AKADEM<İ>KTİSAT

TÜRKİYE EKONOMİSİNİN 2008 YILINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

İÇİNDEKİLER:

HAVADİS

1) REEL KESİM

1-A) BÜYÜME

1-B) SANAYİ

1-C) İSTİHDAM

2) FİNANSAL KESİM

2-A) FİYATLAR

2-B) PARASAL GÖSTERGELER

2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI

2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR

3) KAMU MALİYESİ KESİMİ

3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ

3-B) BORÇ VERİLERİ

4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ

4-A) ÖDEMELER DENGESİ

4-B) MAL TİCARETİ

4-C) HİZMET TİCARETİ

BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER

HAVADİS:

Bu çalışmada, Türkiye’de 2008 yılında meydana gelen ekonomik gelişmelere ilişkin ayrıntılı sektörel analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışma öncesinde, 2008 boyunca Türkiye’de ve dünyada meydana gelen birtakım sosyo-ekonomik, siyasî, hukukî ve kültürel nitelikli gelişmeler sunulmaktadır:

· 1 Ocak: “Vergi iadesi” yerine getirilen “Asgarî geçim indirimi” devreye girdi.

· 2 Ocak: Bayındırlık ve İskan eski Bakanı Koray Aydın’ın yargılandığı davaya ilişkin gerekçeli kararında Yüce Divan, Aydın’a yönelik iddialarla ilgili yeterli kanıt bulunmadığını açıkladı.

· 5 Ocak: Gürcistan’da yapılan devlet başkanlığı seçimlerini, Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili kazandı.

· 6 Ocak: Süleyman Soylu, Demokrat Parti’nin yeni genel başkanı seçildi.

· 7 Ocak: Kosova’da 17 Kasım’da yapılan genel seçimleri kazanan Kosova Demokratik Partisi ile Kosova Demokratik Birliği arasında koalisyon hükûmeti kurulması konusunda uzlaşma sağlandı.

· 11 Ocak: Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, Türkiye, Irak ve Suriye arasında Fırat’ın ve Dicle’nin sularının paylaşımıyla ilgili yapılacak görüşmeler için Suriye’nin başkenti Şam’a gitti.

· 11 Ocak: AKP İstanbul Milletvekili Reha Çamuroğlu tarafından düzenlenen “Muharrem Ayı Orucu İftarı”, Ankara’da gerçekleştirildi.

· 12 Ocak: Ankara 6. İdare Mahkemesi, “Cem evlerinin ibadethane olarak kabul edilmesi Anayasa ve yasalara aykırı” şeklinde karar verdi.

· 15 Ocak: Medeniyetler İttifakı Forumu, 15-16 Ocak’ta İspanya’nın başkenti Madrid’de yapıldı.

· 17 Ocak: AKP, üniversitelerdeki türban yasağını kaldırmak için MHP’nin gündeme getirdiği Anayasa değişikliği teklifini incelemeye aldı.

· 17 Ocak: Irak Petrol Bakanlığı, kuzeydeki bölgesel Kürt yönetimiyle anlaşma imzalayan uluslararası petrol şirketleriyle işbirliğini durdurma kararı aldı.

· 21 Ocak: Sudan Cumhurbaşkanı Ömer Hasan Ahmet el-Beşir, resmî bir ziyaret amacıyla Ankara’ya geldi.

· 21 Ocak: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi eski Rektörü Prof. Dr. Yücel Aşkın’ın yargılandığı dava, mahkeme kararıyla durdurularak dava dosyasının YÖK’e gönderilmesine karar verildi.

· 22 Ocak: BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesiyle Almanya, İran’a karşı hazırlanan ekonomik ve ticarî yaptırımlar öngören yeni karar tasarısını kabul etti.

· 22 Ocak: Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Genel Kurulu, Prof. Dr. Işıl Karakaş’ı Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki yeni yargıcı olarak seçti.

· 24 Ocak: İtalya’da Başbakan Romano Prodi liderliğindeki hükûmet, senatodan güvenoyu alamadı. Prodi görevinden istifa etti.

· 26 Ocak: İstanbul Ümraniye’deki bir gecekonduya düzenlenen operasyon kapsamında, Emekli Tuğgeneral Veli Küçük, Emekli Albay Fikri Karadağ ve Avukat Kemal Kerinçsiz’in de aralarında bulunduğu 8 kişi tutuklandı.

· 27 Ocak: Bir süredir sağlık durumu ağırlaşan eski Endonezya diktatörü Suharto hayatını kaybetti.

· 28 Ocak: Atatürk’e hakaretten yargılanan Prof. Dr. Atilla Yayla, 1 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırıldı.

· 28 Ocak: Rusya, İran’ın Buşehr kentindeki nükleer santral için gerekli olan nükleer yakıt sevkiyatını tamamladı.

· 29 Ocak: Anayasa Mahkemesi, Hak ve Özgürlükler Partisi’nin kapatılması istemiyle açılan davayı reddetti.

· 30 Ocak: Arnavutluk Başbakanı Sali Berişa, Sırbistan’ın kısıtlama getirmesi halinde Kosova’ya yardım edeceklerini açıkladı.

· 31 Ocak: Amerika Ermeni Ulusal Komitesi, ABD başkanlık seçiminde, Ermeni iddialarını destekleyen Demokrat Parti’nin başkan adayı Senatör Barack Obama’yı destekleyeceğini açıkladı.

· 1 Şubat: Almanya eski Başbakanı Gerhard Schröder, KKTC’yi ziyaret etti.

· 3 Şubat: Irak’ta, eski Baas Partisi mensuplarının memuriyete geri dönüşlerine imkân sağlayan yasa, Devlet Başkanlığı Konseyi tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi.

· 4 Şubat: İran, yerli yapımı ilk uzaya uydu gönderme sistemini başarıyla denedi.

· 5 Şubat: Irak’ta, Saddam Hüseyin ve Baas döneminin izlerinin kaldırıldığı yeni bayrak, ilk kez hükûmet binasında kullanılmaya başlandı.

· 6 Şubat: Amerikan Merkezî Haber Alma Teşkilatı (CIA), 11 Eylül sonrası sorgulanan bazı zanlılara işkence yapıldığını itiraf etti.

· 9 Şubat: Myanmar(Burma)’da askerî yönetim, Mayıs 2008’de yeni anayasa üzerine referandum yapılacağını, 2010 yılında ise çok partili genel seçim düzenleneceğini açıkladı.

· 9 Şubat: Yüksek öğretimde başörtüsünün serbest bırakılmasını öngören Anayasa değişikliği teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda 103’e karşı 411 oyla kabul edildi.

· 10 Şubat: Kıbrıs Rum Yönetimi lideri Tasos Papadopulos, Kıbrıs sorununun çözümü için Annan Planı’nın yeniden gündeme getirilmesine yönelik her türlü çabanın Rumlar tarafından reddedileceğini söyledi.

· 11 Şubat: Rusya, Irak’ın borçlarının büyük bölümünü silmeyi kabul etti.

· 12 Şubat: Yunan Parlamentosu, Batı Trakya’daki Türkleri yakından ilgilendiren “vakıfların yönetimi” ile ilgili yasa tasarısını onayladı.

· 12 Şubat: Avustralya yerlileri Aborijinler, 107 yıl aradan sonra ilk kez Avustralya Parlamentosu’nda gösteri düzenledi.

· 12 Şubat: Avusturya’nın güneyindeki Kaernten Eyalet Meclisi, eyalet sınırları içinde “cami ve minare inşa edilmesini yasaklayan” bir yasayı kabul etti.

· 14 Şubat: Danıştay 1. Dairesi, Mehmet Ağar’ın Susurluk Davası kapsamında yargılanmasına karar verdi.

· 15 Şubat: Güney Kore, Bağdat yönetiminin tüm itirazlarına karşın Kuzey Irak ile 4 petrol yatağında arama ve çıkarma çalışmaları yapma anlaşması imzaladı.

· 17 Şubat: Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanlığı’na Süleyman Çelebi yeniden seçildi.

· 18 Şubat: ABD, bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı resmen tanıdı.

· 18 Şubat: AB Dış İşleri Bakanları, Türkiye’nin dördüncü gözden geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi’ni tartışmadan onayladı.

· 19 Şubat: Ermenistan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini Başbakan Serj Sarkisyan kazandı.

· 21 Şubat: TSK, PKK ile mücadele kapsamında Kuzey Irak’a sınır ötesi kara harekatı başlattı.

· 22 Şubat: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, yüksek öğretimde başörtülü eğitime serbestlik sağlayan anayasa değişikliğini onayladı.

· 23 Şubat: Batman’da, DTP milletvekili Bengi Yıldız ve Belediye Başkanı Hüseyin Kalkan’ın darp edilmesi ile ilgili açılan soruşturmada, Çevik Kuvvet Şube Müdürü Hüseyin Gürbüz görevden alındı.

· 24 Şubat: Küba’da Raul Castro, ağabeyi Fidel Castro’nun yerine devlet başkanı oldu.

· 27 Şubat: ABD, Teksaslı bir iş adamı olan Sada Cumber’i İslam Konferansı Teşkilatı özel temsilcisi olarak atadı.

· 3 Mart: Danıştay 8. Dairesi, ilk ve orta öğretim kurumlarında verilen Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersinin bu içeriği ile zorunlu tutulmasını hukuka aykırı buldu.

· 3 Mart: Rusya’da yapılan devlet başkanlığı seçimlerini, Dimitri Medvedev kazandı.

· 3 Mart: KKTC Cumhuriyet Meclisi, Rumlara, KKTC’deki eski mallarını belli şartlarda satma imkânı veren yasa tasarısını oy çokluğuyla kabul etti.

· 4 Mart: Almanya ve Fransa, Akdeniz Birliği’nin kurulması konusunda anlaşma sağladı.

· 5 Mart: Cüneyd Zapsu, AK Parti Merkez Karar ve Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa etti.

· 5 Mart: Azerbaycan ve Ermenistan arasında sorun olan Yukarı Karabağ’da iki ülkenin güçleri arasında çatışmalarda 16 asker öldü.

· 6 Mart: Anayasa Mahkemesi, üniversitelerde türbanın serbest bırakılmasına yönelik Anayasa değişikliğinin iptali için CHP’nin ve DSP’nin açtığı davayı kabul etti.

· 6 Mart: Türkiye’de 862 belde belediyesi ile 283 ilk kademe belediyesinin tüzel kişiliğinin kaldırılması ve 43 yeni ilçe kurulmasını öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

· 7 Mart: Rusya Dış İşleri Bakanlığı, Abhazya’ya uygulanan ticarî kısıtlamaları kaldırma kararı aldı.

· 8 Mart: Genelkurmay Başkanlığı, 11 Mart–11 Haziran 2008 tarihleri arasında Şırnak, Hakkari ve Siirt illerindeki bazı bölgelerin geçici güvenlik bölgesi olarak belirlendiğini duyurdu.

· 9 Mart: İspanya’da yapılan genel seçimleri, Başbakan Jose Luis Rodriguez Zapatero liderliğindeki Sosyalist Parti kazandı.

· 10 Mart: İslâm Konferansı Teşkilatı toplantıları, 10–14 Mart tarihleri arasında Senegal’in başkenti Dakar’da yapıldı.

· 10 Mart: ABD, Polonya’ya belli kısımları itibariyle kurulacak füze kalkanı projesi çerçevesinde Polonya ordusunun modernizasyonuna yardım edeceğini açıkladı.

· 11 Mart: Arap Parlamenterler Birliği zirvesi, 11–13 Mart tarihleri arasında Irak’ın kuzeyindeki Erbil kentinde yapıldı.

· 11 Mart: ABD Merkez Kuvvetleri Komutanı Oramiral William Fallon, görevinden istifa etti.

· 12 Mart: Karayiplerdeki bir ada ülkesi olan Saint Vincent ve Grenadinler Başbakanı Ralph Gonsalves, Başbakan Tayyip Erdoğan’ın davetlisi olarak Ankara’ya geldi.

· 12 Mart: Anayasa Mahkemesi, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yabancılara bu hakkı sağlayan düzenlemeyi iptal etti.

· 14 Mart: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, “Laikliğe aykırı fiillerin odağı haline geldiği” iddiasıyla AKP’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

· 15 Mart: Çin Devlet Başkanı Hu Jintao, ikinci kez 5 yıllık dönem için devlet başkanı seçildi.

· 19 Mart: TBMM Anayasa-Adalet Karma Komisyonu, 75 dokunulmazlık dosyasıyla ilgili olarak, “dokunulmazlığın kaldırılmasının dönem sonuna ertelenmesine” karar verdi.

· 19 Mart: Kuveyt Emîri Şeyh Sabah el-Ahmed el-Sabah, kabinedeki bakanların tamamının istifa etmesi üzerine parlamentoyu feshetme kararı aldı.

· 21 Mart: Ergenekon soruşturması kapsamında İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek, İstanbul Üniversitesi eski rektörü Kemal Alemdaroğlu ve Cumhuriyet gazetesi imtiyaz sahibi İlhan Selçuk’un da aralarında olduğu 12 kişi gözaltına alındı.

· 27 Mart: Türkiye, Afrika ülkelerine desteği çerçevesinde 50 milyon Dolarlık kalkınma projesi yardımında bulunma kararı aldı.

· 29 Mart: Arap Birliği Liderler Zirvesi, 29-31 Mart tarihlerinde Suriye’nin başkenti Şam’da yapıldı.

· 31 Mart: ABD ile AB arasında karşılıklı uçuş serbestliği getiren “Açık Gökyüzü Anlaşması” yürürlüğe girdi.

· 2 Nisan: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, Kosova’nın BM üyesi olmasına izin vermeyeceklerini söyledi.

· 2 Nisan: Adalet Bakanlığı, çeşitli suçlardan aranan Orhan Aslıtürk’ün İspanya’nın Malaga kentinde yakalandığını açıkladı.

· 3 Nisan: Avrupa Adalet Divanı, PKK’nın AB terör örgütleri listesine alınmasına ilişkin AB Konseyi kararını iptal etti.

· 7 Nisan: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’ndan yargılanan Fethullah Gülen’e verilen beraat kararını onayan Yargıtay 9. Ceza Dairesi’nin kararına itiraz etti.

· 8 Nisan: MHP Genel Merkezi, Akdeniz Üniversitesi’ndeki öğrenci olayları sebebiyle Antalya il yönetimini feshetti.

· 9 Nisan: Türkiye-Pasifik Adaları Dış İşleri Bakanları toplantısı İstanbul’da düzenlendi.

· 10 Nisan: ABD, Pakistan’a uyguladığı askerî yardım kısıtlamalarını resmen kaldırdı.

· 10 Nisan: BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, Etiyopyalı Taye-Brook Zerihoun’u Kıbrıs özel temsilcisi olarak atadı.

· 11 Nisan: Kapanan Nokta dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Alper Görmüş, emekli Oramiral Özden Örnek’e ait olduğu iddia edilen günlüğe ilişkin haber nedeniyle hakkında açılan davada beraat etti.

· 11 Nisan: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat, Ada’da 3 Nisan’da karşılıklı yaya geçişine açılan Lokmacı Kapısı’ndan Rum tarafına geçti.

· 17 Nisan: Kuzey Irak’taki Bölgesel Kürt Yönetimi, Kerkük’ün nihaî statüsü için BM’nin başlatacağı süreç ve tartışmalı petrol yasası konularında merkezî hükûmetle uzlaştı.

· 17 Nisan: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişiklik öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

· 17 Nisan: Türkiye ile İran arasında güvenlik işbirliği anlaşması imzalandı.

· 18 Nisan: ABD eski başkanı Jimmy Carter, Suriye’nin başkenti Şam’da Hamas’ın siyasî büro şefi Halid Meşal ile görüştü.

· 21 Nisan: AB, üyelik için Hırvatistan’a iki fasıl daha açarak, toplam 35 faslın 18’inde müzakereleri başlattı.

· 22 Nisan: Azerbaycan, nükleer teknoloji malzemesi taşıyan Rus araçlarının Astara sınırından İran’a geçişine izin vermedi.

· 22 Nisan: Irak’a komşu ülkeler ile BM, AB, İKÖ ve Arap Birliği’ni bir araya getiren Genişletilmiş Irak’a Komşu Ülkeler Dış İşleri Bakanları toplantısı, Kuveyt’te yapıldı.

· 23 Nisan: Başbakan Tayyip Erdoğan, arabuluculuk çerçevesinde, İsrail’in barış karşılığı Golan tepelerinden çekileceği mesajını Şam’a iletti.

· 25 Nisan: Anayasa Mahkemesi’nin kuruluş yıldönümünde Başkan Haşim Kılıç, yeni bir anayasa ve özgürlükleri genişletme çağrısı yaptı.

· 26 Nisan: Deniz Baykal, CHP 32. Olağan Kurultayı’nda 1.021 delegenin oyuyla yeniden genel başkan seçildi.

· 26 Nisan: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Türkiye ile bölgenin istikrarı için işbirliği yapmaya hazır olduklarını bildirdi.

· 27 Nisan: DTP’nin Adapazarı’nda düzenlediği “Barış ve Kardeşlik” gecesinde çıkan olaylarda 1 kişi hayatını kaybetti.

· 28 Nisan: “Askerlikten kurtulmak için hile yapmak” suçundan yargılanan, aralarında DTP Genel Başkanı Nurettin Demirtaş’ın da bulunduğu 52 kişinin tahliyesine karar verildi.

· 29 Nisan: Ankara 28. Asliye Ceza Mahkemesi, azınlık hakları raporu nedeniyle 301. maddeden yargılanan öğretim üyeleri İbrahim Kaboğlu’nun ve Baskın Oran’ın beraat kararlarını onadı.

· 30 Nisan: Türkiye Ceza Kanunu’nun 301. maddesinde değişiklik öngören kanun teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda 250 oyla kabul edildi.

· 2 Mayıs: BM, gıda fiyatlarındaki artış ve kaynak eksikliği nedeniyle Gazze’deki 750 bin Filistinli mültecinin yaklaşık %13’üne acil gıda yardımını kesti.

· 6 Mayıs: Rusya ve ABD, sivil nükleer enerji alanında işbirliğini öngören anlaşma imzaladı.

· 6 Mayıs: DTP Grup Başkanı Ahmet Türk başkanlığındaki 3 kişilik DTP heyeti, Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani ve bölgesel Kürt yönetiminin yetkilileri ile görüşmek üzere Irak’a gitti.

· 8 Mayıs: Amerikan yönetimi, Suriye’ye uyguladığı yaptırımları uzatma kararı aldı.

· 8 Mayıs: İtalya’da Nisan ayında yapılan genel seçimin galibi Silvio Berlusconi, yemin ederek üçüncü kez başbakan oldu.

· 12 Mayıs: Pakistan’da Asıf Ali Zerdari’nin partisi ile koalisyon hükûmeti kuran Navaz Şerif’in partisi ortaklıktan ve kabineden çekildi.

· 15 Mayıs: “İstihdam paketi” olarak adlandırılan İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

· 15 Mayıs: ABD Temsilciler Meclisi, Irak’taki ABD askerlerinin, 2009 yılının sonuna dek çekilmesini öngören tasarıyı kabul etti.

· 16 Mayıs: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Osman Ali Feyyaz Paksüt’ün, aracının takip edildiği yönündeki iddiaları üzerine soruşturma başlattı.

· 18 Mayıs: Dünya Ekonomik Forumu Toplantıları, Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde yapıldı. Toplantıya Türkiye’yi temsilen Dış İşleri Bakanı Ali Babacan katıldı.

· 19 Mayıs: Ocak 2008’de TBMM’de kabul edilen yasaya göre, kapalı mekanlarda tütün ve tütün mamullerinin kullanım yasağı yürürlüğe girdi. Fakat bu süre 2009’un aynı tarihine uzatıldı.

· 19 Mayıs: Fransa Dış İşleri Bakanı Bernard Kouchner, Hamas liderleriyle gayri resmî temas kurduklarını doğruladı.

· 21 Mayıs: Çek Cumhuriyeti, ABD füze kalkanı projesi dâhilinde ülke topraklarına radar yerleştirilmesine yönelik diplomatik anlaşmayı resmen kabul etti.

· 21 Mayıs: Sekiz yıl aradan sonra Suriye-İsrail barış görüşmeleri, Türkiye’nin arabuluculuğunda başladı.

· 23 Mayıs: Rusya ile Çin arasında, 1 milyar Dolarlık nükleer anlaşma imzalandı.

· 24 Mayıs: Gülhane Parkı içindeki Has Ahırlar Binası’nda bulunan İstanbul İslam, Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin açılışı, Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından yapıldı.

· 24 Mayıs: Brezilya’da yapılan toplantıda, Güney Amerika’daki 12 ülkenin siyasî birliğini ve ekonomik entegrasyonunu geliştirmeyi amaçlayan yeni Güney Amerika Birliği (UNASUR) kurulması kabul edildi.

· 25 Mayıs: Ordu komutanı General Mişel Süleyman, Lübnan’ın yeni cumhurbaşkanı seçildi.

· 26 Mayıs: Mısır meclisi, olağanüstü hal uygulamasını 2 yıl daha uzattı.

· 27 Mayıs: Başbakan Tayyip Erdoğan, 2012’de tamamlanması öngörülen hükûmetin “GAP Eylem Planı”nı Diyarbakır’da açıkladı.

· 27 Mayıs: Ahmet Türk DTP grup başkanlığı görevinden istifa etti. Türk’ün yerine DTP Genel Başkan Vekili ve Mardin Milletvekili Emine Ayna getirildi.

· 27 Mayıs: Türkiye-AB Ortaklık Konseyi’nin 46’ncı toplantısı, Brüksel’de yapıldı.

· 28 Mayıs: Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, CHP Genel Sekreteri Önder Sav’ın dinlenildiği iddialarına ilişkin inceleme başlattı.

· 28 Mayıs: Nepal’de 239 yıllık monarşi, kurucu meclisin yaptığı oylamadan sonra resmen sona erdi.

· 28 Mayıs: Kuzey Kutbu ülkeleri, buzulların erimesinden sonra ortaya çıkacak enerji kaynaklarının “kullanım yolları” konusunda anlaştı.

· 30 Mayıs: Rusya Başbakanı Vladimir Putin, ilk yurt dışı ziyaretini Fransa’ya yaptı.

· 30 Mayıs: 110 ülkenin hükûmet temsilcilerinin katılımıyla İrlanda’nın başkenti Dublin’de düzenlenen uluslararası konferansta, misket bombalarının kullanımı yasaklayan anlaşma kabul edildi.

· 2 Haziran: Bakanlar Kurulu, Kyoto Protokolü’nü imzalama kararı aldı.

· 2 Haziran: “Banker Kastelli” olarak bilinen Abidin Cevher Özden, İstanbul Kadıköy’deki ofisinde ölü bulundu.

· 3 Haziran: Türkiye ile ABD arasında Barışçı Nükleer İşbirliği Anlaşması devreye girdi.

· 3 Haziran: BM Güvenlik Konseyi dönem başkanlığı ABD’ye geçti.

· 4 Haziran: Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Türkiye genelinde jandarma bölgesinde teknik takip yetkisi veren Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararını bozdu.

· 5 Haziran: Anayasa Mahkemesi, başörtüsünün üniversitelerde serbest bırakılmasına ilişkin anayasa değişikliğini iptal etti ve yürürlüğünü durdurdu.

· 6 Haziran: Uzay aracı Phoenix’in, Mars yüzeyinden ilk toprak örneğini aldığı bildirildi.

· 10 Haziran: Yazar Cengiz Aytmatov, hayatını kaybetti.

· 11 Haziran: TRT’de farklı dillerde yayın yapılmasını öngören yasa tasarısı, TBMM’de kabul edildi.

· 12 Haziran: Türkiye’nin yeni uydusu TÜRKSAT 3A uzaya fırlatıldı.

· 12 Haziran: 3. Türk-Arap Ekonomi Forumu, İstanbul’da yapıldı.

· 13 Haziran: Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İlker Başbuğ ile Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Osman Paksüt, kamuoyunda tartışmaya yol açan “gizli görüşme” iddialarını kabul ettiler.

· 16 Haziran: AB, Kıbrıs’ta malların, hizmetlerin ve kişilerin Türk ve Rum bölgeleri arasındaki geçişini düzenleyen Yeşil Hat Tüzüğü’nü değiştirdi.

· 17 Haziran: Türkiye, AB ile “Şirketler Hukuku” ve “Fikrî Mülkiyet Hukuku” fasıllarında üyelik müzakerelerini başlattı.

· 17 Haziran: Hollanda, Belçika ve Lüksemburg (BENELUX) liderleri, aralarındaki ilişkileri derinleştirmek için yeni bir anlaşma imzaladılar.

· 19 Haziran: TÜSİAD, siyasetin ve toplumun tüm kesimlerini bir araya getiren bir “Anayasa Konvansiyonu” kurulmasını teklif etti.

· 20 Haziran: 13. Avrupa Futbol Şampiyonası’nda, Hırvatistan’ı yenen Türkiye, tarihinde ilk kez yarı finale yükseldi.

· 20 Haziran: Türkiye, kamu sektörüne yönelik reformların desteklenmesi amacıyla Dünya Bankası’ndan 255,4 milyon Avro tutarında kredi aldı.

· 20 Haziran: BM Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed el-Baradey, İran’a askerî bir saldırının olması durumunda görevinden istifa edeceğini bildirdi.

· 22 Haziran: Irak Petrol Bakanlığı, Türkiye’nin de dahil olduğu 6 ülkenin resmî petrol firmasına daha “petrol ve doğalgaz rezervlerinin işletilmesi” ihalelerine katılma izni verdi.

· 23 Haziran: Yeni anayasa çalışmalarına toplumun tüm kesimlerinin katılımını sağlamak için STK’lar, aydınlar, akademisyenler, medya mensupları ve siyasilerin yer aldığı “Ortak Akıl Hareketi” oluşturuldu.

· 23 Haziran: Sırbistan’da Sosyalist Parti ile Sırbistan Devlet Başkanı Boris Tadiç’in partisi, koalisyon hükûmeti kurma konusunda anlaştı.

· 27 Haziran: 13. Afrika Birliği Zirvesi, Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde gerçekleştirildi.

· 27 Haziran: CHP’nin malî denetimini tamamlayan Anayasa Mahkemesi; partinin 1998, 2004, 2005 ve 2006 yılı hesaplarında “usulsüzlük” olduğuna karar verdi.

· 27 Haziran: Kuzey Kore, ABD ile yaşadığı gerilimin simgesi haline gelen Yongbyon nükleer reaktörünü devre dışı bıraktı; reaktörün soğutma kulesini imha etti.

· 29 Haziran: Zimbabve’nin yıllardır iktidarda bulunan Devlet Başkanı Robert Mugabe, muhalefetin katılmadığı seçimin ikinci turunda yeniden seçildi.

· 30 Haziran: Sosyalist Enternasyonal Başkanlığı’na, PASOK lideri Yorgo Papandreu tekrar seçildi.

· 1 Temmuz: Ergenekon soruşturması kapsamında aralarında emekli ordu mensuplarının ve gazetecilerin bulunduğu 21 kişi gözaltına alındı.

· 5 Temmuz: Futbol Federasyonu Başkanı Hasan Doğan, Muğla’nın Bodrum ilçesinde, geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.

· 5 Temmuz: Şair ve eski milletvekili A. Erdem Beyazıt, tedavi gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.

· 5 Temmuz: Ergenekon soruşturması kapsamında gözaltına alınan aralarında ATO Başkanı Sinan Aygün’ün de bulunduğu 8 kişi tutuklandı.

· 6 Temmuz: Irak Devlet Başkanı Celal Talabani, terör örgütü PKK’nın Türkiye’ye karşı saldırılarını sürdürmesi durumunda Irak’ın kuzeyini terk etmesini istedi.

· 6 Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında ADD Genel Başkanı emekli Orgeneral Şener Eruygur ile emekli Orgeneral Hurşit Tolon tutuklandı. Böylece, soruşturması kapsamındaki tutuklu sayısı 58’e yükseldi.

· 7 Temmuz: G-8 Zirvesi, 7-9 Temmuz tarihleri arasında Japonya’nın Hokkaido adasında, D-8 zirvesi de 7-8 Temmuz tarihlerinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da gerçekleştirildi.

· 8 Temmuz: Lübnan’da BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL) bünyesindeki Türkiye askerinin görev süresinin bir yıl daha uzatılması yönündeki Başbakanlık Tezkeresi, TBMM’de kabul edildi.

· 9 Temmuz: ABD İstanbul Başkonsolosluğu’na düzenlenen bombalı saldırıda 3 emniyet mensubu hayatını kaybetti; 3 saldırgan ölü olarak ele geçirildi.

· 9 Temmuz: AGİT Genel Kurulu, “Ermeni soykırımı” iddialarının ortak bir tarih komisyonu kurularak araştırılmasının teşvik edilmesi yönünde bir karar aldı.

· 11 Temmuz: Eski başbakan yardımcılarından Abdüllatif Şener, AKP’den istifa ettiğini açıkladı.

· 11 Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında tutuklu bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün ile Barbaros Hayrettin Altıntaş, mahkemeye yapılan itiraz sonucu serbest bırakıldı.

· 12 Temmuz: Suriye ve Lübnan, diplomatik ilişki kurmaya ve karşılıklı olarak büyükelçilik açmaya karar verdikleri bildirildi.

· 13 Temmuz: AB üyesi ve Akdeniz’e kıyısı bulunan 43 ülkenin hükûmet ve devlet başkanının katıldığı “Akdeniz için Birlik” zirvesi, Fransa’nın başkenti Paris’te gerçekleştirildi.

· 19 Temmuz: ABD’nin ilk kez katıldığı İran-AB müzakereleri, İsviçre’nin Cenevre kentinde yapıldı.

· 20 Temmuz: DTP 2. Olağan Kongresi’nde genel başkanlığa Ahmet Türk seçildi.

· 21 Temmuz: Afrika Birliği, Sudan Devlet Başkanı Ömer Beşir’in tutuklanmasına yönelik isteği, BM Güvenlik Konseyi’nin araya girerek bir yıl askıya almasını istedi.

· 21 Temmuz: Rusya ve Çin arasında 40 yıldır devam eden sınır sorunu, Amur Nehri’nin sınır hattı olarak kabul edilmesiyle çözüldü.

· 22 Temmuz: Savaş suçlusu Bosnalı Sırp lider Radovan Karadziç, Sırp güvenlik güçlerince düzenlenen bir operasyon sonucu yakalanarak tutuklandı.

· 22 Temmuz: Irak parlamentosu, ülkede mahallî seçimlerin yapılmasına imkân sağlayacak yasa tasarısını Kürtlerin boykotuna rağmen kabul etti.

· 23 Temmuz: İstanbul Sanayi Odası’nın “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2007 Yılı Raporu”nda ilk sırayı, geçmiş yıllarda olduğu gibi yine Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. aldı.

· 23 Temmuz: “Ergenekon soruşturması” kapsamında, Konya merkezli olarak beş ilde düzenlenen operasyonda 26 kişi gözaltına alındı.

· 24 Temmuz: Hava Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi, DTP eski Genel Başkanı Nurettin Demirtaş’ı, “askerlikten kurtulmak için hile yapmak” suçundan 1 yıl hapisle cezalandırdı.

· 25 Temmuz: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Kıbrıs Rum kesimi lideri Dimitris Hristofyas, Kıbrıs sorunu için kapsamlı çözüm müzakerelerini 3 Eylül’de başlatma kararı aldı.

· 26 Temmuz: Kimi siyasal parti ve sivil toplum kuruluşları, Ankara’da “Darbeye Karşı Ses Çıkar” yürüyüşü düzenledi.

· 27 Temmuz: İstanbul-Güngören’de meydana gelen iki ayrı patlamada 17 kişi hayatını kaybetti.

· 27 Temmuz: “Ergenekon Davası”na ilişkin yargılamayı yapacak İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, davanın tüm tutuklu sanıklarının Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü’ne nakledilmesine karar verdi.

· 29 Temmuz: Bağlantısızlar Hareketi 15. Bakanlar Toplantısı, İran’ın başkenti Tahran’da başladı.

· 30 Temmuz: Anayasa Mahkemesi, AKP’nin kapatılmamasına karar verdi.

· 31 Temmuz: Antalya’nın Manavgat İlçesi Karabük Köyü yakınlarında büyük bir orman yangını çıktı.

· 31 Temmuz: NASA’nın Mars’ta araştırmalarını sürdüren uzay aracı Phoenix, kızıl gezegende suyun mevcut olduğunu doğruladı.

· 1 Ağustos: Konya’nın Balcılar beldesinde, üç katlı bir öğrenci yurdunun çökmesi sonucu 17 kişi hayatını kaybetti.

· 2 Ağustos: AKP İstanbul Milletvekili Osman Yağmurdereli, bir süredir tedavi gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.

· 4 Ağustos: Yüksek Askeri Şûra 1-4 Ağustos tarihleri arasında toplandı. Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İlker Başbuğ Genelkurmay Başkanlığı’na getirildi.

· 5 Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 21 üniversiteye yeni rektör atadı.

· 5 Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan ile Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Bodrum’da bir araya geldi.

· 6 Ağustos: Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın Refahiye bölümündeki patlama sebebiyle petrol akışı durduruldu.

· 7 Ağustos: Gürcistan’ın Güney Osetya’ya askerî müdahalede bulunmasına Rusya’nın hava saldırısıyla cevap vermesi üzerine “Rusya-Gürcistan Savaşı” başladı.

· 7 Ağustos: İstanbul Üsküdar’da bulunan Selimiye Kışlası’na yönelik havan toplu saldırısı düzenlendi.

· 9 Ağustos: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, Gürcü birliklerinin Güney Osetya’ya düzenlediği saldırıda 1500 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.

· 12 Ağustos: Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan çıkmaya karar verdiklerini bildirdi.

· 13 Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan, Rusya-Gürcistan Savaşı’nı görüşmek üzere Moskova’ya gitti.

· 13 Ağustos: Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD’yi Gürcistan’ı silahlandırmakla suçladı.

· 14 Ağustos: ABD ve Polonya, füze kalkanı ile ilgili anlaşmayı imzaladı.

· 14 Ağustos: İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Cumhurbaşkanı Gül’ün davetlisi olarak İstanbul’a geldi.

· 14 Ağustos: Başbakan Tayyip Erdoğan, Rusya-Gürcistan Savaşı’nı görüşmek üzere Tiflis’e gitti.

· 14 Ağustos: Hollanda’da hayatını kaybettikten sonra Türkiye’ye getirilen terör örgütü DHKP-C’nin ele başısı Dursun Karataş’ın cenazesi, Gazi Cemevi’ne getirildi.

· 14 Ağustos: Ergenekon soruşturması kapsamında İstanbul’da ve Ankara’da düzenlenen operasyonlarda, biri emekli albay 3 kişi gözaltına alındı.

· 14 Ağustos: Emekli Tuğgeneral Levent Ersöz ile eski Milletvekili Turan Çömez hakkında da yakalama kararı çıkartıldı.

· 15 Ağustos: Ergenekon soruşturması kapsamında tutuksuz yargılanan ATO Başkanı Sinan Aygün’ün evinde bulunan 2,5 milyon Avro’ya, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından el konuldu.

· 16 Ağustos: Rusya Devlet Başkanı Medvedev ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakaşvili, AB dönem başkanı Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin aracılık ettiği barış planını imzaladı.

· 17 Ağustos: ABD yönetimi, İran’ın kendi yaptığı bir füzeyi uzaya fırlatmasının “endişe verici” olduğunu savundu.

· 18 Ağustos: Türkiye-Afrika İş Birliği Zirvesi, 18-21 Ağustos tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirildi.

· 18 Ağustos: Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref istifasını açıkladı.

· 19 Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, kapatılan RP’nin eski Genel Başkanı Necmettin Erbakan’ın kalan cezasını kaldırdı.

· 19 Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, TÜBİTAK Başkanlığı’na Prof. Dr. Nüket Yetiş’i atadı.

· 21 Ağustos: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Romanya Devlet Başkanı Traian Basescu, İstanbul’da bir araya geldi.

· 21 Ağustos: Rusya, NATO ile askerî ilişkilerini geçici olarak dondurduğunu açıkladı.

· 22 Ağustos: Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov, Gürcistan’daki Rus askerlerinin geri çekilme işleminin tamamlandığını bildirdi.

· 22 Ağustos: ABD’ye ve Polonya’ya ait 2 askerî gemi, Çanakkale Boğazı’ndan geçti. Dış İşleri Bakanlığı, söz konusu geçişin Montrö Sözleşmesi’ne uygun olduğunu bildirdi.

· 22 Ağustos: Rusya Parlamentosu Federasyon Konseyi, Gürcistan içindeki Güney Osetya ve Abhazya özerk cumhuriyetlerinin bağımsızlığını tanıma kararı aldı.

· 22 Ağustos: ABD, çok uluslu gücün Afganistan’daki operasyonu sırasında 90’dan fazla sivilin ölmesinin “meşru” olduğunu savundu.

· 26 Ağustos: ABD Başkanı George Bush’un yanı sıra Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi, Rusya’nın Güney Osetya’nın ve Abhazya’nın bağımsızlıklarını tanıma kararını kınadı.

· 26 Ağustos: Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, ABD’nin Çek Cumhuriyeti’nde ve Polonya’da kurmaya hazırlandığı füze kalkanı projesine askerî karşılık verebileceklerini bildirdi.

· 27 Ağustos: Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009’dan itibaren paradan “yeni” ibaresinin kaldırılacağını ve yeniden “Türk Lirası”na geçileceğini bildirdi.

· 27 Ağustos: Fransa’nın ve Ürdün’ün sivil nükleer iş birliği anlaşması imzaladığı bildirildi.

· 28 Ağustos: Gürcistan Parlamentosu, Rusya ile diplomatik ilişkilerin kesilmesine yönelik karar tasarısını kabul etti.

· 29 Ağustos: Batı Afrika ülkesi Burkina Faso’nun Cumhurbaşkanı Compaore Blaise, Bodrum’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüştü.

· 30 Ağustos: Türkmenistan ve Rusya arasındaki ekonomik iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla kurulan hükûmetler arası komisyon toplantısı başkent Aşkabat’ta yapıldı.

· 1 Ekim: Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Gürcistan ile savaş sırasında meydana gelen kaybı telafi etmek ve yeni silah almak üzere hükûmetin ek 80 milyar ruble (3,1 milyar Dolar) tahsis edeceğini söyledi.

· 2 Ekim: ABD’de finans sektörünü kurtarmak amacıyla hazırlanan, ancak Temsilciler Meclisi’nde reddedilen 700 milyar Dolar’lık paketin genişletilmiş hali, Senato’da yapılan oylamada kabul edildi.

· 3 Ekim: Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde bulunan Aktütün Karakolu’na, PKK tarafından gerçekleştirilen saldırıda 15 güvenlik görevlisi hayatını kaybetti.

· 3 Ekim: Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu 52. Genel Kurulu toplantısında, Kuzey Kore’yi Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na geri dönmesine çağıran karar tasarısı oy birliğiyle kabul edildi.

· 4 Ekim: Irak Devlet Başkanlığı Konseyi, Aktütün Karakolu’na düzenlenen terör saldırısını kınayarak, Türkiye’ye yardım taahhüdünde bulundu.

· 6 Ekim: Çin, Tayvan’a silah satmayı planladığını bir süre önce açıklayan ABD ile kimi askerî anlaşmalarını iptal etti.

· 7 Ekim: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, resmî ziyaret amacıyla Finlandiya’ya gitti.

· 8 Ekim: Hükûmete sınır ötesi operasyon konusunda yetki veren Başbakanlık Tezkeresi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

· 8 Ekim: Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko, parlamentoyu feshettiğini açıkladı.

· 8 Ekim: BM Güvenlik Konseyi, üye ülkeleri, Somali’ye insanî yardım taşıyan gemilerin korsanlar tarafından yağmalanmasını durdurmak için harekete geçmeye davet etti.

· 9 Ekim: T.C. Merkez Bankası, bankalar arası döviz piyasasında döviz likiditesinin akışkanlığının artırılmasına katkıda bulunmak amacıyla döviz depo piyasasındaki aracılık faaliyetlerine yeniden başladı.

· 9 Ekim: Karadağ hükûmeti, Kosova’nın bağımsızlığını tanıdığını açıkladı.

· 10 Ekim: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Estonya Cumhurbaşkanı Toomas Hendrik Ilves, Kadriorg Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya geldi.

· 10 Ekim: Nobel Barış Ödülü, eski Finlandiya Cumhurbaşkanı Martti Ahtisaari’ye verildi.

· 10 Ekim: Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn ile Washington’da görüştü.

· 11 Ekim: ABD, Kuzey Kore’yi teröre destek veren ülkeler listesinden çıkarttığını bildirdi.

· 11 Ekim: Türk-Arap İş Birliği Forumu, 1. Dış İşleri Bakanları Toplantısı sona erdi.

· 12 Ekim: Avrupa Birliği’nin Avro para birimi kullanan 15 üye ülkesinin devlet ve hükûmet başkanları, küresel malî krizi tartışmak üzere Fransa’nın başkenti Paris’te toplandı.

· 12 Ekim: Geçirdiği bir trafik kazası sonucu hayatı kaybeden aşırı sağcı Avusturyalı lider Jörg Haider’in yerine Avusturya’nın Geleceği İttifakı başkanlığına, yardımcısı Stefan Petzner seçildi.

· 13 Ekim: İngiltere’de parlamentonun üst kanadı Lordlar Kamarası, terörle mücadele yasasının daha da sertleştirilmesi teklifini reddetti.

· 14 Ekim: Türkiye Dış İşleri Bakanlığı heyeti, Başbakan Nuri el-Maliki ve Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile görüşmelerde bulundu.

· 14 Ekim: Türkiye’nin şeref konuğu olduğu 60. Frankfurt Kitap Fuarı, 14-19 Ekim tarihlerinde gerçekleştirildi.

· 15 Ekim: Şair Fazıl Hüsnü Dağlarca, İstanbul’da bir süredir tedavi gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.

· 15 Ekim: Azerbaycan’da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi, oyların %89,7’sini alan İlham Aliyev yeniden kazandı.

· 16 Ekim: Türkiye ile IMF teknik heyeti arasında, 2008 ve 2009 bütçeleri ile son ekonomik gelişmeler konusundaki ön görüşmeler başladı.

· 17 Ekim: Türkiye, 2009-2010 BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine 151 oyla seçildi.

· 17 Ekim: AGİT’in Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu heyetinin, Güney Osetya’ya girişine müsaade edilmediği bildirildi.

· 19 Ekim: Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası ile Süleymaniye Ticaret Odası arasında, Irak’ın kuzey bölgesi ile ticarî ilişkileri geliştirmek amacıyla ticaret ve iş birliği anlaşması imzalandı.

· 19 Ekim: ABD Başkanı George Bush, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve AB Komisyonu Başkanı Manuel Barroso ile Camp David’de bir araya geldi.

· 20 Ekim: “Kara para aklamak” suçundan yargılanan iş adamı Erol Evcil’in tutukluluk müzekkeresi kaldırıldı. Mahkeme heyeti duruşmayı erteledi.

· 20 Ekim: 24. İSEDAK Toplantısı, 20-24 Ekim tarihlerinde İstanbul’da yapıldı.

· 21 Ekim: MGK toplantısında, terörle mücadelede yeni bir kurumsal yapılanmaya gidilmesi benimsendi.

· 21 Ekim: Irak İslam Yüksek Konseyi Başkan Yardımcısı Ammar el-Hekim, temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya geldi.

· 22 Ekim: Anayasa Mahkemesi, başörtüsünün üniversitelerde serbest bırakılmasıyla ilgili Anayasa değişikliğinin iptaline ilişkin gerekçeli kararını açıkladı.

· 22 Ekim: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, gecelik borçlanma faiz oranını %16,75’te sabit tutarken, borç verme faiz oranını yarım puan düşürerek %19,75’e indirdi.

· 22 Ekim: Danıştay Başsavcılığı’na, 1. Daire Başkanı Yılmaz Çimen seçildi.

· 23 Ekim: Anayasa Mahkemesi, AKP hakkındaki davada verdiği kararın gerekçesini yayımlanmak üzere Başbakanlık’a gönderdi.

· 23 Ekim: 9. Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü Dış İşleri Bakanları Konseyi Toplantısı, Arnavutluk’un başkenti Tiran’da yapıldı.

· 24 Ekim: Asya ülkeleri ve AB’den 45 ülkenin devlet ve hükûmet başkanları, küresel malî krizi ele almak için Çin’in başkenti Pekin’de bir araya geldi.

· 24 Ekim: 12. Uluslararası İş Forumu Kongresi, İstanbul’da düzenlendi.

· 25 Ekim: Dış İşleri Bakanı Ali Babacan, resmî bir ziyaret amacıyla Afganistan’a gitti.

· 26 Ekim: Saadet Partisi genel başkanlığına, Numan Kurtulmuş seçildi.

· 26 Ekim: Anavatan Partisi 6. Olağanüstü Büyük Kongresi’nde genel başkanlığa Salih Uzun seçildi.

· 26 Ekim: Türkiye Hava Yolları, 1991 Körfez Savaşı’nda durdurduğu Bağdat seferlerine tekrar başladı.

· 26 Ekim: İsrail’de iktidar partisi Kadima’nın yeni lideri Tzipi Livni, hükûmeti kuramadı ve erken seçim kararı verdi.

· 27 Ekim: Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, resmî ziyaret amacıyla Türkiye’ye geldi.

· 28 Ekim: Genelkurmay Başkanlığı, Bakanlar Kurulu üyelerine iç güvenlik harekatına ilişkin brifing verdi.

· 28 Ekim: Yasama ile Yürütme organlarının temsilcileriyle Türkiye-AB ilişkilerinin ele alındığı toplantı, Çankaya Köşkü’nde yapıldı.

· 29 Ekim: ABD Merkez Bankası (FED), %1,5 olan gösterge faiz oranını %1’e indirdi.

· 29 Ekim: Yasa Denizcilik’e ait “M/V Yasa Neslihan” adlı ticarî gemi Somali açıklarında kaçırıldı.

· 30 Ekim: Dünya Ekonomik Forumu “Avrupa ve Orta Asya Toplantısı”, 30 Ekim-1 Kasım tarihlerinde İstanbul’da yapıldı.

· 30 Ekim: IMF İcra Direktörleri Kurulu, iyi ekonomik sicile sahip gelişmekte olan ekonomilere kısa vadeli finansman imkânı sağlayan planı onayladı.

· 31 Ekim: BDDK, öz kaynakların güçlendirilmesi için, 2008’de elde edilecek kârların bankaların kendi bünyesinde bırakılmasını istedi; nakit kâr dağıtımını ise izne bağladı.

· 31 Ekim: Libya, 1980’lerdeki iki terör saldırısının mağdurları için kurulan fona 1,5 milyar Dolar ödeme yaptı.

· 2 Kasım: İflasa çok yaklaşan Portekiz bankası Banco Portugues de Negocios’un millîleştirileceği açıklandı.

· 2 Kasım: Sudan’ın, 1989’da darbeyle devrilen eski Devlet Başkanı Ahmed el-Mirgani hayatını kaybetti.

· 3 Kasım: Metris Cezaevi’nde “işkence ve kötü muamele” sonucu hayatını kaybettiği iddia edilen Engin Çeber’e ilişkin soruşturma kapsamında, 6 infaz koruma memuru tutuklandı.

· 4 Kasım: Demokrat Parti adayı Barack Obama, Başkanlık seçimlerinde oyların %52’sini alarak ABD’nin 44. devlet başkanı seçildi.

· 5 Kasım: Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, resmî bir ziyaret amacıyla Türkiye’ye geldi.

· 7 Kasım: AKP Genel Başkan Yardımcılığı görevlerine, Dengir Mir Mehmet Fırat’ın yerine Abdülkadir Aksu, Şaban Dişli’nin yerine ise Bülent Gedikli getirildi.

· 7 Kasım: Küresel finansal sistemin tamirinde AB ortak pozisyonunu belirlemek için Dönem Başkanı Fransa’nın önerisiyle toplanan AB liderleri, 5 maddelik önlem paketi üzerinde anlaştı.

· 7 Kasım: AB, dünya bor rezervlerinin %70’inden fazlasına sahip olan Türkiye’nin itirazlarına rağmen, boru “üremeye olumsuz etkili toksik madde” listesine aldı.

· 8 Kasım: BM, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaşanan çatışmalarda sivillere yönelik savaş suçu işlediğini bildirdi.

· 9 Kasım: Alevî-Bektaşî Federasyonu tarafından “Ayrımcılığa Karşı Eşit Yurttaşlık Hakkı” sloganıyla düzenlenen miting, Ankara-Sıhhiye Meydanı’nda yapıldı.

· 10 Kasım: İsrail Başbakanı Ehud Olmert, ülkesinin 1967 öncesi topraklarına geri çekilmesi gerektiğini belirtti.

· 11 Kasım: Ankara 3. Ağır Ceza Mahkemesi, Mehmet Ağar’ın “Susurluk Davası” kapsamında yargılandığı davayla ilgili görevsizlik kararı verdi.

· 11 Kasım: Irak Dış İşleri Bakanı Hoşyar Zebari, Suriye’ye resmî bir ziyarette bulundu.

· 12 Kasım: Hindistan’ın Bombay Limanı’na giden “Karagöl” isimli Türkiye bayraklı gemiyi Yemen açıklarında korsanların ele geçirdiği bildirildi.

· 12 Kasım: Türkiye-İtalya Zirvesi, İzmir’de gerçekleştirildi.

· 13 Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, BM Genel Kurulu’nda bir konuşma yaptı.

· 13 Kasım: Yurt dışındaki tasarrufu %2, yurt içindeki tasarrufu da %5 vergiyle ekonomiye kazandırmayı amaçlayan tasarı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

· 14 Kasım: 4. Uluslararası Enerji Zirvesi, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapıldı.

· 14 Kasım: AB-Rusya zirvesi, Fransa’nın Nice kentinde gerçekleştirildi.

· 15 Kasım: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler (G-20) toplantısı, ABD’nin başkenti Washington’da yapıldı.

· 15 Kasım: Avrupa Parlamentosu üyesi Cem Özdemir, Birlik 90/Yeşiller Partisi’nin eş başkanlığına seçildi.

· 16 Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, resmî bir ziyaret amacıyla İsviçre’ye gitti.

· 17 Kasım: Türkiye ile İran arasında, doğalgaz alanında iş birliğini geliştirmeyi ve mevcut projeleri hayata geçirmeyi öngören mutabakat zaptı imzalandı.

· 17 Kasım: Konya’da “Okyanus” operasyonu kapsamında, aralarında Selçuk Üniversitesi Rektörü Süleyman Okudan’ın da bulunduğu 30 kişi gözaltına alındı.

· 18 Kasım: IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, dünya ekonomisini yeniden canlandırmak için 1,2 trilyon Dolar’a ihtiyaç olduğunu söyledi.

· 19 Kasım: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, kısa vadeli faiz oranlarını düşürerek gecelik borçlanma faiz oranını %16,25’e, borç verme faiz oranını da 18,75’e indirdi.

· 19 Kasım: PKK ile mücadele için Türkiye, Irak ve ABD arasında kurulan üçlü komisyonun toplantısı Irak’ın başkenti Bağdat’ta yapıldı.

· 19 Kasım: MHP İstanbul Milletvekili Gündüz Suphi Aktan, tedavi gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.

· 20 Kasım: Başbakan Tayyip Erdoğan, resmî ziyaret amacıyla Hindistan’a gitti.

· 21 Kasım: Avrupa Olimpiyat Komiteleri Birliği’nin 37. Genel Kurul Toplantısı, İstanbul’da yapıldı.

· 22 Kasım: Şiddetli lodos fırtınası nedeniyle hasar görerek yan yatan İstanbul-Karaköy İskelesi tamamen battı.

· 22 Kasım: Peru’nun başkenti Lima’da toplanan Asya Pasifik Ekonomik İş Birliği liderleri, gelecek 12 ay içinde korumacı tedbir alınmaması konusunda mutabakata vardı.

· 22 Kasım: IMF, Türkiye’nin yükselen kotası nedeniyle, çekebileceği kredi miktarını artırdı.

· 22 Kasım: FKÖ Merkez Konseyi, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ı, “Filistin Devleti Başkanı” olarak seçti.

· 22 Kasım: Avusturya’da, erken genel seçim sonrası yeni hükûmet, eskisi gibi Sosyal Demokrat Parti ile Halk Partisi arasında kuruldu.

· 24 Kasım: Anadolu Ajansı ile Sudan Haber Ajansı arasında karşılıklı iş birliği anlaşması imzalandı.

· 25 Kasım: OECD’nin üye ülkelerle ilgili raporunda, Türkiye’de ekonomik büyümenin 2009’da %2’nin altına ineceği tahmininde bulunuldu.

· 26 Kasım: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, resmî bir ziyaret amacıyla Arnavutluk’a gitti.

· 27 Kasım: Irak Parlamentosu, ABD ile Irak arasında imzalanan “Güvenlik Anlaşması”nı onayladı.

· 27 Kasım: Macaristan Başbakanı Ferenç Gyurcsany, resmî bir ziyaret amacıyla Ankara’ya geldi.

· 27 Kasım: Arnavutluk Cumhurbaşkanı Bamir Topi, temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geldi.

· 28 Kasım: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un davetlisi olarak Türkmenistan’a gitti.

· 29 Kasım: DİSK’in ve KESK’in organize ettiği “İşsizliğe, Yoksulluğa ve Zamlara Karşı Emek, Barış ve Demokrasi Mitingi” Sıhhiye Meydanı’nda yapıldı.

· 29 Kasım: Cep telefonu kullanıcılarına yeni iletişim imkânları sağlayacak üçüncü nesil mobil iletişim sistemleri (3 G) ihalesi gerçekleştirildi.

· 29 Kasım: KKTC’de Ulusal Birlik Partisi’nin genel başkanlığına, Derviş Eroğlu seçildi.

· 30 Kasım: İran ordusunun, PKK’nın ve PJAK’ın barındığı Kandil Dağı bölgesini bombaladığı bildirildi.

· 30 Kasım: Romanya’da yapılan genel seçimlerde, muhalefetteki Sosyal Demokrat Parti (PSD) en yüksek oyu aldı.

· 1 Aralık: Türkiye Belediyeler Birliği ve Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak, AKP’den istifa ettiğini açıkladı.

· 1 Aralık: Gençlik ve Spor Genel Müdürü Mehmet Atalay, görevinden istifa etti.

· 1 Aralık: AKP İstanbul İl Başkanlığı Binası girişinde meydana gelen patlamada çok sayıda insan yaralandı.

· 2 Aralık: YAŞ, TSK’nın temel yapısını ve disiplinini bozan toplam 24 personelin TSK’dan ayrılmasına “oy çokluğuyla” karar verdi.

· 3 Aralık: Fransa’da hükûmet, 1915 olaylarıyla ilgili Ermeni iddialarının reddedilmesinin suç sayılmasını öngören yasa teklifinin Senato’nun gündemine alınmasına ilk defa açıkça karşı çıktı.

· 3 Aralık: 2008 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri; edebiyatta Yaşar Kemal’e, mimaride Turgut Cansever’e, müzikte ise Alaeddin Yavaşça’ya verildi.

· 3 Aralık: Eski DEP milletvekili Leyla Zana, 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

· 5 Aralık: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai ve Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari’nin katılımı ile “2. Türkiye-Afganistan-Pakistan Zirvesi”, İstanbul’da gerçekleştirildi.

· 5 Aralık: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, “Ergenekon” davası kapsamında tutuklu sanıklardan Gazi Güder’in tahliyesine karar verdi.

· 6 Aralık: Başbakan Tayyip Erdoğan, Cem Vakfı Genel Başkanı İzzettin Doğan’ı, Beşiktaş’taki çalışma ofisinde kabul etti.

· 7 Aralık: Yunanistan’ın başkenti Atina’da, gece bir gencin polisin açtığı ateş sonucu hayatını kaybetmesinin ardından başlayan olaylar tüm ülkeye yayıldı.

· 8 Aralık: AB Dış İşleri bakanları, 6 savaş gemisi ve 3 keşif uçağından oluşan korsanlarla mücadele misyonunun Somali açıklarında göreve başlamasını onayladı.

· 8 Aralık: Fransa’da, Türkiyelilerin yoğun olarak yaşadığı merkezlere molotof kokteylli saldırılar düzenleyen ve terör örgütü ile bağlantılı oldukları bildirilen 11 kişinin mahkemesi başkent Paris’te başladı.

· 9 Aralık: Uluslararası Şeffaflık Kurulu, gelişmiş ekonomilerin bulunduğu 22 ülkede yaptığı ankette, en fazla Rusya’da çalışan şirketlerin işlerini çözmek için rüşvet verdiklerini belirledi.

· 9 Aralık: Avrupa Birliği Kosova Misyonu (EULEX), Kosova’da resmen göreve başladı.

· 10 Aralık: Irak hükûmeti, Türkiye dahil komşu ülkelerle “ekonomik güvenlik birliği” kurulmasını teklif etti.

· 11 Aralık: Türkiye’nin Latin Amerika’ya açılım politikası çerçevesinde Dış İşleri Bakanı Ali Babacan, Meksika’ya gitti.

· 12 Aralık: AB liderleri, küresel finansal krizle birlikte durgunluğa giren Avrupa ekonomisini canlandırmak için hazırlanan 200 milyar Avro’luk teşvik paketini onayladı.

· 12 Aralık: Kıbrıs Rum Yönetimi eski liderlerinden Tasos Papadopulos, tedavi gördüğü hastahanede hayatını kaybetti.

· 13 Aralık: BM İklim Konferansı, 01-13 Aralık tarihleri arasında Polonya’nın Poznan kentinde gerçekleştirildi.

· 13 Aralık: İstanbul’da 5 ayrı camide çıkan yangınlar hasara neden oldu.

· 14 Aralık: ABD Başkanı Bush, görevinin bitmesine kısa bir süre kala önce Irak ardından Afganistan’a veda ziyaretlerinde bulundu.

· 14 Aralık: Suriye, Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşması imzaladı.

· 14 Aralık: Türkiye-İtalya demiryolları arasında iş birliğini öngören mutabakat zaptı İtalya’nın başkenti Roma’da imzalandı.

· 15 Aralık: Ergenekon davasının 26. duruşmasında sanıklardan emekli Tuğgeneral Veli Küçük, savunmasını yaptı.

· 16 Aralık: Pekin’de bulunan ve Türkiye’nin de üye olduğu Asya-Pasifik Uzay İş Birliği Organizasyonu, resmen faaliyete başladı.

· 17 Aralık: Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), günlük petrol üretimini 2,2 milyon varil azaltmayı kararlaştırdı.

· 17 Aralık: Dünya Bankası İcra Direktörleri Kurulu, Türkiye’ye kullandıracağı, 342,8 milyon Avro tutarındaki krediyi onayladı.

· 17 Aralık: İngiltere Başbakanı Gordon Brown, Irak’a sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi.

· 18 Aralık: Kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulacağı “e-Devlet Kapısı Projesi”nin açılışı, Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından gerçekleştirildi.

· 18 Aralık: İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Ergenekon davası kapsamında Tuncay Güney’in yurt dışında ifadesinin alınması için hukukî işlem başlatılmasına hükmetti.

· 18 Aralık: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, Merkez Bankası’nın uyguladığı kısa vadeli faiz oranlarını 1,25 puan indirdi.

· 19 Aralık: Belçika’da, küresel malî krizle mücadelede başarısızlıkla suçlanan Başbakan Yves Leterme, istifa kararı aldı.

· 19 Aralık: Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Kazakistan’da toplandı.

· 20 Aralık: Irak Devlet Başkanı Yardımcısı Tarık el-Haşimi, temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geldi.

· 20 Aralık: ABD Genelkurmay Başkanı Oramiral Mike Mullen, Afganistan’a gelecek yıl 30 bine yakın takviye asker gönderebileceklerini söyledi.

· 21 Aralık: Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı Nazım Ekren, Şam’da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile görüştü.

· 22 Aralık: İsrail Başbakanı Ehud Olmert, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Ankara’da bir araya geldi.

· 23 Aralık: Hamas yönetimi, İsrailli yetkililerle yapılan görüşmelerin ardından, insanî yardımlar ile ticarî malların sevkiyatı için 24 Aralık’ta iki sınır kapısının açılmasına izin verildiğini bildirdi.

· 23 Aralık: Yüksek Seçim Kurulu, nüfusu 2.000’in altındaki belde belediyelerinin yerel seçimlere girmesine karar verdi.

· 23 Aralık: Gürcistan Başbakanı Griol Mgaloblişvili, çalışma ziyareti için Ankara’ya geldi.

· 23 Aralık: BM, doğalgaz zengini olan Türkmenistan’ın enerji hatları güvenliği girişimini onayladı.

· 24 Aralık: Irak Başbakanı Nuri el-Maliki, resmî bir ziyaret amacıyla Türkiye’ye geldi.

· 24 Aralık: Rusya’nın başkenti Moskova’da bir araya gelen Doğalgaz İhraç Eden Ülkeler Forumu enerji bakanları, Gaz-OPEC olarak bilinen yeni kuruluşun merkezini Katar’ın başkenti Doha olarak belirledi.

· 25 Aralık: Anayasa Mahkemesi’nin 8 üyesi, Mahkeme Başkanlığı tarafından “kapatılan belediyelerin dava açma süresine ilişkin” yapılan açıklamanın, Mahkeme’nin görüşünü yansıtmadığını bildirdi.

· 25 Aralık: Danıştay Başkanlığı, Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’nın açıklamasını, anayasal görev, yetki ve sorumluluğu aşan talihsiz bir beyan olarak değerlendirdi.

· 26 Aralık: KKTC’de, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP)-Özgürlük ve Reform Partisi (ÖRP) koalisyon hükûmetinin büyük ortağı CTP, 2009’da erken genel seçime gitme kararı aldı.

· 27 Aralık: İsrail Gazze’ye yönelik hava operasyonu başlattı.

· 27 Aralık: Hamas’ın Suriye’de sürgünde yaşayan siyasi büro şefi Halid Meşal, Filistinlilere üçüncü intifadayı başlatma çağrısında bulundu.

· 30 Aralık: Mısır, İsrail’in muhtemel bombardımanına karşı tedbir olarak Refah geçiş noktasını yeniden kapattı.

· 31 Aralık: Başbakan Tayyip Erdoğan, Gazze’deki gelişmelerle ilgili Suriye, Mısır, Ürdün ve Suudi Arabistan’la görüşmek üzere iki gün sürecek Orta Doğu turuna çıktı.

· 31 Aralık: BM, İsrail saldırılarında Gazze Şeridi’nde ölenlerin %25’inin sivil olduğunu açıkladı.

Mevcut veriler ışığında, Türkiye ekonomisinin 2008 yılındaki görünümü şu şekildedir:

1) REEL KESİM

1-A) BÜYÜME:

Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer almaktadır.

TABLO 1: BÜYÜME (GSYH) VERİLERİ (Üretim Yöntemine Göre, 1998 Bazlı, Sabit Fiyatlarla) (%) (Milyon $)

	2003	2004	2005	2006	2007	2008
Hedef GSYH Oranı	5,0	5,0	5,0	5,0	5,0	5,5
Gerçekleşen GSYH Oranı	5,3	9,4	8,4	6,9	4,7	1,1
					I. çeyrek % 8,1 II. çeyrek % 3,8 III. çeyrek % 3,2 IV. çeyrek % 4,2	I. çeyrek % 7,3 II. çeyrek % 2,8 III. çeyrek % 1,2 II. çeyrek % -6,2
GSYH Meblağı (cari fiyatlarla)	304.901	390.387	481.497	526.429	658.786	741.780

Kaynak: TÜİK

2003 yılı itibariyle hedef büyüme oranları %5 olmakla beraber, gerçekleşmeler 2007 yılı haricinde hep bu oranın üstündedir. Ancak, 2007 yılı gerçekleşen büyüme oranı %4,7’dir. 2008 yılı hedef büyüme oranı ise %5,5 olarak tespit edilmekle beraber, bundan önemli ölçüde sapılmıştır. Gerçekleşen büyüme oranı %1,1’dir. (Bkz. Tablo 1)

TÜİK’ten yapılan açıklamaya göre, 2007 yılında, üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH 843.178 milyon TL’dir. 2008 sonu itibariyle bu meblağ 950.144 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH; 2003 yılında 304.901 milyon, 2005 yılında 481.497 milyon, 2007 yılında 658.786 milyon, 2008’de ise 741.780 milyon olarak gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 1)

2008’in ilk yarısı itibariyle bazı iktisadî faaliyet kollarında 1998 bazlı fiyatlarla GSYH gelişme hızları şöyledir: Tarım-avcılık-ormancılık %4,1; Madencilik ve Taş Ocakçılığı %5,4; İmalât sanayii %0,8; İnşaat %-7,6; Toptan ve perakende ticaret %-0,9; Oteller ve lokantalar %0,2; Ulaştırma-depolama-haberleşme %1,6; Malî aracı kuruluşlar %9,1; Gayrimenkul-kiralama-iş faaliyetleri %6,8; Eğitim %0,7; Sağlık işleri ve sosyal hizmetler %3.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre 2008 sonu itibariyle Türkiye nüfusu 71.517.100 kişiden ibarettir. Nüfusun 35.901.154’ünü erkekler, 35.615.946’sını ise kadınlar oluşturmaktadır.

Kişi başına GSYH (KBGSYH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla KBGSYH; 2006’da 7.583 $, 2007’de 9.234 $ iken, 2008’de 10.436 $’a yükselmiştir.

1-B) SANAYİ:

İmalât sanayiindeki üretim artış oranları, alt sektörler itibariyle Tablo 2’de yer almaktadır.

TABLO 2: ÜRETİM ARTIŞI (Aralık)

İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI	ÜRETİM DEĞİŞİMİ (2005=100)
	2007	2008
TOPLAM SANAYİ	113,8	93,8
Madencilik Sektörü	110,1	107,8
İmalât Sanayii Sektörü	112,7	90,3
Elektrik, Gaz ve Su Sektörü	124,2	117,6

Kaynak: TÜİK

2005=100 temel yıllı sanayi endeksine göre, 2007 yılı sonu ile kıyaslandığında, 2008 yılı sanayi üretiminde düşüş olduğu görülmektedir. 2008 sonunda alt sektörler itibariyle en yüksek üretim düşüşü imalât sanayii sektöründe gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 2)

TABLO 3: KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (%)

	2006	2007	2008
Ocak	75,4	78,3	80,3
Şubat	77,2	80,1	79,3
Mart	80,7	82,0	81,2
Nisan	82,3	81,7	81,7
Mayıs	82,6	83,3	82,4
Haziran	83,1	83,5	82,3
Temmuz	81,8	81,9	80,0
Ağustos	79,4	80,3	76,2
Eylül	82,7	83,2	79,8
Ekim	82,4	83,1	76,7
Kasım	82,8	82,6	72,9
Aralık	81,7	81,1	64,7

Kaynak: TÜİK

2008 yılı ilk yarısındaki kapasite kullanım oranları (KKO), %80’ler civarında iken, ikinci yarısındaki oranlarda değişmeler meydana gelmiştir. Yıl sonu KKO %64,7 olup, yıl boyu ortalama KKO %78 seviyesindedir. (Bkz. Tablo 3)

TABLO 4: TAM KAPASİTE İLE ÇALIŞAMAMA SEBEPLERİ (%) (Aralık)

	2007	2008
İç Pazarda Talep Yetersizliği	48,3	45,7
Dış Pazarda Talep Yetersizliği	18,2	27,1
Malî İmkânsızlık	3,8	4,0
Yerli Mallarda Ham Madde Yetersizliği	4,1	3,2
İthal Mallarda Ham Madde Yetersizliği	2,5	1,7
İşçilerle İlgili Meseleler	1,9	1,5

Kaynak: TÜİK

2008 yılı sonunda; tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin ilk sırada belirtilen sebep “iç pazarda talep yetersizliği”dir. Ardından “dış pazarda talep yetersizliği” belirtilmiştir. (Bkz. Tablo 4)

TABLO 5: YENİ KURULAN ŞİRKET, KOOPERATİF VE İŞ YERİ

	2007	2008	Değişim (%)
Yeni açılan şirket ve kooperatif	55.350	49.003	-11,5
Kapanan şirket ve kooperatif	9.954	9.578	-3,8
Yeni açılan ticaret unvanlı iş yeri	48.673	46.401	-4,7
Kapanan ticaret unvanlı iş yeri	23.595	37.343	58,3

Kaynak: TÜİK

2007 yılı ile kıyaslandığında, 2008 yılında şirket ve kooperatif açılışlarında belirgin bir azalış meydana gelmiş olup, oran %-11,5’tir. Kapanan şirket ve kooperatif sayısında da düşüş meydana gelmiştir. Ticaret unvanlı iş yeri açılışlarına bakıldığında yine düşüş olduğu görülmekte olup, oran %-4,7’dir. Kapanan ticaret unvanlı iş yeri sayısındaki artış ise çok yüksek orandadır (Bkz. Tablo 5). Tabii, belirtmek gerekir ki bunların önemli bir kısmı, faaliyette bulunmadıklarından dolayı Ticaret Sicil Müdürlükleri tarafından yapılan re’sen kapatılmalardır.

1-C) İSTİHDAM:

TÜİK Hane Halkı İş Gücü Anketi sonuçlarına göre, 2008 yılı Aralık döneminde (Kasım-Aralık 08, Ocak 09) kurumsal olmayan nüfusa ilişkin istihdam durumu Tablo 6’da yer almaktadır.

TABLO 6: KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞ GÜCÜ DURUMU (000 kişi) (Aralık)

	2007	2008
KURUMSAL OLMAYAN SİVİL NÜFUS	69.246	70.005
15 ve Üstü Yaştaki Nüfus	49.575	50.339
İŞ GÜCÜ DURUMU	22.879	24.009
İstihdam Edilen	20.443	20.736
İşsiz	2.436	3.274
İŞ GÜCÜNE KATILMA ORANI (%)	46,2	47,7
İSTİHDAM ORANI (%)	41,2	41,2
İŞSİZLİK ORANI (%)	10,6	13,6
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%)	13,0	17,3
Genç Nüfusta (15-24 yaş) İşsizlik Oranı (%)	20,6	25,7
İŞ GÜCÜNE DAHİL OLMAYANLAR	26.696	26.330

Kaynak: TÜİK

2007 Aralık döneminde istihdam edilen kişi sayısı 20.443.000 iken, 2008’in aynı döneminde bu sayı 20.736.000 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılına göre 2008 yılının bu döneminde istihdam edilen kişi sayısındaki artış 293.000’dir. 2008 yılında işsiz sayısı ise 3.274.000’dir. 2007 yılının aynı dönemine göre 2008 yılında işsiz sayısında belirgin bir artış meydana gelmiş olup bu sayı 838.000’dir. 2008 yılında istihdam oranı %41,2, işsizlik oranı ise %13,6’dır. Tarım dışı işsizlik oranı %17,3; 15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı %25,7’dir (Bkz. Tablo 6). 2009 yılında Türkiye’nin karşı karşıya bulunduğu temel sorunların başında istihdam gelmektedir.

2) FİNANSAL KESİM

2-A) FİYATLAR:

Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer almaktadır.

TABLO 7: FİYATLARDAKİ GELİŞMELER (Bir önceki aya göre değişim) (%)

	ÜFE			TÜFE
	2006	2007	2008	2006	2007	2008
Ocak	1,96	-0,05	0,42	0,75	1,00	0,80
Şubat	0,26	0,95	2,56	0,22	0,43	1,29
Mart	0,25	0,97	3,17	0,27	0,92	0,96
Nisan	1,94	0,80	4,50	1,34	1,21	1,68
Mayıs	2,77	0,39	2,12	1,88	0,50	1,49
Haziran	4,02	-0,11	0,32	0,34	-0,24	-0,36
Temmuz	0,86	0,06	1,25	0,85	-0,73	0,58
Ağustos	-0,75	0,85	-2,34	-0,44	0,02	-0,24
Eylül	-0,23	1,02	-0,90	1,29	1,03	0,45
Ekim	0,45	-0,13	0,57	1,27	1,81	2,60
Kasım	-0,29	0,89	-0,03	1,29	1,95	0,83
Aralık	-0,12	0,15	-3,54	0,23	0,22	-0,41

Kaynak: TÜİK

“Bir önceki aya göre değişim” açısından, ÜFE’de 2008 yılı boyunca değişkenlikler meydana gelmiştir. 2008’e %1’in altında başlayan ÜFE, Nisan ayında %4,5’e kadar yükselmekle beraber Haziran ayında yine %1’in altına gerilemiştir. Ağustos itibariyle negatif enflasyon oranları meydana gelmiştir. TÜFE’de de kısmen benzer durumlar söz konusudur. (Bkz. Tablo 7)

TABLO 8: FİYATLARDAKİ GELİŞMELER (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)

	ÜFE			TÜFE
	2006	2007	2008	2006	2007	2008
Ocak	5,11	9,37	6,44	7,93	9,93	8,17
Şubat	5,26	10,13	8,15	8,15	10,16	9,10
Mart	4,21	10,92	10,50	8,16	10,86	9,15
Nisan	4,96	9,68	14,56	8,83	10,72	9,66
Mayıs	7,66	7,14	16,53	9,86	9,23	10,74
Haziran	12,52	2,89	17,03	10,12	8,60	10,61
Temmuz	14,34	2,08	18,41	11,69	6,90	12,06
Ağustos	12,32	3,72	14,67	10,26	7,39	11,77
Eylül	11,19	5,02	12,49	10,55	7,12	11,13
Ekim	10,94	4,41	13,29	9,98	7,70	11,99
Kasım	11,67	5,65	12,25	9,86	8,40	10,76
Aralık	11,58	5,94	8,11	9,65	8,39	10,06

Kaynak: TÜİK

“Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim” açısından 2008 yılı Temmuz’una kadar ÜFE’de giderek artan oranlar görülmüştür. Bununla beraber, Ağustos itibariyle azalmalar meydana gelmiştir. 2007 Nisan’ında tek haneye düşen enflasyon, 2008 Mart’ı itibariyle tekrar çift haneye çıkmıştır. Artışlar TÜFE’de de meydana gelmiştir. ÜFE’dekine benzer şekilde 2007 Mayıs’ında tek haneye gerileyen TÜFE, yine 2008’in Mayıs’ı itibariyle çift haneye yükselmiştir. Ancak, Aralık itibariyle ÜFE’de iki haneye tekrar inilmekle beraber, aynı durum TÜFE’de gerçekleşmemiştir. (Bkz. Tablo 8)

2003, 2004 ve 2005 yıllarında hedef enflasyon oranları realize edilebilmekle beraber, 2006 yılında bunu sağlamak mümkün olmamıştır. Nitekim, 2006 yılı hedef oranı olan %5’in birkaç yıldır sağlanan istikrar sürecinin devamı hâlinde realizasyonu mümkün iken, başta dünya politikasında-ekonomisinde meydana gelen olumsuzluklar olmak üzere, iç politikada ve buna bağlı olarak ekonomide meydana gelen birtakım olumsuzluklar, fiyat istikrarında da sapmalara yol açmış ve hedeflenenin iki katı üzerinde enflasyon oranlarına sebebiyet vermiştir. Söz konusu faktörler 2007 yılında da etkilerini sürdürmüş ve 2007 yılı hedefleri de (%5) tutturulamamıştır. Yıl sonu ÜFE ve TÜFE, 12 aylık ortalamalar itibariyle sırasıyla %6,31 ve %8,86 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı hedef oranı %4 olmakla beraber, dönem içinde gerçekleşen enflasyon oranları incelendiğinde, bunun ulaşılabilir olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple Merkez Bankası, hedef enflasyon oranlarında revizyona gitmiştir. Bu kapsamda yıl sonu itibariyle yeni hedef enflasyon oranları %7,5 olarak tespit edilmiştir. Ancak, gerçekleşen oranlar dikkate alındığında, hedeften sapmalar meydana geldiği görülmektedir. (Bkz. Tablo 8)

2-B) PARASAL GÖSTERGELER:

2007 yılı sonu ve 2009 yılı başı itibariyle parasal göstergeler ve bunlar arasındaki değişim oranları, Tablo 9’da verilmiştir.

TABLO 9: PARASAL GÖSTERGELER (Milyon TL)

	28 Aralık 2007	09 Ocak 2009	DEĞİŞİM (%)
Dolaşımdaki Para	26.164	30.050	14,9
Vadesiz Mevduat	26.654	24.896	-6,6
M1	52.818	54.946	4,0
Vadeli Mevduat	171.072	225.924	32,1
M2	223.889	280.870	25,5
Döviz Tevdiatı	104.196	128.781	23,6
Döviz Tevdiatı (Milyar Dolar)	89,0	83,3	-6,4
M2Y	328.086	409.651	24,9
Dolarizasyon (DTH/M2Y)	31,8	31,4	-1,0
Mevduat Bankaları Kredileri	214.830	264.116	22,9

Kaynak: TCMB

2007 sonu itibariyle 26 milyar TL olan dolaşımdaki para meblağı, 2008 yılı sonu itibariyle 30 milyar TL civarına yükselmiş olup artış oranı %15’tir. Vadesiz mevduatta %6,6’lık azalış meydana gelmişken, vadeli mevduattaki belirgin bir artış meydana gelmiş olup %32,1 oranındadır. Döviz tevdiatında da dikkat çekici bir artış meydana gelmiş olmakla beraber, bunun sebebi kur artışıdır. Normalde Dolar bazında döviz tevdiatında %6,4 oranında azalış meydana gelmiştir. (Bkz. Tablo 9)

2007 sonu itibariyle mevduat bankalarınca verilen toplam kredi meblağı 215 milyar TL civarında idi. Bu meblağ, 2008 sonu itibariyle 264 milyar TL civarına yükselmiş olup artış oranı %23’tür. (Bkz. Tablo 9)

2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI:

2008 yılı Aralık ayında, seçilmiş finansal yatırım araçlarının nominal ve reel getirileri Tablo 10’da yer almaktadır.

TABLO 10: SEÇİLMİŞ FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ REEL GETİRİLERİ (Aralık)

		REEL GETİRİ (2003=100)
		ÜFE (%)	TÜFE (%)
YILLIK ORTALAMA	ALTIN (KÜLÇE) BORSA İNDEKSİ (İMKB 100) EURO DOLAR MEVDUAT FAİZİ (BRÜT)	24,69 -56,99 13,31 21,36 6,80	22,48 -57,75 11,30 19,21 4,91

Kaynak: TÜİK

TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre, 2008 yılı Aralık ayında; 2003=100 temel yıllı ÜFE ile indirgendiğinde yıllık ortalamalar itibariyle en yüksek getiri külçe altın ile elde edilmişken, en fazla zarar borsada gerçekleşmiştir. TÜFE ile indirgendiğinde durum yine aynı merkezdedir. (Bkz. Tablo 10)

2-D) FİNANSAL KURULUŞLAR:

2008 yılı sonu itibariyle Türkiye’de faaliyette bulunan finansal kuruluşlar Tablo 11’de yer almaktadır.

TABLO 11: TÜRKİYE’DEKİ FİNANSAL KURULUŞLAR

KURULUŞ	ADET
Kamu Kalkınma ve Yatırım Bankaları	4
Kamu Mevduat Bankaları	3
TMSF Bünyesindeki Banka (Birleşik Fon bankası A.Ş.)	1
Özel Yatırım Bankaları	5
Özel Mevduat Bankaları	11
Türkiye’de Kurulu Yabancı Yatırım Bankaları	4
Türkiye’de Kurulu Yabancı Mevduat Bankaları	11
Mevduat Toplama Yetkisine Sahip Yabancı Banka Şubeleri	6
Katılım Bankaları (Özel Finans Kurumları)	4
Türkiye’de Temsilciliği Bulunan Yabancı Banka Sayısı	47
Leasing Kuruluşları	48
Factoring Kuruluşları	80
Tüketici Finansman Kuruluşları	10
Varlık Yönetim Şirketleri	6

Kaynak: BDDK

2008 yılı sonu itibariyle toplam banka sayısı 45, Katılım bankaları 4, Leasing kuruluşları 48, Factoring kuruluşları ise 80’dir. Tüketici finansman kuruluşlarının sayısı 10, Varlık yönetim şirketleri ise 6 adettir. (Bkz. Tablo 11)

3) KAMU MALİYESİ KESİMİ

3-A) BÜTÇE GELİŞMELERİ:

2008 yılı bütçe gelişmeleri Tablo 12’de yer almaktadır.

TABLO 12: BÜTÇE İLE İLGİLİ GELİŞMELER (000 TL) (%)

	2007	2008	ARTIŞ (08/07) (%)
GELİRLER	190.359.773	208.898.182	9,7
Genel Bütçe Gelirleri	184.802.653	202.790.045	9,7
Vergi Gelirleri	152.835.111	168.087.237	10,0
Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri	8.239.102	7.297.383	-11,4
Alınan Bağışlar ve Yardımlar	1.844.605	869.330	-52,9
Faizler, Paylar ve Cezalar	15.706.237	17.026.404	8,4
Sermaye Gelirleri	6.079.990	9.104.999	49,8
Alacaklardan Tahsilat	97.608	404.692
Özel Bütçeli İdare Gelirleri	3.971.935	4.368.545	10,0
Düzenleme ve Denetleme Kurum Gelirleri	1.585.185	1.739.592	9,7
HARCAMALAR	204.067.683	225.967.471	10,7
Faiz Hariç Harcamalar	155.314.792	175.306.166	12,9
Personel Giderleri	43.568.839	48.824.636	12,1
Sos. Güv. Kur. Devlet Primleri	5.804.535	6.401.679	10,3
Mal ve Hizmet Alımları	22.257.921	23.940.547	7,6
Cari Transferler	63.291.858	70.115.598	10,8
Sermaye Giderleri	13.003.480	18.440.515	41,8
Sermaye Transferleri	3.542.364	3.172.592	-10,4
Borç Verme	3.845.795	4.410.599	14,7
Yedek Ödenekler	-	-	-
Faiz Harcamaları	48.752.891	50.661.305	3,9
BÜTÇE DENGESİ	-13.707.910	-17.069.289	24,5
Faiz Dışı Denge	35.044.981	33.592.016	-4,1

Kaynak: MB

2008 yılında elde edilen gelir meblağı 208.898 milyon TL’dir. 2007’ye göre artış oranı %9,7’dir. Aynı dönemdeki harcama meblağı 225.967 milyon TL olup, 2007’ye göre artış oranı %10,7’dir. (Bkz. Tablo 12)

2008 yılında faiz harcamaları meblağı 50.661 milyon TL olup, 2007 yılındakine göre %3,9 oranında artış kaydetmiştir. Faiz dışı dengede önceki döneme göre azalış söz konusudur. Nitekim, 2007 yılında 35 milyar TL olan faiz dışı fazla, 2008 yılında 33,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 12)

Bütçe dengesinde, sonraki dönemleri de olumsuz etkileyecek birtakım sinyaller göze çarpmaktadır. Nitekim 2007’de 13,7 milyar TL civarında olan bütçe açığı, 2008 yılında 17 milyar TL civarına yükselmiştir. (Bkz. Tablo 12)

3-B) BORÇ VERİLERİ:

İç ve dış borçlara ilişkin bilgiler Tablo 13-16’da yer almaktadır.

TABLO 13: İÇ BORÇ DURUMU (Milyon TL)

	2006	2007	2008
MEBLAĞ	251.470	255.310	274.827
VADE (ay)	24,6	25,7	23,9

Kaynak: HM

2008 sonu itibariyle toplam iç borç stoku 274,8 milyar TL’dir. 2007 yılı sonuna göre meydana gelen artış 19,5 milyar TL’dir. Stokun ortalama vadeye kalan gününde ise düşüş meydana gelmiştir. 2007 sonunda 25,7 ay olan ortalama vade, 2008 sonunda 24 aya gerilemiştir. (Bkz. Tablo 13)

TABLO 14: DIŞ BORÇ DURUMU (Milyon $)

	2006	2007	2008
TOPLAM	207.325	248.958	276.834
*Kısa Vadeli	42.648	43.192	50.714
*Uzun Vadeli	164.677	205.766	226.120

Kaynak: HM

2007 yılı sonunda 248.958 milyon Dolar olan dış borç stoku, 2008 sonunda 276.834 milyon Dolar’a yükselmiştir. Vadeler açısından dış borçlar temel karakteristiğini sürdürmekte olup, ağırlıklı olarak uzun vadelidir. 2008 sonu itibariyle uzun vadeli borçların toplam borç içindeki payı %82 civarındadır. (Bkz. Tablo 14)

TABLO 15: DIŞ BORÇ KOMPOZİSYONU (%)

DÖVİZ CİNSİ	2006	2007	2008
Dolar	54,4	54,9	55,3
Euro	32,0	34,7	34,5
SDR	5,2	2,9	3,1
Yen	1,3	1,1	1,4
Diğer	7,1	6,4	5,7

Kaynak: HM

2008 sonu itibariyle dış borcun %55,3’ü ABD Doları cinsindendir. Müteakiben; Euro, SDR, Yen ve diğer para birimleri cinsinden borçlar gelmektedir. (Bkz. Tablo 15)

TABLO 16: MERKEZÎ İDARE BORÇ STOKU (Alacaklıya Göre) (Milyar $)

	2006	2007	2008
TOPLAM BORÇ STOKU	245,5	286,3	251,5
I) İÇ BORÇ STOKU	178,9	219,2	181,7
a) Piyasa	128,1	161,8	138,3
b) Kamu Kesimi	50,8	57,4	43,5
II) DIŞ BORÇ STOKU	66,6	67,1	69,8
a) Kredi	30,2	28,4	30,8
a.1) Uluslararası Kuruluşlar	19,4	17,3	18,9
(IMF Kredisi)	10,8	7,1	8,6
a.2) Hükûmet Kuruluşları	5,1	4,9	5,5
a.3) Ticarî Bankalar	5,7	6,2	6,4
b) Tahvil	36,3	38,7	38,9

Kaynak: HM

Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, alacaklılarına göre merkezî idare toplam borç stoku; 2006 sonu itibariyle 245,5 milyar Dolar iken, 2007 sonu itibariyle 286,3 milyar Dolar’a yükselmiştir. Söz konusu meblağ, 2008 sonunda 251,5 milyar Dolar’a gerilemiştir. IMF kredisinde de dalgalanmalar söz konusudur. Nitekim 2006 sonu itibariyle 10,8 milyar Dolar olan IMF borcu, 2007 sonu itibariyle 7,1 milyar Dolar’a gerilemişken, 2008 sonunda 8,6 milyar Dolar’a yükselmiştir (Bkz. Tablo 16). Bu meblağ, takip eden yılda yapılacak yeni anlaşma ile daha da yükselecektir.

4) DIŞ İŞLEMLER KESİMİ

4-A) ÖDEMELER DENGESİ:

2008 sonu itibariyle ödemeler dengesi bilgilerine Tablo 17’de yer verilmektedir.

TABLO 17: ÖDEMELER DENGESİ (Milyon $)

	2006	2007	2008
I. CARİ İŞLEMLER HESABI	-31.893	-37.684	-41.623
I.a) Dış Ticaret Hesabı	-40.941	-46.661	-53.174
I.b) Hizmetler Hesabı	13.831	13.883	17.457
I.c) Gelir Hesabı	-6.691	-7.142	-7.967
I.d) Cari Transferler Hesabı	1.908	2.236	2.018
II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI	32.064	36.560	37.052
II.a) Sermaye Hesabı	-	-	-
II.b) Finans Hesabı	32.064	36.560	37.052
III. NET HATA VE NOKSAN	-171	1.124	4.571

Kaynak: TCMB

Merkez Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre cari işlemler hesabı 2006 yılında 31,9 milyar Dolar açık vermişken, 2007 sonunda bu açık 37,7 milyar Dolar’a yükselmiş olup, artış oranı %18 civarındadır. 2008 yılı sonundaki cari açık meblağı ise 41,6 milyar Dolar olup, 2007 sonundakine göre %10 civarında artış göstermiştir. (Bkz. Tablo 17)

4-B) MAL TİCARETİ:

Ana ve alt kalemler itibariyle mal ticareti verileri, Tablo 18’de ve 19’da yer almaktadır.

TABLO 18: DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (000 $)

	2007	2008	Değişim (%)
İHRACAT	107.272	132.003	23,1
İTHALÂT	170.063	201.823	18,7
DIŞ TİCARET DENGESİ	-62.791	-69.820	11,2
İHRACAT / İTHALÂT (%)	63,1	65,4

Kaynak: DTM

2008 yılı ihracatı 132 milyar Dolar, ithalâtı ise 202 milyar Dolar’dır. 2007 yılının aynı dönemine göre meydana gelen artış oranları sırasıyla %23 ve %19’dur. Dış ticaret açığında meydana gelen artış %11’dir. 2008 yılında ihracatın ithalâtı karşılama oranı %65,4’tür. Bu oran, 2007 yılına göre 2,3 puan yükselmiştir. (Bkz. Tablo 18)

TABLO 19: GENİŞ EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLAMASINA (GEGS) GÖRE DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (Milyon $)

	2007		2008
	DEĞER	(%)	DEĞER	(%)
İHRACAT
Sermaye (Yatırım) Malları	13.755	12,8	16.726	12,7
Ara (Ham madde) Mallar	49.403	46,1	67.709	51,2
Tüketim Malları	43.696	40,7	47.077	35,7
Diğer	418	0,4	491	0,4
İTHALÂT
Sermaye (Yatırım) Malları	27.054	15,9	27.989	13,9
Ara (Ham madde) Mallar	123.640	72,7	151.644	75,1
Tüketim Malları	18.694	11,0	21.484	10,6
Diğer	675	0,4	706	0,4

Kaynak: DTM

2008 yılında, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından ihracat alt kalemleri, sırasıyla şöyledir: Ham madde, tüketim, yatırım ve diğer mallar. Burada dikkati çeken husus şudur: Geleneksel olarak ihracat kalemleri arasında ilk sırayı tüketim malları alırken, 2006 yılı itibariyle bu yapıda bir değişiklik meydana gelmiş olup, ilk sırayı ham maddeler almıştır. Aynı dönemde, ithalât alt kalemleri ise karakteristik yapısını sürdürmüş olup, sırasıyla şöyledir: Ham madde, yatırım, tüketim ve diğer mallar. (Bkz. Tablo 19)

2008 yılında, ülke gruplarına göre incelendiğinde, ihracatın %48’inin AB ülkelerine; kalan kısmının diğer ülkelere yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Bu oran 2007 yılında %56,3 idi. 2008’de ithalâtın %37’si AB ülkelerinden; kalan kısmı diğer ülkelerden gerçekleştirilmiştir. Bu oran 2007’de 40,3 idi. 2007 yazında başlayan ABD mortgage sistemi temelli global krizin AB ülkelerinde sebep olduğu tahribat, kısmen de olsa aramızdaki dış ticaret hacminde meydana gelen daralmadan da anlaşılabilmektedir. Belli ki AB ülkelerinde satın alma gücü, söz konusu kriz sürecinde düşme eğilimindedir.

4-C) HİZMET TİCARETİ:

TABLO 20: HİZMET TİCARETİ GELİŞMELERİ (Milyon $)

	2006	2007	2008
HİZMETLER DENGESİ	13.831	13.883	17.457
a) Ulaştırma	386	-335	265
b) Turizm	14.110	15.227	18.404
c) İnşaat	879	759	974
d) Sigorta	-618	-897	-673
e) Finans	-247	-228	-137
f) Diğer Ticarî	-434	-832	-1.304
g) Resmî	-720	-214	-795
h) Diğer	475	403	723

Kaynak: TCMB

TCMB verilerine göre, 2008 yılında Türkiye’nin net gelir sağlayan başlıca hizmet alt sektörleri; turizm, inşaat ve ulaştırmadır. Söz konusu dönem itibariyle Türkiye’nin hizmet ticareti net geliri 17,5 milyar Dolar civarındadır. (Bkz. Tablo 20)

TÜİK istatistiklerine göre, 2008 yılında Türkiye’yi ziyaret eden kişi sayısı 30.929.192’dir. Yurt dışını ziyaret eden Türkiyeli turist sayısı ise 4.892.070’dir. Giriş yapan yabancı ziyaretçilerin ülkeleri itibariyle sıralaması şöyledir: Avrupa, BDT, Asya, Afrika, Amerika, Okyanusya, Diğer.

BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER:

Türev Kazançlar ve Global Finansal Kriz

Dünya, 2007 yılının ilk yarısı itibariyle yeni bir kriz sürecine girmiş hâldedir. Açıktır ki bu krize sebep olan temel faktörlerin başında üretimle doğrudan ilişkisi bulunmayan para, diğer tabiriyle sıcak para gelmektedir. Durum böyle olunca, ilgili tedbirlerin alınması kaçınılmaz bir hal almaktadır.

Bu çerçevede alınacak tedbirlerden biri türev yatırım araçlarına getirilecek sınırlama olabilir. Özellikle üretimle doğrudan ilgisi olmayan bütün türev finansal yatırım araçlarına dair böyle bir karar alınabilir. Mesela ipoteğe dayalı gayri menkul kredi sistemi olan ve müşteriler-bankalar arasındaki konut-iş yeri dolayısıyla alacak-verecek ilişkisine dayalı “mortgage”ta çok sayıda türev yatırım aracı mevcuttur.

Doğrudan üretimle ilgisi olmayan, fakat söz konusu alacak-verecek ilişkisi üzerine tesis edilmiş olan bu yeni yatırım araçları, son Mortgage Krizi’nde görüldüğü üzere meydana gelen en küçük olumsuzlukta hem bu araçları çıkaran kurumları hem de bunları alanları iflasa sürükleyebilmektedir. Dolayısıyla, gerekli tedbirlerin alınması halinde, mevcut global finansal kriz düşük bir maliyetle atlatılabilecektir.

Küresel Ekonomik Kriz Süreleri

Küresel nitelikli ekonomik krizler arasındaki süreler dikkat çekici niteliktedir. 20.yüzyıl itibariyle meydana gelen krizler ele alındığında, her bir kriz arasında tam olmasa da geometrik biçimde azalan zaman aralıklarına şahit olunmaktadır. Esasında çok sayıda global ekonomik kriz gerçekleşmekle beraber, bunların en derin nitelikli olanları incelendiğinde bu durum teyit edilmektedir.

20.yüzyıl itibariyle meydana gelen küresel ölçekli ekonomik krizlerden başlıcaları şöyledir:

a) 1929 Büyük Dünya Buhranı

b) 1973 OPEC Petrol Krizi

c) 1997 Güney Doğu Asya Krizi

d) 2008 ABD Mortgage Sistemi Kaynaklı Finansal Kriz

Söz konusu krizlerin arasındaki zaman dilimleri yaklaşık şu şekildedir:

1) a ve b arasındaki süre: 44 yıl

2) b ve c arasındaki süre: 24 yıl

3) c ve d arasındaki süre: 11 yıl

Görüldüğü üzere giderek azalan süreler söz konusudur. Dahası, bu zaman dilimleri yaklaşık olarak geometrik niteliklidir, yani bir öncekinin yarısı civarındadır. Bu da gösteriyor ki uluslararası iktisadî sistemi düzeltmeye yönelik köklü tedbirler alınmadığı takdirde, bir sonraki kriz de çok uzak değildir.

Dr. Mehmet Behzat Ekinci.

mbekinci@akademiktisat.net

http://www.akademiktisat.net

Kaynaklar:

TÜİK, DPT, HM, DTM, TCMB, MB, BDDK, Turkish Bank, Anlayış.

Sayfa Başı