TÜRKİYE EKONOMİSİNİN
2006 YILI İLK DOKUZ AYINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
İÇİNDEKİLER:
HAVADİS
1) REEL KESİM
1-A) BÜYÜME
1-B) SANAYİ
1-C) İSTİHDAM
2) FİNANSAL KESİM
2-A) FİYATLAR
2-B) PARASAL GÖSTERGELER
2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
4) DIŞ TİCARET KESİMİ
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER
HAVADİS:
Bu
çalışmada, Türkiye’de 2006 yılının ilk dokuz ayında meydana gelen ekonomik gelişmelere
ilişkin ayrıntılı sektörel analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışma
öncesinde, 2006’da Türkiye’de ve dünyada meydana gelen birtakım sosyo-ekonomik,
siyasî, hukukî ve kültürel nitelikli gelişmeler sunulmaktadır:
·
3 Ocak: Fiyat anlaşmazlığı gerekçesiyle
Ukrayna’ya verdiği doğalgazı kesen Rusya, Avrupa’nın baskısı üzerine vanaları
açtı.
·
14 Ocak: BM Kalkınma Programı, Kıbrıslı
Türkler ile Rumlar arasındaki ekonomik dengesizliği ortadan kaldırmak amacıyla
özel bir kalkınma fonu kurdu.
·
15 Ocak: Ölümle sonuçlanan vakalar üzerine,
Tarım ve Sağlık Bakanlıkları tarafından kuş gribiyle ilgili çalışmaları
yürütmek üzere ‘Kuş Gribi Ulusal Koordinasyon Merkezi’ kuruldu.
·
18 Ocak: İran’ın, nükleer programı sebebiyle
Batılı ülkelerle arasında meydana gelen anlaşmazlık, uluslararası piyasalarda
petrol fiyatlarının yükselmesine neden oldu.
·
22 Ocak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
da yapan SHP eski Genel Başkanı Aydın Güven Gürkan öldü.
·
23 Ocak: Şişli 2.Asliye Ceza Mahkemesi, Orhan
Pamuk hakkında açılan “Türklüğe hakaret” davasını düşürdü.
·
24 Ocak: AİHM, Osman Murat Ülke’nin açtığı
davada, bir kişiye zorla askerlik yaptırılmak istenmesinin “kötü muamele”
olduğuna karar vererek Türkiye’yi mahkum etti.
·
27 Ocak: Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik
Forumu’na katılan Başbakan Tayyip Erdoğan, BM Genel Sekreteri Kofi Annan’l
·
31 Ocak: BM, AB, ABD ve Rusya’dan oluşan Orta
Doğu dörtlüsü, İngiltere’nin başkenti Londra’da HAMAS gündemiyle toplandı.
·
31 Ocak: Rusya, Filistin’de kurulması
beklenen HAMAS Hükûmetiyle çalışmaya hazır olduğunu bildirdi.
·
2 Şubat: Danıştay, TÜPRAŞ’ın %51’lik
hissesinin blok satışına ilişkin kararın yürütmesini durdurdu.
·
3 Şubat: Maliye Bakanı Kemal Unakıtan,
Galataport ihalesiyle ilgili iptal kararını onayladığını açıkladı.
·
5 Şubat: Tarihçi-yazar Cemal Kutay,
İstanbul’da hayatını kaybetti.
·
8 Şubat: Danıştay 2.Dairesi, okul dışınd
·
9 Şubat: İngiltere Dışişleri Bakanı Jack
Straw, Rum kesimindeki Tasos Papadopulos yönetiminin mevcut haliyle AB üyesi
olmayı hak etmediğini söyledi.
·
9 Şubat: Roma Katolik Kilisesi’nin ruhanî
lideri Papa 16.Benedict, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in davetini kabul
etti.
·
10 Şubat: Danıştay, YÖK’ün meslek lisesi
mezunlarına uygulanacak ÖSS ek puan katsayısının düşürülmesine ilişkin
uygulamanın yürürlüğünü durdurdu.
·
10 Şubat: Mehmet Ali Ağca, yeni TCK’daki
hükümlerin yeniden incelenmesi sonucu 21 yıl 8 ay hapis cezasına mahkum edildi.
·
11 Şubat: PKK’nın dış ilişkiler eski sorumlusu
Kani Yılmaz, Irak’ın Süleymaniye kentinde aracına konan bombanın patlaması
sonucu öldü.
·
14 Şubat: ABD, Guantanamo’nun kapatılmasına
ilişkin BM uzmanlarınca hazırlanan taslak rapora itiraz etti.
·
15 Şubat: CHP’nin, Maliye Bakanı Kemal
Unakıtan hakkında verdiği gensoru önergesinin TBMM’de gündeme alınması, oy
çokluğuyla reddedildi.
·
16 Şubat: HAMAS’ın siyasî lideri Halid Meşal
ve beraberindeki heyet görüşmelerde bulunmak üzere Ankara’ya geldi.
·
19 Şubat: Almanya’nın Bavyera Eyaleti
Başbakanı Edmund Stoiber, ‘Kurtlar Vadisi Irak’ filminin Almanya’da
yasaklanmasını istedi.
·
20 Şubat: Avusturya, Yahudi soykırımının
yaşanmadığını savunan İngiliz tarihçi David Irving’i üç yıl hapis cezasına çarptırdı.
·
20 Şubat: Türkiye-AB katılım müzakerelerindeki
ilk başlık olan malların serbest dolaşımı tarama toplantısı başladı.
·
21 Şubat: Bahattin Uzan, İmar Bankası’nın ve
Adabank’ın zarara uğratılması suçundan toplam 23 yıl hapis cezasına
çarptırıldı.
·
22 Şubat: Mersin limanına giriş yapmak için
izin isteyen Kıbrıs Rum kesimine ait bir Ro-Ro gemisine izin verilmedi.
·
24 Şubat: Türkiye, idam cezasının savaş ve
savaş tehlikesi anında da kaldırılmasını öngören Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin
13.protokolünü onayladı.
·
25 Şubat: Karikatür krizi sebebiyle BM Genel
Sekreteri Annan’ın davetiyle yapılan ve Dışişleri Bakanı Gül, İKÖ ve Arap
Birliği genel sekreterleri ile İspanya ve Katar dışişleri bakanlarının
katıldığı zirve, Katar’ın başkenti Doha’da gerçekleştirildi.
·
26 Şubat: İran ve Rusya, uranyumun ortak
zenginleştirilmesi konusunda anlaştı.
·
27 Şubat: AB dışişleri bakanları, AB Daimi
Temsilciler Komitesi’nin verdiği karar doğrultusunda KKTC’ye malî yardım
tüzüğünü doğrudan ticaret tüzüğünden ayırarak onayladı.
·
28 Şubat: BM Genel Sekreteri Kofi Annan,
Kıbrıs sorununu görüşmek üzere Kıbrıs Rum yönetimi lideri Tasos Papadopulos’la
Paris’te bir araya geldi.
·
28 Şubat: Belçika’da işlediği suçlarla ilgili
olarak 4 yıl hapis cezasına çarptırılan Fehriye Erdal’ın mahkeme öncesi kaçtığı
resmen doğrulandı.
·
1 Mart: Başbakan Tayyip Erdoğan, Avrupa
Kredi Konferansı’na katılmak üzere Monaco’ya gitti.
·
2 Mart: ABD ile Hindistan arasında sivil
nükleer işbirliğini öngören bir anlaşma imzalandı.
·
4 Mart: İngiltere Başbakanı Tony Blair, Irak
Savaşı konusundaki kararında Hıristiyanlık bilincinin etkili olduğunu söyledi.
·
5 Mart: Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat
Sarıkaya, hazırladığı Şemdinli iddianamesinde Kara Kuvvetleri Komutanı
Orgeneral Yaşar Büyükanıt’ı “adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs”le suçladı.
·
7 Mart: RTÜK, Kürtçe yayın yapmak için
başvurud
·
7 Mart: Tarihçi-yazar Mustafa Müftüoğlu,
İstanbul’da vefat etti.
·
11 Mart: Savaş suçlusu sanığı Yugoslavya eski
Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç, Hollanda’nın Lahey kentinde tutulduğu
hücresinde ölü bulundu.
·
13 Mart: Edirne’de, sağanak yağış ve
Bulgaristan’ın baraj kapaklarını açması nedeniyle çok sayıda yerleşim ve tarım
alanı sular altında kaldı.
·
18 Mart: Üçüncü yılını dolduran ABD’nin Irak
işgali, dünyanın dört bir yanında protesto edildi.
·
20 Mart: Şemdinli iddianamesiyle ilgili
yazılı açıklama yapan Genelkurmay Başkanlığı, konuyla ilgili soruşturma
açılmasına gerek olmadığını belirtti.
·
21 Mart: İKÖ’ye bağlı bir heyet, çeşitli
temaslard
·
22 Mart: İspanya’nın kuzey doğusundaki Bask
bölgesinin bağımsızlığı için mücadele eden terör örgütü ETA, kalıcı ateşkes
ilan etti.
·
22 Mart: Meclis Şemdinli Komisyonu’na ifade
veren Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun, görevinden
alındı.
·
23 Mart: Danıştay İdarî Dava Daireleri
Kurulu, MEB’nin Açıköğretim Lisesi Yönetmeliği’nin bazı hükümlerinin
yürütmesini durduran Danıştay kararına yaptığı itirazı reddetti.
·
25 Mart: Sudan’ın başkenti Hartum’d
·
25 Mart: Cumhurbaşkanı Sezer, Hükûmetin
sunduğu ‘Adnan Büyükdeniz’in Merkez Bankası Başkanlığına’ atanmasını içeren
kararnameyi veto etti.
·
27 Mart: Irak Kürdistan Demokrat Partisi büro
üyesi Neçirvan Barzani, Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgesinde hükûmet kurma
çalışmaları için görevlendirildi.
·
28 Mart: MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü ve UNICEF
işbirliğiyle “1.Şiddet ve Okul” sempozyumu, 28-31 Mart tarihleri arasında
İstanbul’da yapıldı.
·
28 Mart: Orta Doğu barışı için arabuluculuk
yapan ‘Dörtlü’ ile görüşmeye hazır olduğunu açıklayan Filistin Başbakanı İsmail
Haniye’ye, ABD’den ret cevabı geldi.
·
29 Mart: Rusya ve 18 İslâm ülkesi, ortak bir
stratejik vizyon grubu oluşturma kararı aldı.
·
31 Mart: Yüce Divan, Halk Bankası’nı zarara
uğratmakla suçlanan devlet eski bakanları Hüsamettin Özkan ile Recep Önal’ın
beraatına karar verdi.
·
31 Mart: Abant Platformu’nun 10.Toplantısı,
Fransız Uluslararası Sosyal Bilimler Konseyi ve Beşerî Bilimler Merkezi’nin
işbirliğiyle Paris’te yapıldı.
·
1 Nisan: Dünya İslâm Birliği tarafından
düzenlenen ve İslâm ülkelerinden bilim adamlarının katıldığı “İslâm Ümmeti Birliği”
konulu toplantı, Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde 1-3 Nisan tarihlerinde
yapıldı.
·
3 Nisan: Çin’in Avustralya’dan uranyum satın
almasına imkân tanıyan anlaşma, Avustralya’da her iki ülkenin dışişleri
bakanları tarafından imzalandı
·
5 Nisan: ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza
Rice, 2007 bütçesinden Kıbrıs’taki BM Barış Gücü’ne fon desteğinin
çıkarıldığını açıkladı.
·
6 Nisan: Cumhurbaşkanı Sezer’in veto ettiği “Ankara 19.Ağır Ceza Mahkemesi’nin, Necmettin Erbakan’ın
“Kayıp Trilyon” davasında aldığı 2 yıl 4 aylık hapis cezasını konutunda
çekmesine yönelik kararı”nı onaylayan yasa, TBMM’de aynen kabul edildi.
·
7 Nisan: Cumhurbaşkanı Necdet Sezer, Tevfik
Bilgin’in yeniden BDDK Başkanlığına atanmasını onayladı.
·
7 Nisan: Türkiye ile İsrail arasında, 2004
yılında imzalanan Manavgat tesisinden su satışını öngören anlaşmanın karşılıklı
feshi konusunda görüş birliğine varıldı.
·
8 Nisan: İstanbul Tuzla’da toprağa gömülmüş
halde yüzden fazla zehirli varil bulundu.
·
11 Nisan: AB Jürisi, 2010 ‘Avrupa Kültür
Başkenti’ olarak İstanbul’u seçti.
·
11 Nisan: BM, yeni Filistin yönetimiyle
ilişkilerini sınırlandırdığını açıkladı.
·
11 Nisan: Rusya; ABD’nin ve AB’nin
Filistin’deki HAMAS Hükûmetine yardımları askıya almasını hata olarak
yorumladı.
·
12 Nisan: İran Cumhurbaşkanı Ahmedînejad, 9
Nisan itibariyle uranyum zenginleştirmesini başardıklarını duyurdu.
·
12 Nisan: İslâm Konferansı Örgütü Parlamento
Birliği 4.Konferansı, 12-13 Nisan tarihlerinde
İstanbul’da yapıldı.
·
12 Nisan: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, nükleer
santralin Sinop’ta yapılacağını açıkladı.
·
12 Nisan: Fransa’da meclis, ülkede siyasî
krize sebep olan istihdam yasasının yerine hazırlanan yeni yasa tasarısını
kabul etti.
·
13 Nisan: Sosyal güvenlik kurumlarını tek çatı
altınd
·
15 Nisan: Çad Hükûmeti, Dünya Bankası’nca
dondurulan malî fonların serbest bırakılmaması halinde petrol ihracatını
durdurma tehdidinde bulundu.
·
16 Nisan: İran, AB’nin ve İsrail’in para musluklarını
kapatması nedeniyle ekonomik darboğaza giren Filistin’deki HAMAS yönetimine 50
milyon Dolar yardımd
·
18 Nisan: Merkez Bankası Başkanlığına Durmuş
Yılmaz atandı.
·
18 Nisan: Tarım Kanunu Tasarısı, TBMM Genel
Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
·
19 Nisan: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
19 Nisan: IMF, Türkiye ekonomisinin önündeki
ana riskin yüksek cari açık olduğunu açıkladı.
·
20 Nisan: ABD Başkanı George W. Bush, ülkesini
ilk kez ziyaret eden Çin Devlet Başkanı Hu Cintao’yu Beyaz Saray’da kabul etti.
·
22 Nisan: Irak’ta yapılan meclis toplantısında
devlet başkanlığına yeniden seçilen Celal Talabani, Birleşik Şii İttifakı’nın adayı
Nuri el-Maliki’yi başbakanlıkla görevlendirdi.
·
23 Nisan: Filistin Devlet Başkanı Mahmud
Abbas, Filistin’e destek için çıktığı Avrupa gezisinin ilk durağı olarak
Türkiye’ye geldi.
·
23 Nisan: TBMM’deki 23 Nisan özel oturumun
·
26 Nisan: Çevre Kanunu’nda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
28 Nisan: AB Komisyonu, “kamu alımları” ve
“rekabet” konularında Türkiye’yle fiili müzakereleri başlatmama kararı aldı.
·
28 Nisan: ABD’nin Bulgaristan’da askerî üs
kurmasını öngören anlaşma, iki ülkenin dış işleri bakanları Condoleezza Rice ve
Ivaylo Kalfin tarafından imzalandı.
·
30 Nisan: İsrail Hükûmeti, Kudüs’ün çevresine
bir güvenlik çiti inşa edilmesi kararı aldı.
·
30 Nisan: ABD karşıtı olan Küba, Venezüela ve
Bolivya liderleri “Halkların Ticareti Anlaşması” imzaladı.
·
1 Mayıs: Irak Türkmen Cephesi Başkanı
Sadettin Ergeç, temaslard
·
1 Mayıs: Yargıtay 9.Ceza Dairesi, Hrant
Dink’e “Türklüğü tahkir ve tezyif ettiği” gerekçesiyle verilen 6 ay hapis
cezasının ertelenmesi kararını bozdu.
·
2 Mayıs: Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales,
doğal gaz ve petrol sanayisini millîleştirme kararı aldı.
·
2 Mayıs: Danıştay Başkanlığına, Danıştay
4.Daire Başkanı Sumru Çörtoğlu seçildi.
·
4 Mayıs: ABD’de 11 Eylül saldırılarıyla
ilgili yargılanan tek kişi olan Zekeriya Musavi, ömür boyu hapse mahkûm edildi.
·
4 Mayıs: Güney Doğu Avrupa İşbirliği Süreci
Toplantısı, Yunanistan’ın Selanik kentinde yapıldı.
·
4 Mayıs: İngiltere Başbakanı Tony Blair,
ülkede yapılan yerel seçimlerde partisinin ağır yenilgiye uğraması sebebiyle
kabine değişikliğine gitti.
·
5 Mayıs: Fethullah Gülen, Ankara 11.Ağır Ceza
Mahkemesi’nde 10 yıla kadar ağır hapis istemiyle yargılandığı davad
·
5 Mayıs: Yönetmen Atıf Yılmaz Batıbeki,
hayatını kaybetti.
·
6 Mayıs: Çin, ABD Uluslararası Dini
Özgürlükler Komitesi’nin dinî inanç özgürlüğü bahanesiyle başka ülkelerin iç
işlerine karıştığını ileri sürdü.
·
7 Mayıs: Erbil’de toplanan Kuzey Irak’taki
Kürt parlamentosu, bölgede tek bir hükûmetin kurulması kararını onayladı.
·
7 Mayıs: Rusya, malî sıkıntı içindeki
Filistin’e 10 milyon Dolarlık acil yardımd
·
9 Mayıs: IMF heyeti, Türkiye’deki gözden
geçirme çalışmalarının ikinci ayağına Ankara’d
·
9 Mayıs: Estonya parlamentosu, AB
Anayasası’nı onayladı.
·
9 Mayıs: BM bünyesinde yeni kurulan İnsan
Hakları Konseyi’nin 47 üyesi seçildi.
·
11 Mayıs: İstanbul Şişli’de bulunan Cumhuriyet
gazetesi merkez binasına ses bombası atıldı.
·
12 Mayıs: AB Dönem Başkanı Avusturya’nın ev
sahipliğini yaptığı AB-Latin Amerika Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi
Viyana’da yapıldı.
·
13 Mayıs: Türkiye’yi temsilen Başbakan Tayyip
Erdoğan’ın katıldığı Beşinci D-8 Zirvesi, Endonezya’nın Bali Adası’nda yapıldı.
·
14 Mayıs: KKTC Başbakan Yardımcısı ve
Dışişleri Bakanı Serdar Denktaş, Kıbrıs konusunda Çek-Slovak modelinin, üstünde
çalışmaya değer bir model olduğunu söyledi.
·
15 Mayıs: ABD, terörizmi destekleyen ülkeler listesinden
çıkardığı Libya ile yeniden diplomatik ilişkiler kurma kararı aldı.
·
15 Mayıs: Türkiye ile AB katılım
müzakerelerinde 15.başlık olan ‘enerji’yle ilgili tanıtıcı tarama toplantısı
başladı.
·
15 Mayıs: ABD, teröre karşı savaşta yeterince
yardım etmediği gerekçesiyle Venezüela’ya yaptırım kararı aldı.
·
16 Mayıs: ABD Savunma Bakanlığı, Guantanamo
Üssü’nde tutuklu bulunan, içinde 6 Türkiyelinin de bulunduğu 759 mahkûmun
isimlerinin yer aldığı bir liste yayımladı.
·
17 Mayıs: Danıştay 2.Dairesi’ne silahlı saldırı
düzenlenmesi sonucu, Danıştay Üyesi Mustafa Yücel Özbilgin hayatını
kaybederken; dairede bulunan dört kişi de yaralandı.
·
21 Mayıs: Kıbrıs Rum Kesimi’nde yapılan
parlamento seçimlerinde AKEL, %31,2’lik oy oranıyla seçimin galibi oldu.
·
21 Mayıs: Karadağ’ın Sırbistan’dan ayrılma
kararının oylandığı referandumdan %55,4’lük ‘evet’ sonucu çıktı.
·
21 Mayıs: Dünya Ekonomik Forumu yıllık mini
zirvesi, Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde yapıldı.
·
22 Mayıs: Almanya Başbakanı Angela Merkel’in
Çin ziyareti kapsamında iki ülke arasında 19 işbirliği anlaşması imzalandı.
·
25 Mayıs: Başbakan Tayyip Erdoğan,
2.Türk-Alman Ekonomi Kongresi’ne katılmak üzere Almanya’ya gitti.
·
25 Mayıs: Türkiye’yle Yunanistan arasındaki
10.İkili İşbirliği Toplantısı Atina’da yapıldı.
·
26 Mayıs: Danıştay saldırısıyla
ilgili olarak gözaltına alınan emekli Yüzbaşı Muzaffer Tekin, delil
yetersizliğinden serbest bırakıldı.
·
26 Mayıs: YÖK, ilahiyat
fakültelerinin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenliği bölümünün eğitim
fakültelerine bağlanmasına karar verdi.
·
29 Mayıs: AB’ye katılım
müzakerelerinde 27.başlık olan çevre ile ilgili ayrıntılı tarama toplantısı
başladı.
·
30 Mayıs: İnterbank’ın içini
boşalttığı iddiasıyla yargılanan devlet eski Bakanı ve iş adamı Cavit Çağlar, 1
yıl 15 gün hapis cezasına çarptırıldı.
·
30 Mayıs: Türkiye ile Rusya
arasında yapılan Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı, İstanbul’da
gerçekleştirildi.
·
1 Haziran: Devlet Bakanı ve Baş Müzakereci Ali
Babacan, Türkiye’nin Müzakere Pozisyon Belgesi’nin, AB’ye teslim edildiğini
söyledi.
·
5 Haziran: İKÖ Genel Sekreteri Prof. Dr.
Ekmeleddin İhsanoğlu temaslard
·
5 Haziran: Karadeniz Diyalog ve Ortaklık
Forumu, üye ülkelerin katılımıyla Romanya’nın başkenti Bükreş’te yapıldı.
·
6 Haziran: AK Parti Müşterek
Disiplin Kurulu, Hatay Milletvekili Fuat Geçen’in partiden ihracına
oybirliğiyle karar verdi.
·
7 Haziran: Lübnan Başbakanı Fuad
Siniora, resmî bir ziyaret için Türkiye’ye geldi.
·
8 Haziran:
2.Türk-Arap
Ekonomi Forumu, İstanbul’da gerçekleştirildi.
·
9 Haziran: Cizre Belediye Başkanı
Aydın Budak, “yasa dışı terör örgütünü övdüğü” gerekçesiyle 1 yıl 3 ay hapis
cezasına çarptırıldı.
·
9 Haziran: Yunanistan Dışişleri
Bakanı Dora Bakoyannis, 4.Türk-Yunan Medya Konferansı’na katılmak üzere
İstanbul’a geldi.
·
12 Haziran: Türkiye, AB ile fiilî müzakerelere
başladı.
·
12 Haziran: Irak’taki el-Kaide terör örgütü, ABD
bombardımanında öldürülen liderleri Ebu Musab ez-Zerkavi’nin yerini Şeyh Ebu
Hamza el-Muhacir’in aldığını açıkladı.
·
13 Haziran: Dolar kurunun 1,62 YTL’yi aşması
üzerine Merkez Bankası, kurun daha fazla yükselmesini önlemek için “doğrudan
satım” yaparak döviz piyasasına müdahale etti.
·
14 Haziran: Türkiye ile AB katılım
müzakerelerinde 15.fasıl olan enerjiyle ilgili ayrıntılı tarama toplantısı
başladı.
·
15 Haziran: Şangay İşbirliği Örgütü, kuruluşunun
onuncu yılında Şangay’da geniş katılımlı bir zirve gerçekleştirdi.
·
16 Haziran: BM Güvenlik Konseyi,
yeni Irak Hükûmetinin isteği üzerine, koalisyon güçlerinin Irak’ta kalma
süresini yıl sonuna kadar uzattı.
·
16 Haziran: BM Güvenlik Konseyi,
Kıbrıs Barış Gücü’nün görev süresini 6 ay daha uzattı.
·
16 Haziran: Kazak petrolünün Ceyhan’a
taşınmasına ilişkin anlaşma Azerbaycan ve Kazakistan cumhurbaşkanları Aliyev
ile Nazarbayev tarafından imzalandı.
·
16 Haziran: İran, nükleer program
konusunda ön koşulsuz olmak kaydıyla müzakereye başlamaya hazır olduğunu
açıkladı.
·
17 Haziran: Asya’da İşbirliği ve
Güven Artırıcı Önlemler (CICA) Konferansı 2.Devlet ve Hükûmet Başkanları
Zirvesi, Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ün de katılımıyla Kazakistan’da yapıldı.
·
17 Haziran: Çeçenlerin eski lideri
Aslan Mashadov’un yerine geçen yeni lider Abdulhalim Sadulayev, Rus askerleri
tarafından öldürüldü.
·
18 Haziran: AB, ABD, Rusya ve BM
arasında Filistin’e yardım konusunda yapılan toplantıda, AB’nin malî yardım
paketi kabul edildi.
·
18 Haziran: İspanya’da Katalonya halkı, daha
fazla özerklik tanınması yönünde yapılan referandumu oy çokluğuyla kabul etti.
·
19 Haziran: Şemdinli davasında yargılanan
astsubaylar Ali Kaya ile Özcan İldeniz’e 39 yıl 5 ay 10 gün hapis cezası
verildi.
·
20 Haziran: Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde
geçtiğimiz yıl Kasım ayınd
·
21 Haziran: Genelkurmay Başkanlığı, dört yıl
aradan sonra Güneydoğu Anadolu’daki birliklerin kapılarını basına açtı.
·
22 Haziran: Rahşan Ecevit, Yılmaz Büyükerşen
etrafında ittifak oluşturulması çalışmalarında toparlayıcı görevini kendisinin
üstleneceğini açıkladı.
·
23 Haziran: “Türkbank ihalesine fesat
karıştırdığı” iddiasıyla Yüce Divan’da yargılanan eski Başbakan Mesut Yılmaz ve
Devlet eski Bakanı Güneş Taner hakkındaki davanın kesin hükme bağlanması
ertelendi.
·
27 Haziran: İsrail ordusu, iki askerinin
kaçırıldığını gerekçe göstererek Gazze Şeridi’ne karadan ve havadan operasyon
başlattı.
·
29 Haziran: Terörle Mücadele Kanun Tasarısı,
TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
·
29 Haziran: Arap Birliği temsilcileri, İsrail’in
Gazze’de başlattığı operasyonlar sebebiyle acil gündemle Mısır’ın başkenti
Kahire’de toplandı.
·
30 Haziran: Türkiye’nin AB’ye katılım
müzakerelerinde 32.fasıl olan “malî kontrol”le ilgili ayrıntılı tarama
toplantısı başladı.
·
30 Haziran: Dünya Bankası, Türkiye’ye verilecek
403 milyon Avro tutarında Programlı Kamu Sektörü Kalkınma Politikası Kredisi’ni
onayladı.
·
1 Temmuz: İş adamı Erol Evcil ve Hüseyin
Kayapalı kamu kurumlarını ve kuruluşlarını zarara uğratma ve çıkar amaçlı
silahlı suç örgütü oluşturma suçlarından tutuklandı.
·
3 Temmuz: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat
ile Kıbrıs Rum yönetimi lideri Tasos Papadopulos, Lefkoşa’da ilk kez bir araya
geldi.
·
5 Temmuz: Venezüela, Latin Amerika ortak
pazarı MERCOSUR’a resmen katıldı.
·
6 Temmuz: “Sauna Çetesi” ile bağlantısı
olduğu gerekçesiyle Genelkurmay Askerî Mahkemesi’nde yargılanan Yüzbaşı Nuri
Gökhan Bozkır, “gizli askerî bilgileri açıklamak” suçundan 6 yıl hapis cezasına
çarptırıldı.
·
6 Temmuz: Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu
Başkanı Muhammed el-Baradey, Türkiye’de yapılacak nükleer santralle ilgili
temaslard
·
7 Temmuz: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Nuri
Ok, Şemdinli ve Yücel Aşkın davaları ile Danıştay’a yapılan saldırıyla ilgili
soruşturmada Hükûmetin kendini yargı yerine koyduğunu iddia etti.
·
8 Temmuz: Irak’a Komşu Ülkeler 9.Dışişleri
Bakanları Toplantısı, 8-9 Temmuz tarihlerinde İran’ın başkenti Tahran’da
yapıldı.
·
9 Temmuz: 18.Dünya Kupası’nı, final maçında
Fransa’yı mağlup eden İtalya kazandı.
·
9 Temmuz: Japonya, ABD’ye taviz
verilmeyeceğini ve bu sebeple topyekun bir savaşa hazır olduğunu açıklayan Kuzey
Kore’ye saldırı tehdidinde bulundu.
·
10 Temmuz: Çeçen komutanı Şamil Basayev,
Inguşetya’d
·
13 Temmuz: Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol
Boru Hattı, Ceyhan’da düzenlenen törenle resmen açıldı.
·
14 Temmuz: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın
düzenlediği 11.Abant Platformu, “Küresel Politikalar ve Orta Doğu’nun Geleceği”
başlığıyla 14-15 Temmuz tarihlerinde gerçekleştirildi.
·
15 Temmuz: G-8 zirvesi, 15-17 Temmuz
tarihlerinde Rusya’nın St. Petersburg kentinde yapıldı.
·
15 Temmuz: Askerî Yargıtay, haksız mal edinme
suçundan 2,5 yıl hapis cezasına çarptırılan Deniz Kuvvetleri eski Komutanı
emekli Oramiral İlhami Erdil’e ilişkin kararı onadı.
·
16 Temmuz: Kuzey Kore, BM Güvenlik Konseyi’nin
oy birliğiyle kabul ettiği yaptırım kararını reddetti.
·
17 Temmuz: Endonezya’nın Java Adası’nda
meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki depremde 500’den fazla kişi hayatını kaybetti.
·
20 Temmuz: Merkez Bankası Para Politikası
Kurulu toplantısından 0,25 puanlık faiz artırım kararının çıkmasıyla gecelik
faiz oranı %17,50’ye yükseldi.
·
21 Temmuz: Amerikan Kongresi, Lübnan
saldırılarıyla ilgili olarak İsrail’e destek için Orta Doğu’y
·
23 Temmuz: Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu
Başkanı Muhammed el-Baradey, Kuzey Kore’nin nükleer silahların geliştirilmesi
konusunda İran’dan daha ileride olduğunu açıkladı.
·
23 Temmuz: Irak Devlet Başkanı Celal Talabani,
Irak toprakları içinde yapılacak bir sınır ötesi operasyona izin
vermeyeceklerini açıkladı.
·
24 Temmuz: TMSF’ye devredilen Toprakbank’ın
eski sahibi Halis Toprak, “gerçeğe aykırı muhasebeleştirme” suçundan 2 yıl 6 ay
hapis ve para cezasına çarptırıldı.
·
27 Temmuz: Halkı askerlikten soğuttuğu
iddiasıyla yargılanan gazeteci-yazar Perihan Mağden, beraat etti.
·
27 Temmuz: Çeçenistan savaşında hayatını
kaybeden sivillere ilişkin ilk kararını açıklayan Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi, Rusya’yı ağır tazminat cezasına mahkûm etti.
·
27 Temmuz: Bosna-Hersek’teki iç savaş
sırasında Sırp güçlerinin binlerce kişiyi katlettiği Srebrenitza’da 733 ceset
dah
·
29 Temmuz: “Red Bull Air Race World Series”in
4.ayak yarışı, İstanbul-Haliç’te yapıldı.
·
31 Temmuz: Afganistan’daki koalisyon güçleri,
ülkenin güneyindeki operasyonların komutanlığını NATO’ya devretti.
·
1 Ağustos: Küba Devlet Başkanı Fidel Castro,
sağlık sorunları nedeniyle yetkilerini geçici olarak kardeşi Raul Castro’ya
devretti.
·
4 Ağustos: Birinci Ordu Komutanı Orgeneral
İlker Başbuğ, YAŞ kararıyla Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı.
·
4 Ağustos: Ukrayna Meclisi’nde yapılan
oylamada, Rusya yanlısı Bölgeler Partisi lideri Viktor Yanukoviç başbakan
seçildi.
·
6 Ağustos: Eski Başbakan ve ANAP eski Genel
Başkanı Mesut Yılmaz, yeniden politikaya döndüğünü açıkladı.
·
7 Ağustos: UEFA, İsrail’in ikinci bir karara
dek uluslararası futbol maçlarına ev sahipliği yapmasını yasakladı.
·
8 Ağustos: Başbakanlık, fındık üreticisinin
mağdur edilmemesi amacıyla TMO tarafından fındık alımı yapılmasının
kararlaştırıldığını bildirdi.
·
10 Ağustos: İngiltere’de polisin, bir uçağın
havada infilak ettirilmesine yönelik büyük bir terörist planı önlediği
açıklandı.
·
12 Ağustos: BM Güvenlik Konseyi, İsrail ile
Hizbullah arasındaki ateşkesi amaçlayan karar tasarısını oybirliğiyle kabul
etti. Karar 14 Ağustos’ta yürürlüğe girdi.
·
12 Ağustos: Irak Başbakanlık bürosu, Hükûmetin,
PKK’nın başkent Bağdat’taki bürolarını kapatma kararı aldığını ve
faaliyetlerini yasakladığını açıkladı.
·
13 Ağustos: ABD’de 10 bine yakın Amerikalı
gösterici Beyaz Saray’ın önünde toplanarak, ABD’nin ve İsrail’in Orta Doğu
politikalarını protesto etti.
·
14 Ağustos: HSYK tarafından meslekten ihraç
edilen Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat Sarıkaya’ya soruşturma izni vermeyen yerel
mahkemenin kararı, Danıştay 5.Dairesi tarafından bozuldu.
·
17 Ağustos: Ukrayna’nın yeni Başbakanı Viktor
Yanukoviç, Rusya ile doğalgaz sevkiyatı konusunda anlaştıklarını açıkladı.
·
18 Ağustos: İran Petrol Bakanı Kazım Veziri
Hamane, İran doğalgazının Türkiye’deki boru hattı yoluyla Avrupa’ya ihracı
konusunda ortak bir proje üzerinde anlaşmaya varıldığını açıkladı.
·
19 Ağustos: Ankara Numune Hastanesi, Danıştay
saldırganı Alparslan Arslan’ın akıl sağlığının yerinde olduğunu ve suç
işleyebileceğini rapor etti.
·
23 Ağustos: Venezüela Devlet başkanı Hugo
Chavez, Çin Devlet Başkanı Hu Cintao’nun resmî davetlisi olarak bu ülkeye
gitti.
·
24 Ağustos: Terör zanlısı olduğu gerekçesiyle
ABD’nin Küba’daki Guantanamo üssünde dört yıldır tutulan Murat Kurnaz serbest
bırakıldı.
·
24 Ağustos: Sudan, BM Güvenlik Konseyi daimi üyelerinden
ABD ile İngiltere’nin hazırladığı “Darfur’a BM askeri gönderilmesi”ni öngören
taslak karar metnini kabul etmedi.
·
25 Ağustos: Cumhurbaşkanı Necdet Sezer,
Lübnan’a Türkiye askeri gönderilmesine karşı olduğunu belirtti.
·
26 Ağustos: AB Dışişleri Bakanları, Lübnan’a 7
bin kişilik barış gücü gönderilmesi konusunda uzlaşmaya vardı.
·
28 Ağustos: Orgeneral Hilmi Özkök, Genelkurmay
Başkanlığı görevini törenle Orgeneral Yaşar Büyükanıt’a devretti.
·
29 Ağustos: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, başta
nükleer tıp olmak üzere endüstride de yaygın olarak kullanılan radyoizotopların
üretilmesini sağlayacak bir projeye imza attı.
·
31 Ağustos: Lübnan’ın yeniden inşası ve insanî
ihtiyaçlar için düzenlenen uluslararası konferans, İsveç’in başkenti
Stockholm’de yapıldı.
·
31 Ağustos: Uluslararası Af Örgütü ile BM Genel
Sekreteri Kofi Annan, İsrail’in misket bombası kullanmasını kınadı.
·
1 Eylül: Kuzey Irak’taki yönetimin başkanı
Mesut Barzani, Kürt bölgesindeki resmî dairelerde Irak bayrağı yerine Kürdistan
bayrağı kullanılması talimatını verdi.
·
2 Eylül: İKÖ Gençlik Forumu, İslâm
dünyasından temsilcilerin ve devlet adamlarının katılımıyla 2-3 Eylül
tarihlerinde İstanbul’da toplandı.
·
3 Eylül: İstanbul Fatih’teki İsmailağa
Camii’nin eski imamı Bayram Ali Öztürk, uğradığı bıçaklı saldırı sonucu
hayatını kaybetti.
·
4 Eylül: KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali
Talat, Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref’in resmî davetlisi olarak
Pakistan’a gitti.
·
4 Eylül: Ankara aleyhine sert paragrafların
yer aldığı Türkiye raporu, AP Dışişleri Komisyonu’nda kabul edildi.
·
5 Eylül: BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL)
kapsamında Lübnan’a asker gönderme tezkeresi TBMM Genel Kurulu’nun olağanüstü
toplantısında 340 oyla kabul edildi.
·
6 Eylül: AK Parti Ordu-Perşembe ilçe
yönetimi, 50 randıman kabuklu fındığın alım fiyatının 4 YTL olarak
açıklanmasına tepki göstererek istifa etti.
·
6 Eylül: Japon Prensesi Kiko’nun bir erkek
çocuğu dünyaya getirmesiyle Japonya’daki “Krizantem Tahtı”nın veliahtlık krizi
41 yıl aradan sonra çözülmüş oldu.
·
7 Eylül: Irak Hükûmeti, ülkedeki tüm silahlı
güçlerin komutasını devraldı.
·
8 Eylül: İran gündemiyle toplanan BM
Güvenlik Konseyi, bu ülkeye yaptırım uygulanması konusunda anlaşma sağlayamadı.
·
4 Eylül: Lübnan’daki BM Barış Gücü,
İsrail’in Lübnan’a uyguladığı ablukayı kaldırdığını açıkladı.
·
9 Eylül: Yunanistan’ın Batı Traky
·
10 Eylül: Bilecik’in Söğüt ilçesinde gerçekleştirilen
“725.Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri”ne katılan Başbakan Tayyip
Erdoğan, ülkücü bir grup tarafından protesto edildi; grupla korumalar arasında
arbede yaşandı.
·
11 Eylül: KKTC’de Başbakan Ferdi Sabit
Soyer’in istifasının Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat tarafından kabul
edilmesiyle Koalisyon Hükûmeti düştü.
·
11 Eylül: Bağlantısızlar Hareketi Zirvesi,
Küba’nın başkenti Havana’da 11-16 Eylül tarihleri arasında toplandı.
·
11 Eylül: Demokratik Toplum Partisi, PKK’ya
ateşkes çağrısınd
·
12 Eylül: Dışişleri Bakanı Abdullah Gül,
“Halkların ve Kültürlerin Diyalogu” konulu konferansa katılmak ve çeşitli
temaslard
·
13 Eylül: Emekli Orgeneral Edip Başer,
Türkiye’nin PKK ile mücadele koordinatörü olarak atandı.
·
13 Eylül: ABD’nin PKK ile mücadele
koordinatörü Emekli Orgeneral Joseph Ralston, temaslard
·
13 Eylül: Papa 16.Benedikt’in, Almanya’da
yaptığı bir konuşmada, İslâm dinine yönelik tahkir edici ifadeler kullanması
tepkilere neden oldu.
·
14 Eylül: Danıştay Başsavcılığı’na Danıştay
Başkanvekili Tansel Çölaşan seçildi.
·
14 Eylül: Filistin’de Hamaslı bakanlar,
Ulusal Birlik Hükûmetinin oluşturulabilmesi için istifalarını Başbakan İsmail
Haniye’ye sundu.
·
15 Eylül: Ankara
Eryaman’da, kendilerine “Atabeyler” ismini veren ve ‘çete üyesi’ oldukları
iddiasıyla gözaltına alınarak tutuklanan 4 subay ve 1 iş adamı tahliye
edildi.
·
17 Eylül: İsveç’te yapılan genel seçimleri,
%47,4 oy oranıyla Fredrik Reinfeldt liderliğindeki 4 partiden oluşan merkez sağ
blok kazandı.
·
17 Eylül: NATO, Afganistan’da Taliban’a karşı
yürütülen iki haftalık operasyonun tamamlandığını açıkladı.
·
18 Eylül: “10.Türk Dünyası ve Toplulukları
Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı”, 18-20 Eylül tarihleri arasında
Antalya’nın Kemer ilçesinde gerçekleştirildi.
·
18 Eylül: BELBİM Genel Müdürü Adnan Şahin,
hakkınd
·
18 Eylül: Türkiye, Çin, Meksika ve Güney
Kore’nin IMF’deki kota payı artışı onaylandı.
·
19 Eylül: KKTC Cumhurbaşkanı Talat’ın
İstanbul’daki F1 yarışı birincisine ödül vermesini görüşen Uluslararası
Otomobil Federasyonu, Türkiye’ye 5 milyon dolar para cezası verilmesine karar
verdi.
·
19 Eylül: Tayland’da ordu, yönetime el koydu.
·
19 Eylül: Macaristan Başbakanı Ferenc Gyurcsany’nin
ülke ekonomisi hakkında yetkililerin yalan söylediğini kabul etmesi üzerine
başkent Budapeşte’de protesto gösterileri başladı.
·
20 Eylül: CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, AB
uyum yasaları konusunda partisinin Hükûmete verdiği desteği kestiğini açıkladı.
·
20 Eylül: Filistin Başbakanı İsmail Haniye,
Filistin Yönetimi’ne malî yardımların yeniden başlaması için İsrail’in açıkça
tanınmasını isteyen Orta Doğu Dörtlüsü’nün şartlarını reddetti.
·
21 Eylül: Yazar Elif Şafak, ‘Baba ve Piç’
adlı kitabında “basın yoluyla Türklüğü aşağıladığı” gerekçesiyle açılan davanın
ilk duruşmasınd
·
21 Eylül: Kosova’da Arnavutça’nın ve
Sırpça’nın ardından Türkçe de parlamento kararıyla resmî dil olarak kabul
edildi.
·
22 Eylül: Hamas, kurulmak üzere olan Birlik Hükûmetinin
İsrail’i tanımayacağını bildirdi ve İsrail’e 10 yıllık ateşkes teklif etti.
Teklif, İsrail tarafından reddedildi.
·
22 Eylül: İtalya, Nasıriye’nin denetimini
Iraklılara vererek ülkeden tümüyle çekildi.
·
24 Eylül: 43.Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde
‘En İyi Film Ödülü’nü Zeki Demirkubuz’un “Kader” filmi aldı.
·
24 Eylül: Hakkari Dağ ve Komando Tugayı’n
·
25 Eylül: KKTC’nin 21.Koalisyon Hükûmeti,
Cumhuriyetçi Türk Partisi/Birleşik Güçler ile Özgürlük ve Reform Partisi
arasında kuruldu.
·
25 Eylül: Bakanlar Kurulu, 2007 yılı için
düşük maaş alan memurlara %13,2, diğer memurlara ise %12,2 oranında zam yapılmasına
karar verdi.
·
26 Eylül: Irak Devlet Başkanı Celal Talabani;
Türkiye, İran ve Suriye gibi komşu ülkelerin Irak’ın iç işlerine müdahale
ettiğini iddia etti.
·
27 Eylül: Hollanda’da yapılacak erken genel
seçimler öncesinde üç Türkiye kökenli aday listelerden çıkarıldı.
·
28 Eylül: İstanbul Bağımsız Milletvekili Emin
Şirin, Genç Parti’ye katıldı.
·
28 Eylül: MEB Müsteşarı Necat Birinci,
“görevde yetkiyi kötüye kullanmak” suçundan, 5 ay 25 gün hapis cezasına
çarptırıldı.
·
29 Eylül: İmralı’da tutuklu bulunan PKK
lideri Abdullah Öcalan, PKK’ya ateşkes çağrısı yaptı.
·
29 Eylül: Danıştay İdarî Dava Daireleri
Kurulu, MEB’in Açıköğretim Lisesi’ne yapılan yeni kayıtlara ilişkin 1 Mart 2006
tarihli işlemin yürütmesinin durdurulmasına yapılan itirazı reddetti.
·
1 Ekim: PKK, tek taraflı ateşkes ilan etti.
·
2 Ekim: Başbakan Tayyip Erdoğan, ABD
Başkanı George W. Bush ile Beyaz Saray’d
·
2 Ekim: Gürcistan’ın casusluk suçlaması ile
4 Rus subayını tutuklaması üzerine Rusya, bu ülke ile tüm ulaşımı ve iletişimi
kesti.
·
3 Ekim: THY’nin Tiran-İstanbul seferini
yapan yolcu uçağını Yunan hava sahasından kaçırarak İtalya’ya indiren vicdani
retçi Hakan Ekinci, İtalya’dan siyasî sığınma talebinde bulundu.
·
5 Ekim: Almanya Başbakanı Angela Merkel,
Türkiye’ye üç günlük resmî bir ziyarette bulundu.
·
5 Ekim: Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar
Büyükanıt tarafından eleştirilen TESEV’in Almanak’ına makale gönderen Polis
Akademisi öğretim üyelerine soruşturma açıldı.
·
7 Ekim: AB Komisyonu Başkan Yardımcısı
Günter Verheugen, AB’nin Türkiye’ye karşı olumsuz tutumunu sert bir şekilde
eleştirdi.
·
7 Ekim: Danimarka’da ırkçı Halk Partisi’nin
Hz. Muhammed’i küçük düşürücü bir yarışma düzenlemesi, tepkilere neden oldu.
·
9 Ekim: Kuzey Kore, tarihinde ilk kez
nükleer silah denemesi yaptığını açıkladı.
·
9 Ekim: DYP lideri Mehmet Ağar, PKK
üyelerinin dağdan indirilmesi konusunda geniş yankı uyandıran açıklamalard
·
10 Ekim: Trabzon’daki Santa Maria Kilisesi
Rahibi Andrea Santoro’yu öldürmekten yargılanan 16 yaşındaki lise öğrencisi
O.A., 18 yıl 10 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı.
·
11 Ekim: Irak meclisi, eyaletlerin birleşip
daha geniş federal bölgeler oluşturmalarına izin veren yasa tasarısını Sünnî
grupların itirazlarına rağmen kabul etti.
·
11 Ekim: İngiliz tıp dergisi Lancet’in
yaptığı araştırmada, Irak’ta ABD işgali dolayısıyla ölen sivillerin sayısının
655 bin olduğu, bunun 600 bininin “savaş
·
11 Ekim: Tüketiciler Birliği, TÜBİTAK’a
yaptırdığı analizler sonucunda piyasada satılan bazı gazozların içerisinde
alkol bulunduğunun tespit edildiğini açıkladı.
·
12 Ekim: 2006 Nobel Edebiyat Ödülü, yazar
Orhan Pamuk’a verildi.
·
12 Ekim: Fransa Meclisi Genel Kurulu,
Sosyalist Parti’nin sunduğu “Ermeni soykırımını inkârın suç sayılmasını”
öngören yasa teklifini kabul etti.
·
13 Ekim: 2006 Nobel Barış Ödülü, Bangladeşli
Prof. Muhammed Yunus’a ve kurucusu olduğu Grameen Bank’a verildi.
·
13 Ekim: TBMM Genel Kurulu, milletvekili
seçilme yaşını 25’e indiren Anayasa değişikliği teklifini kabul ederken; genel
seçimlerin de 4 Kasım 2007’de yapılmasını hükme bağladı.
·
13 Ekim: Güney Kore Dışişleri Bakanı Ban
Ki-Moon, yeni BM Genel Sekreteri olarak atandı.
·
16 Ekim: İstanbul 12.Ağır Ceza Mahkemesi,
aralarında iş adamı Erol Evcil’in de bulunduğu 211 sanık hakkındaki davada görevsizlik
kararı verdi.
·
16 Ekim: MEB, Ders Kitaplarını İnceleme
Dairesi Başkanı Namık Sönmez ve bakanlıkt
·
17 Ekim: Lüksemburg’da toplanan AB Dışişleri
Bakanları, Romanya ve Bulgaristan’ın 2007’de birliğe üye olmasına onay verdi.
·
18 Ekim: Danıştay saldırısı sanıklarından
Alparslan Arslan, mahkemeye yazdığı mektupta, Danıştay üyesi M. Yücel
Özbilgin’i öldürmediğini ve Cumhuriyet gazetesini bombalamadığını iddia etti.
·
18 Ekim: Rus yönetimi, aralarında
Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Komitesi’nin de bulunduğu 100
sivil toplum örgütünün ülkedeki faaliyetlerini askıya aldı.
·
18 Ekim: Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar
Zebari, ABD’nin ve Irak’ın PKK’ya karşı yeni bir cephe açarak savaşmasının
mümkün olmadığını söyledi.
·
19 Ekim: Eski BDDK Başkanı Engin Akçakoca ve
yardımcısı Teoman Kerman, görevi ihmalden ve kötüye kullanmaktan hapis cezasına
mahkum edildi.
·
20 Ekim: AK Parti Yozgat Milletvekili İlyas
Arslan, Ankara’daki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
·
20 Ekim: Lübnan’daki BM Barış Gücü’ne
katılacak Türkiye Kara Birliği Lübnan’a ulaştı.
Mevcut veriler ışığında, Türkiye ekonomisinin 2006 yılının
ilk dokuz ayındaki görünümü şu şekildedir:
1)REEL KESİM
1-A)BÜYÜME:
Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer
almaktadır.
TABLO 1: BÜYÜME (GSMH)
ORANLARI (Sabit Fiyatlarla) (%)
|
YILLAR |
BÜYÜME ORANI |
|
1999 |
-6,4 |
|
2000 |
6,3 |
|
2001 |
-9,5 |
|
2002 |
7,9 |
|
2003 (hedef) (gerçekleşen) |
5,0 5,9 |
|
2004 (hedef) (gerçekleşen) |
5,0 9,9 |
|
2005 (hedef) (gerçekleşen) I.çeyrek II.çeyrek III.çeyrek IV.çeyrek |
5,0 7,6 7,5 4,7 8,0 10,2 |
|
2006 (hedef) I.çeyrek II.çeyrek |
5,0 6,4 8,5 |
Kaynak: TÜİK
2001 yılı sonrasında
kaydedilen büyüme oranları pozitiftir. Bu oranlar, ekonomik krizin 2001
yılındaki derinleşen devresinden sonra giderek iyileşme yolunda olunduğunu
göstermektedir. 2006 yılı hedeflenen büyüme oranı 2003, 2004 ve 2005 yıllarında
olduğu gibi %5’tir. Bahsedilen her üç senede de hedeflenenin üstünde büyüme
gerçekleştirilmiştir. 2006 yılı ilk çeyreğinde kaydedilen büyüme oranı %6,4
iken, ikinci çeyrekte bu oranı %8,5’tir. İlk yarı itibariyle ortalam
TÜİK’ten
yapılan açıklamaya göre, 2006 yılı ilk çeyreği itibariyle, üretim yöntemine
göre cari fiyatlarla YTL bazında GSYİH büyüme hızı %13,5, ikinci çeyrek
itibariyle ise %20,4’tür. İlk yarı itibariyle bazı alt sektörlerde sağlanan
ortalam
2006 yılı
ilk yarısında, üretim yöntemine göre GSMH, cari fiyatlarla 240.158.122.542 YTL;
sabit fiyatlarla ise 68.806.586 YTL olarak gerçekleşmiştir.
Cari
fiyatlarla dolar cinsinden GSMH; 2003 yılında 239.235 milyon dolar, 2004
yılında 299.475 milyon dolar, 2005 yılında ise 360.876 milyon dolardı. 2006
yılında GSMH; ilk yarı itibariyle 172.114 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Kişi başına
GSMH ve GSYİH (KBGSMH-KBGSYİH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla 2004 yılı
KBGSMH’si 4.172 $ iken, 2005 yılınd
1-B)SANAYİ:
İmalât sanayiindeki üretim artış oranları, alt sektörler
itibariyle Tablo 2’de yer almaktadır.
TABLO 2: ÜRETİM ARTIŞ (Ocak-Eylül)
|
İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI |
ÜRETİM DEĞİŞİMİ (%) |
|
|
2005 |
2006 |
|
|
TOPLAM SANAYİ |
4,5 |
6,3 |
|
Madencilik Sektörü |
12,8 |
7,7 |
|
İmalât Sanayii Sektörü |
3,9 |
5,9 |
|
Elektrik, Gaz ve Su Sektörü |
7,2 |
9,1 |
Kaynak: TÜİK
Toplam sanayi
üretiminde artış meydana gelmiştir. 2006 yılı Ocak-Eylül döneminde, alt
sektörler itibariyle en yüksek üretim artışı; elektrik, gaz ve su
sektöründedir. Bunu ise madencilik sektörü takip etmektedir. (Bkz. Tablo 2)
TABLO 3: KAPASİTE
KULLANIM ORANLARI (%)
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
77,2 |
76,6 |
75,4 |
|
Şubat |
73,5 |
77,1 |
77,2 |
|
Mart |
82,1 |
80,5 |
80,7 |
|
Nisan |
76,5 |
79,8 |
82,3 |
|
Mayıs |
84,3 |
81,3 |
82,6 |
|
Haziran |
85,3 |
81,4 |
83,1 |
|
Temmuz |
83,9 |
80,6 |
81,8 |
|
Ağustos |
81,4 |
79,8 |
79,4 |
|
Eylül |
84,3 |
82,7 |
82,8 |
|
Ekim |
82,4 |
82,3 |
|
|
Kasım |
83,5 |
80,9 |
|
|
Aralık |
84,0 |
80,7 |
|
Kaynak: TÜİK
Önceki
senelerde de olduğu gibi, 2006 yılının ilk iki ayında kapasite kullanım oranları
(KKO) düşük olmakl
TABLO 4: TAM KAPASİTE
İLE ÇALIŞAMAMA SEBEPLERİ (Ocak-Eylül) (%)
|
|
2005 |
2006 |
|
İç Pazarda Talep Yetersizliği |
51,5 |
43,9 |
|
Dış Pazarda Talep Yetersizliği |
19,0 |
20,4 |
|
Malî İmkânsızlık |
3,3 |
3,6 |
|
Yerli Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
3,8 |
4,3 |
|
İthal Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
1,8 |
2,8 |
|
İşçilerle İlgili Meseleler |
2,2 |
1,8 |
Kaynak: TÜİK
2006
yılı ilk yarısında; tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin ilk sırad
TABLO 5: YENİ KURULAN ŞİRKET,
KOOPERATİF VE İŞ YERİ (Ocak-Eylül)
|
|
2005 |
2006 |
Değişim (%) |
|
Yeni açılan şirket ve kooperatif |
36.158 |
40.903 |
13,1 |
|
Kapanan şirket ve kooperatif |
6.184 |
7.048 |
14,0 |
|
Yeni açılan ticaret unvanlı iş yeri |
37.355 |
41.675 |
11,6 |
|
Kapanan ticaret unvanlı iş yeri |
13.254 |
17.873 |
34,8 |
Kaynak: TÜİK
2006 yılı
Ocak-Eylül döneminde, önceki yılın aynı dönemine göre yeni şirket ve kooperatif
açılışlarındaki artış oranı %13,1’dir. Buna karşılık, kapanan şirket ve
kooperatif sayısında da artış meydana gelmiş olup, %14 oranındadır. Ticaret
unvanlı iş yeri açılışlarındaki artış oranı %11,6’dır. Kapanan ticaret unvanlı
iş yeri sayısındaki artış oranı ise %34,8 gibi yüksek bir orandadır. (Bkz.
Tablo 5)
1-C)İSTİHDAM:
TÜİK, Hane
Halkı İş Gücü Anketi sonuçlarına göre, 2006 yılı ilk yarısı itibariyle kurumsal
olmayan nüfusa ilişkin istihdam durumu Tablo 6’da yer almaktadır.
TABLO 6: KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞ
GÜCÜ DURUMU (Tem-Ağst-Eyl) (000 kişi)
|
|
2005 |
2006 |
|
KURUMSAL OLMAYAN SİVİL
NÜFUS |
71.736 |
72.724 |
|
15 ve Üstü Yaştaki Nüfus |
50.938 |
51.770 |
|
|
|
|
|
İŞ GÜCÜ DURUMU |
25.219 |
25.622 |
|
İstihdam Edilen |
22.838 |
23.279 |
|
İşsiz |
2.381 |
2.343 |
|
|
|
|
|
İŞ GÜCÜNE KATILMA ORANI
(%) |
49,5 |
49,5 |
|
|
|
|
|
İSTİHDAM ORANI (%) |
44,8 |
45,0 |
|
İŞSİZLİK ORANI (%) |
9,4 |
9,1 |
|
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) |
12,8 |
12,0 |
|
Genç Nüfusta (15-24 yaş) İşsizlik Oranı
(%) |
18,2 |
17,5 |
|
|
|
|
|
EKSİK İSTİHDAM / İŞ GÜCÜ
ORANI (%) |
3,1 |
3,4 |
|
Genç Nüfusta (15-24 yaş) Eksik İstihdam
Oranı (%) |
4,0 |
4,1 |
Kaynak: TÜİK
2006 yılı Temmuz-Ağustos-Eylül itibariyle istihdam edilen
kişi sayısı 23.279.000’dir. 2005 yılının aynı dönemine göre istihdam edilen
sayısındaki artış, 441.000’dir. İşsiz sayısı ise 2.343.000’dir. 2005 yılının
aynı dönemine göre işsiz sayısında azalma meydana gelmiş olup, bu sayı
38.000’dir. İstihdam oranı %45; işsizlik oranı ise %9,1’dir. Tarım dışı
işsizlik oranı %12; 15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı %17,5’tir. Her iki
oranda da nispî düşüşler meydana gelmiştir. (Bkz. Tablo 6)
2)FİNANSAL KESİM
2-A)FİYATLAR:
Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer
almaktadır.
TABLO 7: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki aya göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
2,6 |
-0,41 |
1,96 |
|
0,7 |
0,55 |
0,75 |
|
Şubat |
1,6 |
0,11 |
0,26 |
|
0,6 |
0,02 |
0,22 |
|
Mart |
2,1 |
1,26 |
0,25 |
|
0,9 |
0,26 |
0,27 |
|
Nisan |
2,6 |
1,21 |
1,94 |
|
0,6 |
0,71 |
1,34 |
|
Mayıs |
0,0 |
0,20 |
2,77 |
|
0,4 |
0,92 |
1,88 |
|
Haziran |
-1,1 |
-0,48 |
4,02 |
|
-0,1 |
0,10 |
0,34 |
|
Temmuz |
-1,5 |
-0,74 |
0,86 |
|
0,2 |
-0,57 |
0,85 |
|
Ağustos |
0,8 |
1,04 |
-0,75 |
|
0,6 |
0,85 |
-0,44 |
|
Eylül |
1,8 |
0,78 |
-0,23 |
|
0,9 |
1,02 |
1,29 |
|
Ekim |
3,2 |
0,68 |
|
|
2,2 |
1,79 |
|
|
Kasım |
0,8 |
-0,95 |
|
|
1,5 |
1,40 |
|
|
Aralık |
0,1 |
-0,04 |
|
|
0,4 |
0,42 |
|
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
aya göre değişim” oranları açısından, ÜFE’de değişken oranlar söz konusu olmakl
TABLO 8: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
10,8 |
10,70 |
5,11 |
|
16,2 |
9,23 |
7,93 |
|
Şubat |
9,1 |
10,58 |
5,26 |
|
14,3 |
8,69 |
8,15 |
|
Mart |
8,0 |
11,33 |
4,21 |
|
11,8 |
7,94 |
8,16 |
|
Nisan |
8,9 |
10,17 |
4,96 |
|
10,2 |
8,18 |
8,83 |
|
Mayıs |
9,6 |
5,59 |
7,66 |
|
8,9 |
8,70 |
9,86 |
|
Haziran |
10,5 |
4,25 |
12,52 |
|
8,9 |
8,95 |
10,12 |
|
Temmuz |
9,4 |
4,26 |
14,34 |
|
9,6 |
7,82 |
11,69 |
|
Ağustos |
10,5 |
4,32 |
12,32 |
|
10,0 |
7,91 |
10,26 |
|
Eylül |
12,5 |
4,38 |
11,19 |
|
9,0 |
7,99 |
10,55 |
|
Ekim |
15,5 |
2,57 |
|
|
9,9 |
7,52 |
|
|
Kasım |
14,4 |
1,60 |
|
|
9,8 |
7,61 |
|
|
Aralık |
13,8 |
2,66 |
|
|
9,3 |
7,72 |
|
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
yılın aynı ayına göre değişim” açısından ÜFE’de Temmuz ayına kadar dalgalanmalar
mevcutken, sonraki aylar itibariyle düşüşler meydana gelmiştir. TÜFE’de de
Temmuz ayına kadar düzenli artışlar meydana gelmiş, müteakiben düşüşler
gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 8)
2003 yılı
TEFE-TÜFE hedef oranları sırasıyla %17,4 ve %20 idi. Her iki hedef de realize
olmuş ve sırasıyla %13,9 ve %18,4 olarak gerçekleşmişti. 2004 TÜFE hedef oranı
%12 olup, bu hedefe de ulaşılmıştı.
Enflasyon
hedeflemesinin, pratikte, tek haneli oranların mevcut olduğu ekonomilerde
uygulanabilir olduğu kabul edilmektedir. Türkiye’nin 2005 TÜFE hedefi %8 olup,
bu hedef daha Temmuz ayındaki %7,82 oranı ile realize olmuş, Aralık ayında ise
bunun da altına inilmiş ve oran, %7,72 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla
Türkiye, 2005 sonu itibariyle enflasyon hedeflemesi politikasına hazır hâle
gelmiştir.
2006 yılı
hedef oranı ise %5’tir. Birkaç yıldır sağlanan istikrar sürecinin devamı
halinde 2006 yılı hedefinin de realize olması mümkün iken, başta dünya
politikasında-ekonomisinde meydana gelen olumsuzluklar olmak üzere, iç
politikada ve bun
2-B)PARASAL GÖSTERGELER:
2005 yılı
sonu ve 2006 yılı ilk dokuz ayı itibariyle parasal göstergeler ve bunlar
arasındaki değişim oranları, Tablo 9’da verilmiştir.
TABLO 9: PARASAL
GÖSTERGELER (Milyon YTL)
|
|
30 Aralık 2005 |
29 Eylül 2006 |
DEĞİŞİM (%) |
|
Dolaşımdaki Para |
18.276 |
22.006 |
20,4 |
|
Vadesiz Mevduat |
23.483 |
22.594 |
-3,8 |
|
M1 |
41.759 |
44.601 |
6,8 |
|
Vadeli Mevduat |
111.387 |
132.061 |
18,6 |
|
M2 |
153.146 |
176.662 |
15,4 |
|
Döviz Tevdiatı |
76.440 |
93.280 |
22,0 |
|
Döviz Tevdiatı (Milyar Dolar) |
56,9 |
62,5 |
9,8 |
|
M2Y |
229.587 |
269.941 |
17,6 |
|
Mevduat Bankaları Yurt İçi Kredileri |
120.994 |
160.542 |
32,7 |
Kaynak: TCMB
2005 sonu itibariyle
18 milyar YTL olan dolaşımdaki para meblağı, 2006 Eylül sonu itibariyle 22
milyar YTL’ye yükselmiş olup, artış oranı %20 civarındadır. Vadesiz mevduatta
%4 civarında düşüş meydana gelmişken, vadeli mevduattaki %19 civarında artış
gerçekleşmiştir. Döviz tevdiatındaki artış ise %22’dir. (Bkz. Tablo 9)
2005 sonu
itibariyle mevduat bankalarınca verilen toplam kredi meblağı 121 milyar YTL
idi. Bu meblağ, 2006 Eylül sonu itibariyle 161 milyar YTL’ye yükselmiş olup,
artış oranı %33 civarındadır.
2-C)FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI:
Finansal yatırım araçlarının nominal ve reel getirileri
Tablo 10’da yer almaktadır.
TABLO 10: SEÇİLMİŞ
FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ NOMİNAL VE REEL GETİRİLERİ (Eylül)
|
|
NOMİNAL GETİRİ (%) |
REEL GETİRİ |
||
|
ÜFE (%) |
TÜFE (%) |
|||
|
3 AYLIK |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA ENDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
4,20 7,60 -7,50 -6,90 -6,10 |
4,33 7,73 -7,39 -6,79 -5,99 |
2,47 5,81 -9,04 -8,45 -7,66 |
|
6 AYLIK |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA ENDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
7,25 -14,80 10,80 17,40 19,50 |
-1,46 -21,72 1,80 7,86 9,79 |
1,81 -19,12 5,18 11,45 13,44 |
|
YILLIK ORTALAMA |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA İNDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
15,51 48,44 3,04 -0,15 36,76 |
7,90 38,66 -3,75 -6,73 27,75 |
5,92 36,12 -5,51 -8,44 25,41 |
Kaynak: TÜİK
TÜİK
tarafından yapılan açıklamaya göre, 2006 yılı Eylül ayı itibariyle; 2003=100
temel yıllı ÜFE karşısında son üç aylık dönemde; seçilmiş yatırım araçları
arasında en fazla gelir sağlayan araç borsadır. En yüksek zarar ise Dolar’da
gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 10)
Son altı
aylık dönemde; en yüksek getiri altın ile elde edilmiştir. En fazla zarar
borsadadır. (Bkz. Tablo 10)
Yıllık
ortalamalar dikkate alındığında, en yüksek getiri borsada elde edilmiştir. En
fazla zarar ise Euro’da gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 10)
Türkiye’de,
2006 yılı ilk yarısı itibariyle banka sayısı 47 olup bunların dağılımı
şöyledir: Kamu kalkınma-yatırım-3; Kamu mevduat-3; Özel yatırım-8; Özel
mevduat-18; TMSF-1; Yabancı yatırım-2; Türkiye’de kurulu yabancı-5; Yabancı
banka şubeleri-7. Aynı tarih itibariyle katılım bankası (özel finans kurumu)
sayısı 4’tür.
3)KAMU MALİYESİ KESİMİ
2006 yılı ilk dokuz ayındaki bütçe gelişmeleri, Tablo 11’de yer
almaktadır.
TABLO 11: BÜTÇE İLE
İLGİLİ GELİŞMELER (Ocak-Eylül) (Milyon YTL) (%)
|
|
2005 |
2006 |
ARTIŞ ORANI (2006/2005) |
HEDEF (2006) |
|
GELİRLER |
95.525 |
128.039 |
34,0 |
160.326 |
|
Genel Bütçe Gelirleri |
93.922 |
124.830 |
32,9 |
156.214 |
|
Vergi Gelirleri |
77.817 |
102.006 |
31,1 |
132.199 |
|
Vergi Dışı Gelirler |
14.998 |
22.033 |
46,9 |
21.372 |
|
Sermaye Gelirleri |
174 |
252 |
44,6 |
2.269 |
|
Alınan Bağış-Yardım |
933 |
540 |
-42,1 |
0 |
|
Özel Bütçe Gelirleri |
1.603 |
2.161 |
34,8 |
2.962 |
|
Düzenl. ve Denetl. Kurl. Gelirleri |
- |
1.047 |
- |
1.149 |
|
|
|
|
|
|
|
HARCAMALAR |
113.030 |
129.423 |
14,5 |
174.321 |
|
Faiz Hariç Harcamalar |
77.794 |
91.796 |
18,0 |
128.062 |
|
Personel Giderleri ve SGK Primleri |
28.181 |
28.201 |
0,1 |
40.996 |
|
Mal ve Hizmet Alımları |
7.902 |
11.119 |
40,7 |
17.721 |
|
Cari Transferler |
33.750 |
37.802 |
12,0 |
49.108 |
|
Sermaye Giderleri |
5.307 |
6.042 |
13,9 |
12.452 |
|
Sermaye Transferleri |
804 |
2.017 |
150,8 |
1.834 |
|
Borç Verme |
3.838 |
3.055 |
-20,4 |
4.256 |
|
Yedek Ödenekler |
- |
- |
- |
1.695 |
|
Faiz Harcamaları |
35.235 |
37.627 |
6,8 |
46.260 |
|
|
|
|
|
|
|
BÜTÇE DENGESİ |
-8.193 |
-1.385 |
-83,1 |
-13.996 |
|
|
|
|
|
|
|
Faiz Dışı Denge |
27.042 |
36.242 |
34,0 |
32.264 |
Kaynak: MB
2006 yılı
ilk dokuz ayında elde edilen gelir meblağı 128 milyar YTL olup, hedeflenenin
%80’i civarındadır. Gelirlerin en büyük kısmı, vergi yoluyla sağlanmış olup,
dokuz aylık toplamın %79’unu oluşturmaktadır. Aynı dönemdeki harcama meblağı
129 milyar YTL’dir ve 2006 yılı toplam harcama hedefinin %74’üne tekabül
etmektedir. Harcamalar arasında alt kalemler açısından en yüksek pay cari
transferlere ait olup, dokuz aylık toplamın %29’unu oluşturmaktadır. (Bkz.
Tablo 11)
2006
yılının ilk dokuz ayında, faiz harcamaları meblağı 38 milyar YTL civarında
olup, dokuz aylık toplam harcama meblağının %29’una tekabül etmektedir. Faiz
dışı denge verileri incelendiğinde, gerçekleşen meblağın 36 milyar YTL olduğu
ve bunun da 2006 yılı toplam hedef meblağından 4 milyar YTL civarında fazla
olduğu ortaya çıkmaktadır. (Bkz. Tablo 11)
Bütçe
dengesinde meydana gelen dikkat çekici gelişme şöyledir: 2006 ilk dokuz ayı
itibariyle bütçe açığında, önceki yılın aynı dönemine göre belirgin bir azalış
söz konusudur. 2005 yılının ilk dokuz ayında 8 milyar YTL civarında olan açık,
2006’nın aynı döneminde 1,4 milyar YTL civarındadır. Mevcut şartlarda, yıl sonu
itibariyle hedeflenen 14 milyar YTL civarındaki bütçe açığı meblağının daha da
aşağıda gerçekleşmesi mümkün gözükmektedir. (Bkz. Tablo 11)
TABLO 12: İÇ BORÇ
DURUMU (Milyon YTL)
|
|
2004 |
2005 |
2006 (Eylül) |
|
MEBLAĞ |
224.483 |
244.782 |
250.896 |
|
VADE (ay) |
20,6 |
23,5 |
24,2 |
Kaynak: HM
2006 yılı
ilk dokuz ayı itibariyle toplam iç borç stoku, 251 milyar YTL’dir. 2005 yılı
sonuna göre meydana gelen artış, 6 milyar YTL’dir. Ortalama vadede ise nispî
bir artış meydana gelmiştir. 2005 sonunda 23,5 ay olan ortalama vade, 2006
Eylül’ünde 24,2 aya yükselmiştir. (Bkz. Tablo 12)
TABLO 13: DIŞ BORÇ
DURUMU (Milyon $)
|
|
2004 |
2005 |
2006 (Temmuz) |
|
TOPLAM |
162.201 |
171.078 |
193.617 |
|
*Kısa Vadeli |
32.569 |
38.247 |
43.727 |
|
*Orta-Uzun Vadeli |
129.632 |
132.831 |
149.890 |
Kaynak: HM
2005 yılı
sonunda 171.078 milyon dolar olan dış borç stoku, 2006 yılı Temmuz ayında
193.617 milyon dolara yükselmiştir. Vadeler açısından dış borçlar, temel
karakteristiğini sürdürmekte olup, ağırlıklı olarak yine orta-uzun vadelidir.
Orta-uzun vadeli borçların toplam borç içindeki payı %78 civarındadır. (Bkz.
Tablo 13)
TABLO 14: DIŞ BORÇ
KOMPOZİSYONU (%)
|
DÖVİZ CİNSİ |
2005 |
2006 (Temmuz) |
|
DOLAR |
54,7 |
56,7 |
|
EURO |
31,9 |
32,1 |
|
SDR |
8,6 |
5,9 |
|
YEN |
1,6 |
1,4 |
|
DİĞER |
3,1 |
3,9 |
Kaynak: HM
2006 yılı
ilk yarısı itibariyle dış borcun %56,7’si ABD Doları cinsindendir. Müteakiben;
Euro, SDR, Yen ve diğer par
Hazine
Müsteşarlığı verilerine göre; merkezî idare toplam borç stoku, 2004 yılı sonu
itibariyle 235,8 milyar dolar iken; 2005 sonu itibariyle 247,1 milyar dolara
yükselmiştir. Söz konusu borç, 2006 Eylül’ü itibariyle ise 233,5 milyar dolara
gerilemiştir. Alacaklılarına göre merkezî idare toplam borç meblağları şöyledir
(milyar dolar):
İç Borç Stoku (167,6): Piyasa 117,3; Kamu kesimi 50,3;
Dış Borç Stoku (65,9): Kredi 30,9 [Uluslararası Kuruluşlar
20,0 (IMF 11,5); Hükûmet Kuruluşları 5,0; Ticarî Bankalar 5,9]; Tahvil 35,0.
4)DIŞ TİCARET KESİMİ
Ana ve alt kalemler itibariyle dış ticaret verileri, Tablo
15’te ve 16’da yer almaktadır.
TABLO 15: DIŞ TİCARET
BİLEŞİMİ (Ocak-Eylül) (000 $)
|
|
2005 |
2006 |
Değişim (%) |
|
İHRACAT |
53.515 |
60.697 |
13,4 |
|
İTHALÂT |
85.329 |
100.540 |
17,8 |
|
DIŞ TİCARET DENGESİ |
-31.813 |
-39.843 |
25,2 |
|
İHRACAT / İTHALÂT (%) |
62,7 |
60,4 |
|
Kaynak: DTM
2006 yılı
Ocak-Eylül dönemi ihracatı 61, ithalâtı ise 101 milyar dolar civarındadır.
2005’in aynı dönemine göre meydana gelen artış oranları sırasıyla %13,4 ve
%17,8’dir. Dış ticaret açığında meydana gelen artış %25,2 olup, 2006’nın ilk
dokuz ayında ihracatın ithalâtı karşılama oranı %60 civarındadır. Bu oran, 2005
yılının aynı dönemindeki orana göre bir az da olsa düşmüştür. (Bkz. Tablo 15)
TABLO 16: GENİŞ
EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLAMASINA (GEGS) GÖRE DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (Ocak-Eylül)
(000 $)
|
|
2005 |
|
2006 |
||
|
|
DEĞER |
(%) |
|
DEĞER |
(%) |
|
İHRACAT |
|
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
5.869.758 |
11,0 |
|
6.549.580 |
10,8 |
|
Ara (Ham madde)
Mallar |
22.190.507 |
41,5 |
|
27.033.489 |
44,5 |
|
Tüketim Malları |
25.240.860 |
47,2 |
|
26.697.221 |
44,0 |
|
Diğer |
214.250 |
0,4 |
|
416.425 |
0,7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
İTHALÂT |
|
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
14.500.442 |
17,0 |
|
15.931.969 |
15,8 |
|
Ara (Ham madde)
Mallar |
60.529.003 |
70,9 |
|
72.314.773 |
71,9 |
|
Tüketim Malları |
9.879.564 |
11,6 |
|
11.932.648 |
11,9 |
|
Diğer |
419.624 |
0,5 |
|
360.738 |
0,4 |
Kaynak: DTM
2006 yılı
Ocak-Eylül döneminde, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından,
ihracat alt kalemleri, sırasıyla şöyledir: Ham madde, tüketim, yatırım ve diğer
mallar. Burada dikkati çeken husus şudur: İhracat kalemleri arasında ilk sırayı
tüketim malları alırken, bu dönemde geleneksel yapıd
2006 yılı
Ocak-Eylül döneminde, ülke gruplarına göre incelendiğinde, ihracatın %52’sinin
AB ülkelerine; kalan kısmın diğer ülkelere yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Aynı
dönemde ithalâtın %42’si AB ülkelerinden; kalan kısmı diğer ülkelerden
gerçekleştirilmiştir.
Merkez
Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre cari işlemler hesabı; 2004
yılında 15,8 milyar dolar açık vermişken, 2005 yılınd
TÜİK
istatistiklerine göre, 2005 yılı Ocak-Eylül döneminde Türkiye’ye giriş yapan
yabancı ziyaretçi sayısı 17.102.091 kişi iken, 2006’nın aynı döneminde
16.158.843 kişi olarak gerçekleşmiştir. Azalış oranı %5,5’tir. 2005 yılı
Ocak-Eylül döneminde çıkış yapan yabancı ziyaretçi sayısı 16.168.002 kişi iken,
2006’nın aynı döneminde 15.352.184 kişi olarak gerçekleşmiş olup, azalış oranı
%5’tir. Ülke grupları açısından incelendiğinde, gerek giriş yapan ve gerekse
çıkış yapan yabancı ziyaretçilerin, sayıları itibariyle, sıralaması şöyledir:
Avrupa, BDT, Asya, Afrika, Amerika, Okyanusya.
Merkez
Bankası verilerine göre, 2005 yılı ilk dokuz ayında elde edilen turizm
gelirleri toplamı 14,5 milyar dolar iken, 2006’nın aynı döneminde bu meblağ 13,7
milyar dolar olarak gerçekleşmiştir ve meydana gelen düşüş, 839 milyon
dolardır. 2005 yılı ilk dokuz ayındaki turizm giderleri toplamı 2.120 milyon
dolar iken, 2006’nın aynı döneminde bu meblağ 2.134 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir ve meydana gelen artış, 14 milyon dolardır.
2005
yılının Ocak-Eylül dönemine göre 2006’nın aynı döneminde hem giriş yapan hem de
çıkış yapan yabancı ziyaretçilerin sayısında %5 civarında azalmalar meydana
geldiği görülmektedir. Bunda, coğrafyamızda meydana gelen olumsuz hadiselerin
ve gerçekleşmesi muhtemel operasyonların etkisi olduğu anlaşılmaktadır.
İlaveten, iç politikada meydana gelen hareketlenmelerin de istikrarı bozarak
dolaylı şekilde etkisi olmaktadır.
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER:
Bankacılık Sektörü; Yerli-Yabancı Payları:
Türkiye
bankacılık sektörü, ekonominin krize girdiği 1999 yılı itibariyle ciddi bir
gerileme süreci yaşamıştır. Bu süreç, ağırlıklı olarak 2003 yılına kadar devam
etmiştir. Söz konusu yıl itibariyle ise ekonomideki krizin hafiflemesine
paralel olarak, bankacılık sektörü de belli bir dengeye oturmay
Bankacılık
sektörü, uluslararası standartlarda faaliyete doğru yol almaktadır. Bu kapsamda
meydana gelen başlıca değişimler şu şekilde sıralanabilir:
·
Sektördeki
bankalar, kuruluş amaçlarına uygun faaliyetlere yönelmektedirler. Bu kapsamda
reel sektör finansmanına kanalize olmaktadırlar.
·
Öz
sermaye yapılarını güçlendirmektedirler.
·
Sermaye
yapılarında değişikliklere gitmektedirler. Bu çerçevede yabancı yatırımcılarla
ortaklıklar, birleşmeler ve satın almalar gerçekleştirilmektedir.
Her üç
değişimin de sektörün geleceği açısından önem arz ettiği ifade edilebilir.
Özellikle ilk iki gelişme, sağlam bir bankacılık yapısına erişmek için hayatî
derecede önem taşımaktadır. Ancak sonuncusunda, gerekli tedbirler alınmadığı
takdirde, belli ölçüde sorunlarla karşılaşılma ihtimali mevcuttur.
Yabancıların
piyasaya girişi, rekabetin artması ve yeni finansal araçların kullanıma
sunulması gibi açılardan faydalıdır. Dahası, bankaların uluslararası alanda
faaliyete geçmesi açısından da olumludur. Ancak yabancı payının artması,
ileride finansal piyasalarda inisiyatifin kaybedilmesi manasına da gelebilecektir.
Halihazırda %25’lerden bahsedilmektedir ki bu oran, böyle bir ihtimalin
belirmesi için yeterli görünmektedir.
Çözümlerden
biri, yabancı paylarını sınırlandırmak değil, fakat gerekli yerlerde bankacılık
sektörüyle ilgili kurumların ve kuruluşların müdahale imkânını ve kabiliyetini
sağlamaktır. Böylece, piyasayı bozucu bir harekette bulunulması durumunda söz
konusu mekanizmalar devreye alınarak gerekli müdahalelerde bulunulabilecektir.
Bu durumda yabancı payının artması, yukarıda sıralanan ilk iki maddedeki
gelişmeleri de destekler bir nitelik sergileyecektir.
Dr. Mehmet Behzat Ekinci.
Kaynaklar
TÜİK, DPT,
HM, DTM, TCMB, MB, BDDK, Turkish Bank, Anlayış.