLARI (%)
|
2006 |
2007 |
2008 |
Ocak |
75,4 |
78,3 |
80,3 |
Şubat |
77,2 |
80,1 |
79,3 |
Mart |
80,7 |
82,0 |
81,2 |
Nisan |
82,3 |
81,7 |
81,7 |
Mayıs |
82,6 |
83,3 |
82,4 |
Haziran |
83,1 |
83,5 |
82,3 |
Temmuz |
81,8 |
81,9 |
80,0 |
Ağustos |
79,4 |
80,3 |
76,2 |
Eylül |
82,7 |
83,2 |
79,8 |
Ekim |
82,4 |
83,1 |
76,7 |
Kasım |
82,8 |
82,6 |
72,9 |
Aralık |
81,7 |
81,1 |
64,7 |
Kaynak: TÜİK
2008 yılı
ilk yarısındaki kapasite kullanım oranları (KKO), %80’ler civarında iken,
ikinci yarısındaki oranlarda değişmeler meydana gelmiştir. Yıl sonu KKO %64,7
olup, yıl boyu ortalama KKO %78 seviyesindedir. (Bkz. Tablo 3)
TABLO 4: TAM KAPASİTE
İLE ÇALIŞAMAMA SEBEPLERİ (%) (Aralık)
|
2007 |
2008 |
İç Pazarda Talep Yetersizliği |
48,3 |
45,7 |
Dış Pazarda Talep Yetersizliği |
18,2 |
27,1 |
Malî İmkânsızlık |
3,8 |
4,0 |
Yerli Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
4,1 |
3,2 |
İthal Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
2,5 |
1,7 |
İşçilerle İlgili Meseleler |
1,9 |
1,5 |
Kaynak: TÜİK
2008
yılı sonunda; tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin ilk sırada belirtilen sebep
“iç pazarda talep yetersizliği”dir. Ardından “dış pazarda talep yetersizliği”
belirtilmiştir. (Bkz. Tablo 4)
TABLO 5: YENİ KURULAN ŞİRKET,
KOOPERATİF VE İŞ YERİ
|
2007 |
2008 |
Değişim (%) |
Yeni açılan şirket ve kooperatif |
55.350 |
49.003 |
-11,5 |
Kapanan şirket ve kooperatif |
9.954 |
9.578 |
-3,8 |
Yeni açılan ticaret unvanlı iş yeri |
48.673 |
46.401 |
-4,7 |
Kapanan ticaret unvanlı iş yeri |
23.595 |
37.343 |
58,3 |
Kaynak: TÜİK
2007 yılı
ile kıyaslandığında, 2008 yılında şirket ve kooperatif açılışlarında belirgin
bir azalış meydana gelmiş olup, oran %-11,5’tir. Kapanan şirket ve kooperatif
sayısında da düşüş meydana gelmiştir. Ticaret unvanlı iş yeri açılışlarına
bakıldığında yine düşüş olduğu görülmekte olup, oran %-4,7’dir. Kapanan ticaret
unvanlı iş yeri sayısındaki artış ise çok yüksek orandadır (Bkz. Tablo 5).
Tabii, belirtmek gerekir ki bunların önemli bir kısmı, faaliyette
bulunmadıklarından dolayı Ticaret Sicil Müdürlükleri tarafından yapılan re’sen
kapatılmalardır.
1-C) İSTİHDAM:
TÜİK Hane
Halkı İş Gücü Anketi sonuçlarına göre, 2008 yılı Aralık döneminde (Kasım-Aralık 08, Ocak 09) kurumsal olmayan
nüfusa ilişkin istihdam durumu Tablo 6’da yer almaktadır.
TABLO 6: KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞ
GÜCÜ DURUMU (000 kişi) (Aralık)
|
2007 |
2008 |
KURUMSAL OLMAYAN SİVİL
NÜFUS |
69.246 |
70.005 |
15 ve Üstü Yaştaki Nüfus |
49.575 |
50.339 |
|
|
|
İŞ GÜCÜ DURUMU |
22.879 |
24.009 |
İstihdam Edilen |
20.443 |
20.736 |
İşsiz |
2.436 |
3.274 |
|
|
|
İŞ GÜCÜNE KATILMA ORANI
(%) |
46,2 |
47,7 |
|
|
|
İSTİHDAM ORANI (%) |
41,2 |
41,2 |
İŞSİZLİK ORANI (%) |
10,6 |
13,6 |
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) |
13,0 |
17,3 |
Genç Nüfusta (15-24 yaş) İşsizlik Oranı
(%) |
20,6 |
25,7 |
|
|
|
İŞ GÜCÜNE DAHİL
OLMAYANLAR |
26.696 |
26.330 |
Kaynak: TÜİK
2007 Aralık döneminde istihdam edilen kişi sayısı
20.443.000 iken, 2008’in aynı döneminde bu sayı 20.736.000 kişi olarak
gerçekleşmiştir. 2007 yılına göre 2008 yılının bu döneminde istihdam edilen
kişi sayısındaki artış 293.000’dir. 2008 yılında işsiz sayısı ise
3.274.000’dir. 2007 yılının aynı dönemine göre 2008 yılında işsiz sayısında
belirgin bir artış meydana gelmiş olup bu sayı 838.000’dir. 2008 yılında
istihdam oranı %41,2, işsizlik oranı ise %13,6’dır. Tarım dışı işsizlik oranı
%17,3; 15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı %25,7’dir (Bkz. Tablo 6). 2009 yılında
Türkiye’nin karşı karşıya bulunduğu temel sorunların başında istihdam
gelmektedir.
2) FİNANSAL KESİM
2-A) FİYATLAR:
Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer
almaktadır.
TABLO 7: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki aya göre değişim) (%)
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
2006 |
2007 |
2008 |
|
2006 |
2007 |
2008 |
Ocak |
1,96 |
-0,05 |
0,42 |
|
0,75 |
1,00 |
0,80 |
Şubat |
0,26 |
0,95 |
2,56 |
|
0,22 |
0,43 |
1,29 |
Mart |
0,25 |
0,97 |
3,17 |
|
0,27 |
0,92 |
0,96 |
Nisan |
1,94 |
0,80 |
4,50 |
|
1,34 |
1,21 |
1,68 |
Mayıs |
2,77 |
0,39 |
2,12 |
|
1,88 |
0,50 |
1,49 |
Haziran |
4,02 |
-0,11 |
0,32 |
|
0,34 |
-0,24 |
-0,36 |
Temmuz |
0,86 |
0,06 |
1,25 |
|
0,85 |
-0,73 |
0,58 |
Ağustos |
-0,75 |
0,85 |
-2,34 |
|
-0,44 |
0,02 |
-0,24 |
Eylül |
-0,23 |
1,02 |
-0,90 |
|
1,29 |
1,03 |
0,45 |
Ekim |
0,45 |
-0,13 |
0,57 |
|
1,27 |
1,81 |
2,60 |
Kasım |
-0,29 |
0,89 |
-0,03 |
|
1,29 |
1,95 |
0,83 |
Aralık |
-0,12 |
0,15 |
-3,54 |
|
0,23 |
0,22 |
-0,41 |
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
aya göre değişim” açısından, ÜFE’de 2008 yılı boyunca değişkenlikler meydana
gelmiştir. 2008’e %1’in altında başlayan ÜFE, Nisan ayında %4,5’e kadar yükselmekle
beraber Haziran ayında yine %1’in altına gerilemiştir. Ağustos itibariyle
negatif enflasyon oranları meydana gelmiştir. TÜFE’de de kısmen benzer durumlar
söz konusudur. (Bkz. Tablo 7)
TABLO 8: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
2006 |
2007 |
2008 |
|
2006 |
2007 |
2008 |
Ocak |
5,11 |
9,37 |
6,44 |
|
7,93 |
9,93 |
8,17 |
Şubat |
5,26 |
10,13 |
8,15 |
|
8,15 |
10,16 |
9,10 |
Mart |
4,21 |
10,92 |
10,50 |
|
8,16 |
10,86 |
9,15 |
Nisan |
4,96 |
9,68 |
14,56 |
|
8,83 |
10,72 |
9,66 |
Mayıs |
7,66 |
7,14 |
16,53 |
|
9,86 |
9,23 |
10,74 |
Haziran |
12,52 |
2,89 |
17,03 |
|
10,12 |
8,60 |
10,61 |
Temmuz |
14,34 |
2,08 |
18,41 |
|
11,69 |
6,90 |
12,06 |
Ağustos |
12,32 |
3,72 |
14,67 |
|
10,26 |
7,39 |
11,77 |
Eylül |
11,19 |
5,02 |
12,49 |
|
10,55 |
7,12 |
11,13 |
Ekim |
10,94 |
4,41 |
13,29 |
|
9,98 |
7,70 |
11,99 |
Kasım |
11,67 |
5,65 |
12,25 |
|
9,86 |
8,40 |
10,76 |
Aralık |
11,58 |
5,94 |
8,11 |
|
9,65 |
8,39 |
10,06 |
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
yılın aynı ayına göre değişim” açısından 2008 yılı Temmuz’una kadar ÜFE’de
giderek artan oranlar görülmüştür. Bununla beraber, Ağustos itibariyle azalmalar
meydana gelmiştir. 2007 Nisan’ında tek haneye düşen enflasyon, 2008 Mart’ı
itibariyle tekrar çift haneye çıkmıştır. Artışlar TÜFE’de de meydana gelmiştir.
ÜFE’dekine benzer şekilde 2007 Mayıs’ında tek haneye gerileyen TÜFE, yine
2008’in Mayıs’ı itibariyle çift haneye yükselmiştir. Ancak, Aralık itibariyle
ÜFE’de iki haneye tekrar inilmekle beraber, aynı durum TÜFE’de
gerçekleşmemiştir. (Bkz. Tablo 8)
2003, 2004
ve 2005 yıllarında hedef enflasyon oranları realize edilebilmekle beraber, 2006
yılında bunu sağlamak mümkün olmamıştır. Nitekim, 2006 yılı hedef oranı olan
%5’in birkaç yıldır sağlanan istikrar sürecinin devamı hâlinde realizasyonu
mümkün iken, başta dünya politikasında-ekonomisinde meydana gelen olumsuzluklar
olmak üzere, iç politikada ve buna bağlı olarak ekonomide meydana gelen
birtakım olumsuzluklar, fiyat istikrarında da sapmalara yol açmış ve
hedeflenenin iki katı üzerinde enflasyon oranlarına sebebiyet vermiştir. Söz
konusu faktörler 2007 yılında da etkilerini sürdürmüş ve 2007 yılı hedefleri de
(%5) tutturulamamıştır. Yıl sonu ÜFE ve TÜFE, 12 aylık ortalamalar itibariyle
sırasıyla %6,31 ve %8,86 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı hedef oranı %4
olmakla beraber, dönem içinde gerçekleşen enflasyon oranları incelendiğinde,
bunun ulaşılabilir olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple Merkez Bankası, hedef
enflasyon oranlarında revizyona gitmiştir. Bu kapsamda yıl sonu itibariyle yeni
hedef enflasyon oranları %7,5 olarak tespit edilmiştir. Ancak, gerçekleşen
oranlar dikkate alındığında, hedeften sapmalar meydana geldiği görülmektedir.
(Bkz. Tablo 8)
2-B) PARASAL GÖSTERGELER:
2007 yılı sonu ve 2009 yılı başı itibariyle parasal
göstergeler ve bunlar arasındaki değişim oranları, Tablo 9’da verilmiştir.
TABLO 9: PARASAL
GÖSTERGELER (Milyon TL)
|
28 Aralık 2007 |
09 Ocak 2009 |
DEĞİŞİM (%) |
Dolaşımdaki Para |
26.164 |
30.050 |
14,9 |
Vadesiz Mevduat |
26.654 |
24.896 |
-6,6 |
M1 |
52.818 |
54.946 |
4,0 |
Vadeli Mevduat |
171.072 |
225.924 |
32,1 |
M2 |
223.889 |
280.870 |
25,5 |
Döviz Tevdiatı |
104.196 |
128.781 |
23,6 |
Döviz Tevdiatı (Milyar Dolar) |
89,0 |
83,3 |
-6,4 |
M2Y |
328.086 |
409.651 |
24,9 |
Dolarizasyon (DTH/M2Y) |
31,8 |
31,4 |
-1,0 |
Mevduat Bankaları Kredileri |
214.830 |
264.116 |
22,9 |
Kaynak: TCMB
2007 sonu
itibariyle 26 milyar TL olan dolaşımdaki para meblağı, 2008 yılı sonu
itibariyle 30 milyar TL civarına yükselmiş olup artış oranı %15’tir. Vadesiz
mevduatta %6,6’lık azalış meydana gelmişken, vadeli mevduattaki belirgin bir
artış meydana gelmiş olup %32,1 oranındadır. Döviz tevdiatında da dikkat çekici
bir artış meydana gelmiş olmakla beraber, bunun sebebi kur artışıdır. Normalde
Dolar bazında döviz tevdiatında %6,4 oranında azalış meydana gelmiştir. (Bkz.
Tablo 9)
2007 sonu
itibariyle mevduat bankalarınca verilen toplam kredi meblağı 215 milyar TL
civarında idi. Bu meblağ, 2008 sonu itibariyle 264 milyar TL civarına yükselmiş
olup artış oranı %23’tür. (Bkz. Tablo 9)
2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI:
2008 yılı Aralık ayında, seçilmiş finansal yatırım
araçlarının nominal ve reel getirileri Tablo 10’da yer almaktadır.
TABLO 10: SEÇİLMİŞ
FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ REEL GETİRİLERİ (Aralık)
|
REEL GETİRİ (2003=100) |
||
ÜFE (%) |
TÜFE (%) |
||
YILLIK ORTALAMA |
ALTIN (KÜLÇE) BORSA İNDEKSİ (İMKB 100) EURO DOLAR MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) |
24,69 -56,99 13,31 21,36 6,80 |
22,48 -57,75 11,30 19,21 4,91 |
|
|
|
|
Kaynak: TÜİK
TÜİK
tarafından yapılan açıklamaya göre, 2008 yılı Aralık ayında; 2003=100 temel yıllı
ÜFE ile indirgendiğinde yıllık ortalamalar itibariyle en yüksek getiri külçe
altın ile elde edilmişken, en fazla zarar borsada gerçekleşmiştir. TÜFE ile
indirgendiğinde durum yine aynı merkezdedir. (Bkz. Tablo 10)
2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR:
2008 yılı sonu itibariyle Türkiye’de faaliyette bulunan
finansal kuruluşlar Tablo 11’de yer almaktadır.
TABLO 11: TÜRKİYE’DEKİ
FİNANSAL KURULUŞLAR
KURULUŞ |
ADET |
Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları |
4 |
Kamu Mevduat Bankaları |
3 |
TMSF Bünyesindeki Banka (Birleşik Fon bankası A.Ş.) |
1 |
Özel Yatırım Bankaları |
5 |
Özel Mevduat Bankaları |
11 |
Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları |
4 |
Türkiye’de Kurulu Yabancı Mevduat Bankaları |
11 |
Mevduat Toplama Yetkisine Sahip Yabancı Banka Şubeleri |
6 |
|
|
Katılım Bankaları (Özel Finans Kurumları) |
4 |
|
|
Türkiye’de Temsilciliği Bulunan Yabancı Banka Sayısı |
47 |
|
|
Leasing Kuruluşları |
48 |
Factoring Kuruluşları |
80 |
Tüketici Finansman Kuruluşları |
10 |
Varlık Yönetim Şirketleri |
6 |
Kaynak: BDDK
2008 yılı
sonu itibariyle toplam banka sayısı 45, Katılım bankaları 4, Leasing
kuruluşları 48, Factoring kuruluşları ise 80’dir. Tüketici finansman
kuruluşlarının sayısı 10, Varlık yönetim şirketleri ise 6 adettir. (Bkz. Tablo
11)
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ:
2008 yılı bütçe gelişmeleri Tablo 12’de yer almaktadır.
TABLO 12: BÜTÇE İLE
İLGİLİ GELİŞMELER (000 TL) (%)
|
2007 |
2008 |
ARTIŞ (08/07) (%) |
GELİRLER |
190.359.773 |
208.898.182 |
9,7 |
Genel Bütçe Gelirleri |
184.802.653 |
202.790.045 |
9,7 |
Vergi Gelirleri |
152.835.111 |
168.087.237 |
10,0 |
Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri |
8.239.102 |
7.297.383 |
-11,4 |
Alınan Bağışlar ve Yardımlar |
1.844.605 |
869.330 |
-52,9 |
Faizler, Paylar ve Cezalar |
15.706.237 |
17.026.404 |
8,4 |
Sermaye Gelirleri |
6.079.990 |
9.104.999 |
49,8 |
Alacaklardan Tahsilat |
97.608 |
404.692 |
|
Özel Bütçeli İdare Gelirleri |
3.971.935 |
4.368.545 |
10,0 |
Düzenleme ve Denetleme Kurum Gelirleri |
1.585.185 |
1.739.592 |
9,7 |
|
|
|
|
HARCAMALAR |
204.067.683 |
225.967.471 |
10,7 |
Faiz Hariç Harcamalar |
155.314.792 |
175.306.166 |
12,9 |
Personel Giderleri |
43.568.839 |
48.824.636 |
12,1 |
Sos. Güv. Kur. Devlet Primleri |
5.804.535 |
6.401.679 |
10,3 |
Mal ve Hizmet Alımları |
22.257.921 |
23.940.547 |
7,6 |
Cari Transferler |
63.291.858 |
70.115.598 |
10,8 |
Sermaye Giderleri |
13.003.480 |
18.440.515 |
41,8 |
Sermaye Transferleri |
3.542.364 |
3.172.592 |
-10,4 |
Borç Verme |
3.845.795 |
4.410.599 |
14,7 |
Yedek Ödenekler |
- |
- |
- |
Faiz Harcamaları |
48.752.891 |
50.661.305 |
3,9 |
|
|
|
|
BÜTÇE DENGESİ |
-13.707.910 |
-17.069.289 |
24,5 |
|
|
|
|
Faiz Dışı Denge |
35.044.981 |
33.592.016 |
-4,1 |
Kaynak: MB
2008
yılında elde edilen gelir meblağı 208.898 milyon TL’dir. 2007’ye göre artış
oranı %9,7’dir. Aynı dönemdeki harcama meblağı 225.967 milyon TL olup, 2007’ye
göre artış oranı %10,7’dir. (Bkz. Tablo 12)
2008
yılında faiz harcamaları meblağı 50.661 milyon TL olup, 2007 yılındakine göre
%3,9 oranında artış kaydetmiştir. Faiz dışı dengede önceki döneme göre azalış
söz konusudur. Nitekim, 2007 yılında 35 milyar TL olan faiz dışı fazla, 2008
yılında 33,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 12)
Bütçe
dengesinde, sonraki dönemleri de olumsuz etkileyecek birtakım sinyaller göze
çarpmaktadır. Nitekim 2007’de 13,7 milyar TL civarında olan bütçe açığı, 2008
yılında 17 milyar TL civarına yükselmiştir. (Bkz. Tablo 12)
3-B) BORÇ VERİLERİ:
İç ve dış borçlara ilişkin bilgiler Tablo 13-16’da yer
almaktadır.
TABLO 13: İÇ BORÇ
DURUMU (Milyon TL)
|
2006 |
2007 |
2008 |
MEBLAĞ |
251.470 |
255.310 |
274.827 |
VADE (ay) |
24,6 |
25,7 |
23,9 |
Kaynak: HM
2008 sonu
itibariyle toplam iç borç stoku 274,8 milyar TL’dir. 2007 yılı sonuna göre
meydana gelen artış 19,5 milyar TL’dir. Stokun ortalama vadeye kalan gününde
ise düşüş meydana gelmiştir. 2007 sonunda 25,7 ay olan ortalama vade, 2008
sonunda 24 aya gerilemiştir. (Bkz. Tablo 13)
TABLO 14: DIŞ BORÇ
DURUMU (Milyon $)
|
2006 |
2007 |
2008 |
TOPLAM |
207.325 |
248.958 |
276.834 |
*Kısa Vadeli |
42.648 |
43.192 |
50.714 |
*Uzun Vadeli |
164.677 |
205.766 |
226.120 |
Kaynak: HM
2007 yılı sonunda
248.958 milyon Dolar olan dış borç stoku, 2008 sonunda 276.834 milyon Dolar’a
yükselmiştir. Vadeler açısından dış borçlar temel karakteristiğini sürdürmekte
olup, ağırlıklı olarak uzun vadelidir. 2008 sonu itibariyle uzun vadeli
borçların toplam borç içindeki payı %82 civarındadır. (Bkz. Tablo 14)
TABLO 15: DIŞ BORÇ
KOMPOZİSYONU (%)
DÖVİZ CİNSİ |
2006 |
2007 |
2008 |
Dolar |
54,4 |
54,9 |
55,3 |
Euro |
32,0 |
34,7 |
34,5 |
SDR |
5,2 |
2,9 |
3,1 |
Yen |
1,3 |
1,1 |
1,4 |
Diğer |
7,1 |
6,4 |
5,7 |
Kaynak: HM
2008 sonu
itibariyle dış borcun %55,3’ü ABD Doları cinsindendir. Müteakiben; Euro, SDR,
Yen ve diğer para birimleri cinsinden borçlar gelmektedir. (Bkz. Tablo 15)
TABLO 16: MERKEZÎ
İDARE BORÇ STOKU (Alacaklıya Göre) (Milyar $)
|
2006 |
2007 |
2008 |
TOPLAM BORÇ STOKU |
245,5 |
286,3 |
251,5 |
I) İÇ BORÇ STOKU |
178,9 |
219,2 |
181,7 |
a) Piyasa |
128,1 |
161,8 |
138,3 |
b) Kamu Kesimi |
50,8 |
57,4 |
43,5 |
|
|
|
|
II) DIŞ BORÇ STOKU |
66,6 |
67,1 |
69,8 |
a) Kredi |
30,2 |
28,4 |
30,8 |
a.1)
Uluslararası Kuruluşlar |
19,4 |
17,3 |
18,9 |
(IMF
Kredisi) |
10,8 |
7,1 |
8,6 |
a.2) Hükûmet
Kuruluşları |
5,1 |
4,9 |
5,5 |
a.3) Ticarî
Bankalar |
5,7 |
6,2 |
6,4 |
b) Tahvil |
36,3 |
38,7 |
38,9 |
Kaynak: HM
Hazine
Müsteşarlığı verilerine göre, alacaklılarına göre merkezî idare toplam borç
stoku; 2006 sonu itibariyle 245,5 milyar Dolar iken, 2007 sonu itibariyle 286,3
milyar Dolar’a yükselmiştir. Söz konusu meblağ, 2008 sonunda 251,5 milyar
Dolar’a gerilemiştir. IMF kredisinde de dalgalanmalar söz konusudur. Nitekim
2006 sonu itibariyle 10,8 milyar Dolar olan IMF borcu, 2007 sonu itibariyle 7,1
milyar Dolar’a gerilemişken, 2008 sonunda 8,6 milyar Dolar’a yükselmiştir (Bkz.
Tablo 16). Bu meblağ, takip eden yılda yapılacak yeni anlaşma ile daha da
yükselecektir.
4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ
4-A) ÖDEMELER DENGESİ:
2008 sonu itibariyle ödemeler dengesi bilgilerine Tablo
17’de yer verilmektedir.
TABLO 17: ÖDEMELER
DENGESİ (Milyon $)
|
2006 |
2007 |
2008 |
I. CARİ İŞLEMLER HESABI |
-31.893 |
-37.684 |
-41.623 |
I.a) Dış Ticaret
Hesabı |
-40.941 |
-46.661 |
-53.174 |
I.b) Hizmetler
Hesabı |
13.831 |
13.883 |
17.457 |
I.c) Gelir Hesabı |
-6.691 |
-7.142 |
-7.967 |
I.d) Cari
Transferler Hesabı |
1.908 |
2.236 |
2.018 |
|
|
|
|
II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI |
32.064 |
36.560 |
37.052 |
II.a) Sermaye
Hesabı |
- |
- |
- |
II.b) Finans
Hesabı |
32.064 |
36.560 |
37.052 |
|
|
|
|
III. NET HATA VE NOKSAN |
-171 |
1.124 |
4.571 |
Kaynak: TCMB
Merkez
Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre cari işlemler hesabı 2006
yılında 31,9 milyar Dolar açık vermişken, 2007 sonunda bu açık 37,7 milyar
Dolar’a yükselmiş olup, artış oranı %18 civarındadır. 2008 yılı sonundaki cari
açık meblağı ise 41,6 milyar Dolar olup, 2007 sonundakine göre %10 civarında
artış göstermiştir. (Bkz. Tablo 17)
4-B) MAL TİCARETİ:
Ana ve alt kalemler itibariyle mal ticareti verileri, Tablo
18’de ve 19’da yer almaktadır.
TABLO 18: DIŞ TİCARET
BİLEŞİMİ (000 $)
|
2007 |
2008 |
Değişim (%) |
İHRACAT |
107.272 |
132.003 |
23,1 |
İTHALÂT |
170.063 |
201.823 |
18,7 |
DIŞ TİCARET DENGESİ |
-62.791 |
-69.820 |
11,2 |
İHRACAT / İTHALÂT (%) |
63,1 |
65,4 |
|
Kaynak: DTM
2008 yılı
ihracatı 132 milyar Dolar, ithalâtı ise 202 milyar Dolar’dır. 2007 yılının aynı
dönemine göre meydana gelen artış oranları sırasıyla %23 ve %19’dur. Dış
ticaret açığında meydana gelen artış %11’dir. 2008 yılında ihracatın ithalâtı
karşılama oranı %65,4’tür. Bu oran, 2007 yılına göre 2,3 puan yükselmiştir.
(Bkz. Tablo 18)
TABLO 19: GENİŞ
EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLAMASINA (GEGS) GÖRE DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (Milyon $)
|
2007 |
|
2008 |
||
|
DEĞER |
(%) |
|
DEĞER |
(%) |
İHRACAT |
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
13.755 |
12,8 |
|
16.726 |
12,7 |
Ara (Ham madde)
Mallar |
49.403 |
46,1 |
|
67.709 |
51,2 |
Tüketim Malları |
43.696 |
40,7 |
|
47.077 |
35,7 |
Diğer |
418 |
0,4 |
|
491 |
0,4 |
|
|
|
|
|
|
İTHALÂT |
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
27.054 |
15,9 |
|
27.989 |
13,9 |
Ara (Ham madde)
Mallar |
123.640 |
72,7 |
|
151.644 |
75,1 |
Tüketim Malları |
18.694 |
11,0 |
|
21.484 |
10,6 |
Diğer |
675 |
0,4 |
|
706 |
0,4 |
Kaynak: DTM
2008
yılında, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından ihracat alt
kalemleri, sırasıyla şöyledir: Ham madde, tüketim, yatırım ve diğer mallar.
Burada dikkati çeken husus şudur: Geleneksel olarak ihracat kalemleri arasında
ilk sırayı tüketim malları alırken, 2006 yılı itibariyle bu yapıda bir
değişiklik meydana gelmiş olup, ilk sırayı ham maddeler almıştır. Aynı dönemde,
ithalât alt kalemleri ise karakteristik yapısını sürdürmüş olup, sırasıyla
şöyledir: Ham madde, yatırım, tüketim ve diğer mallar. (Bkz. Tablo 19)
2008
yılında, ülke gruplarına göre incelendiğinde, ihracatın %48’inin AB ülkelerine;
kalan kısmının diğer ülkelere yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Bu oran 2007
yılında %56,3 idi. 2008’de ithalâtın %37’si AB ülkelerinden; kalan kısmı diğer
ülkelerden gerçekleştirilmiştir. Bu oran 2007’de 40,3 idi. 2007 yazında
başlayan ABD mortgage sistemi temelli global krizin AB ülkelerinde sebep olduğu
tahribat, kısmen de olsa aramızdaki dış ticaret hacminde meydana gelen
daralmadan da anlaşılabilmektedir. Belli ki AB ülkelerinde satın alma gücü, söz
konusu kriz sürecinde düşme eğilimindedir.
4-C) HİZMET TİCARETİ:
TABLO 20: HİZMET
TİCARETİ GELİŞMELERİ (Milyon $)
|
2006 |
2007 |
2008 |
HİZMETLER DENGESİ |
13.831 |
13.883 |
17.457 |
a) Ulaştırma |
386 |
-335 |
265 |
b) Turizm |
14.110 |
15.227 |
18.404 |
c) İnşaat |
879 |
759 |
974 |
d) Sigorta |
-618 |
-897 |
-673 |
e) Finans |
-247 |
-228 |
-137 |
f) Diğer Ticarî |
-434 |
-832 |
-1.304 |
g) Resmî |
-720 |
-214 |
-795 |
h) Diğer |
475 |
403 |
723 |
Kaynak: TCMB
TCMB
verilerine göre, 2008 yılında Türkiye’nin net gelir sağlayan başlıca hizmet alt
sektörleri; turizm, inşaat ve ulaştırmadır. Söz konusu dönem itibariyle
Türkiye’nin hizmet ticareti net geliri 17,5 milyar Dolar civarındadır. (Bkz.
Tablo 20)
TÜİK
istatistiklerine göre, 2008 yılında Türkiye’yi ziyaret eden kişi sayısı
30.929.192’dir. Yurt dışını ziyaret eden Türkiyeli turist sayısı ise
4.892.070’dir. Giriş yapan yabancı ziyaretçilerin ülkeleri itibariyle
sıralaması şöyledir: Avrupa, BDT, Asya, Afrika, Amerika, Okyanusya, Diğer.
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER:
Türev Kazançlar ve
Global Finansal Kriz
Dünya, 2007 yılının ilk yarısı
itibariyle yeni bir kriz sürecine girmiş hâldedir. Açıktır ki bu krize sebep
olan temel faktörlerin başında üretimle doğrudan ilişkisi bulunmayan para,
diğer tabiriyle sıcak para gelmektedir. Durum böyle olunca, ilgili tedbirlerin
alınması kaçınılmaz bir hal almaktadır.
Bu çerçevede alınacak tedbirlerden biri türev yatırım
araçlarına getirilecek sınırlama olabilir. Özellikle üretimle doğrudan ilgisi
olmayan bütün türev finansal yatırım araçlarına dair böyle bir karar
alınabilir. Mesela ipoteğe dayalı gayri menkul kredi sistemi olan ve müşteriler-bankalar
arasındaki konut-iş yeri dolayısıyla alacak-verecek ilişkisine dayalı
“mortgage”ta çok sayıda türev yatırım aracı mevcuttur.
Doğrudan üretimle ilgisi olmayan, fakat söz konusu
alacak-verecek ilişkisi üzerine tesis edilmiş olan bu yeni yatırım araçları,
son Mortgage Krizi’nde görüldüğü üzere meydana gelen en küçük olumsuzlukta hem
bu araçları çıkaran kurumları hem de bunları alanları iflasa
sürükleyebilmektedir. Dolayısıyla, gerekli tedbirlerin alınması halinde, mevcut
global finansal kriz düşük bir maliyetle atlatılabilecektir.
Küresel Ekonomik
Kriz Süreleri
Küresel nitelikli ekonomik krizler
arasındaki süreler dikkat çekici niteliktedir. 20.yüzyıl itibariyle meydana
gelen krizler ele alındığında, her bir kriz arasında tam olmasa da geometrik
biçimde azalan zaman aralıklarına şahit olunmaktadır. Esasında çok sayıda
global ekonomik kriz gerçekleşmekle beraber, bunların en derin nitelikli
olanları incelendiğinde bu durum teyit edilmektedir.
20.yüzyıl itibariyle meydana gelen
küresel ölçekli ekonomik krizlerden başlıcaları şöyledir:
a) 1929 Büyük Dünya Buhranı
b) 1973 OPEC Petrol Krizi
c) 1997 Güney Doğu Asya Krizi
d) 2008 ABD Mortgage Sistemi
Kaynaklı Finansal Kriz
Söz konusu krizlerin arasındaki
zaman dilimleri yaklaşık şu şekildedir:
1) a ve b arasındaki süre: 44 yıl
2) b ve c arasındaki süre: 24 yıl
3) c ve d arasındaki süre: 11 yıl
Görüldüğü üzere giderek azalan
süreler söz konusudur. Dahası, bu zaman dilimleri yaklaşık olarak geometrik
niteliklidir, yani bir öncekinin yarısı civarındadır. Bu da gösteriyor ki
uluslararası iktisadî sistemi düzeltmeye yönelik köklü tedbirler alınmadığı
takdirde, bir sonraki kriz de çok uzak değildir.
Dr. Mehmet Behzat Ekinci.
Kaynaklar:
TÜİK, DPT,
HM, DTM, TCMB, MB, BDDK, Turkish Bank, Anlayış.