TÜRKİYE EKONOMİSİNİN
2006 YILI İLK YARISINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
İÇİNDEKİLER:
HAVADİS
1) REEL KESİM
1-A) BÜYÜME
1-B) SANAYİ
1-C) İSTİHDAM
2) FİNANSAL KESİM
2-A) FİYATLAR
2-B) PARASAL GÖSTERGELER
2-C) FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI
3) KAMU MALİYESİ KESİMİ
4) DIŞ TİCARET KESİMİ
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER
HAVADİS:
Bu çalışmada,
Türkiye’de 2006 yılının ilk yarısında meydana gelen ekonomik gelişmelere
ilişkin ayrıntılı sektörel analizler ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışma
öncesinde, 2006’da Türkiye’de ve dünyada meydana gelen bazı sosyo-ekonomik,
siyasî, hukukî ve kültürel nitelikli gelişmeler sıralanmaktadır:
·
3 Ocak: Fiyat anlaşmazlığı gerekçesiyle
Ukrayna’ya verdiği doğalgazı kesen Rusya, Avrupa’nın baskısı üzerine vanaları
açtı.
·
14 Ocak: BM Kalkınma Programı, Kıbrıslı
Türkler ile Rumlar arasındaki ekonomik dengesizliği ortadan kaldırmak amacıyla
özel bir kalkınma fonu kurdu.
·
15 Ocak: Ölümle sonuçlanan vakalar üzerine,
Tarım ve Sağlık Bakanlıkları tarafından kuş gribiyle ilgili çalışmaları
yürütmek üzere ‘Kuş Gribi Ulusal Koordinasyon Merkezi’ kuruldu.
·
18 Ocak: İran’ın, nükleer programı sebebiyle
Batılı ülkelerle arasında meydana gelen anlaşmazlık, uluslararası piyasalarda
petrol fiyatlarının yükselmesine neden oldu.
·
22 Ocak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
da yapan SHP eski Genel Başkanı Aydın Güven Gürkan öldü.
·
23 Ocak: Şişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi,
Orhan Pamuk hakkında açılan “Türklüğe hakaret” davasını düşürdü.
·
24 Ocak: AİHM, Osman Murat Ülke’nin açtığı
davada, bir kişiye zorla askerlik yaptırılmak istenmesinin “kötü muamele”
olduğuna karar vererek Türkiye’yi mahkum etti.
·
27 Ocak: Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik
Forumu’na katılan Başbakan Tayyip Erdoğan, BM Genel Sekreteri Kofi Annan’la bir
görüşme yaptı. Annan, Türkiye’nin Kıbrıs Eylem Planı’na olumlu baktığını
söyledi.
·
31 Ocak: BM, AB, ABD ve Rusya’dan oluşan Orta
Doğu dörtlüsü, İngiltere’nin başkenti Londra’da HAMAS gündemiyle toplandı.
·
31 Ocak: Rusya, Filistin’de kurulması
beklenen HAMAS hükûmetiyle çalışmaya hazır olduğunu bildirdi.
·
2 Şubat: Danıştay, TÜPRAŞ’ın %51’lik
hissesinin blok satışına ilişkin kararın yürütmesini durdurdu.
·
3 Şubat: Maliye Bakanı Kemal Unakıtan,
Galataport ihalesiyle ilgili iptal kararını onayladığını açıkladı.
·
5 Şubat: Trabzon’daki Santa Maria Katolik
Kilisesi’nin İtalyan rahibi Andrea Santaro, kilisede vurularak öldürüldü.
·
5 Şubat: Tarihçi-yazar Cemal Kutay,
İstanbul’da hayatını kaybetti.
·
7 Şubat: Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı
Emekli Oramiral İlhami Erdil, haksız kazanç suçundan hapis cezasına
çarptırıldı.
·
8 Şubat: Danıştay 2. Dairesi, okul dışında başörtüsü
takan öğretmenin terfi etmesini engelleyen bir kararı kabul etti.
·
9 Şubat: İngiltere Dışişleri Bakanı Jack
Straw, Rum kesimindeki Tasos Papadopulos yönetiminin mevcut haliyle AB üyesi
olmayı hak etmediğini söyledi.
·
9 Şubat: Roma Katolik Kilisesi’nin ruhanî
lideri Papa 16. Benedict, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in davetini kabul
etti.
·
10 Şubat: Danıştay, YÖK’ün meslek lisesi
mezunlarına uygulanacak ÖSS ek puan katsayısının düşürülmesine ilişkin
uygulamanın yürürlüğünü durdurdu.
·
10 Şubat: Mehmet Ali Ağca, yeni TCK’daki
hükümlerin yeninden incelenmesi sonucu 21 yıl 8 ay hapis cezasına mahkum
edildi.
·
11 Şubat: PKK’nın dış ilişkiler eski sorumlusu
Kani Yılmaz, Irak’ın Süleymaniye kentinde aracına konan bombanın patlaması
sonucu öldü.
·
14 Şubat: ABD, Guantanamo’nun kapatılmasına
ilişkin BM uzmanlarınca hazırlanan taslak rapora itiraz etti.
·
15 Şubat: CHP’nin, Maliye Bakanı Kemal
Unakıtan hakkında verdiği gensoru önergesinin TBMM’de gündeme alınması, oy
çokluğuyla reddedildi.
·
16 Şubat: HAMAS’ın siyasî lideri Halid Meşal
ve beraberindeki heyet görüşmelerde bulunmak üzere Ankara’ya geldi.
·
19 Şubat: Almanya’nın Bavyera Eyaleti
Başbakanı Edmund Stoiber, Kurtlar Vadisi
Irak filminin Almanya’da yasaklanmasını istedi.
·
20 Şubat: Avusturya, Yahudi soykırımının yaşanmadığını
savunan İngiliz tarihçi David Irving’i üç yıl hapis cezasına çarptırdı.
·
20 Şubat: Türkiye-AB katılım müzakerelerindeki
ilk başlık olan malların serbest dolaşımı tarama toplantısı başladı.
·
21 Şubat: Bahattin Uzan, İmar Bankası ve
Adabank’ın zarara uğratılması suçundan toplam 23 yıl hapis cezasına
çarptırıldı.
·
22 Şubat: Mersin limanına giriş yapmak için
izin isteyen Kıbrıs Rum kesimine ait bir Ro-Ro gemisine izin verilmedi.
·
24 Şubat: Türkiye, idam cezasının savaş ve
savaş tehlikesi anında da kaldırılmasını öngören Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 13. protokolünü onayladı.
·
25 Şubat: Karikatür krizi sebebiyle BM Genel
Sekreteri Annan’ın davetiyle yapılan ve Dışişleri Bakanı Gül, İKÖ ve Arap
Birliği genel sekreterleri ile İspanya ve Katar dışişleri bakanlarının
katıldığı zirve, Katar’ın başkenti Doha’da gerçekleştirildi.
·
26 Şubat: İran ve Rusya, uranyumun ortak
zenginleştirilmesi konusunda anlaştı.
·
27 Şubat: AB dışişleri bakanları, AB Daimi Temsilciler
Komitesi’nin verdiği karar doğrultusunda KKTC’ye malî yardım tüzüğünü doğrudan
ticaret tüzüğünden ayırarak onayladı.
·
28 Şubat: BM Genel Sekreteri Kofi Annan,
Kıbrıs sorununu görüşmek üzere Kıbrıs Rum yönetimi lideri Tasos Papadopulos’la
Paris’te bir araya geldi.
·
28 Şubat: Belçika’da işlediği suçlarla ilgili
olarak 4 yıl hapis cezasına çarptırılan Fehriye Erdal’ın mahkeme öncesi kaçtığı
resmen doğrulandı.
·
1 Mart: Başbakan Tayyip Erdoğan, Avrupa
Kredi Konferansı’na katılmak üzere Monaco’ya gitti.
·
2 Mart: ABD ile Hindistan arasında sivil
nükleer işbirliğini öngören bir anlaşma imzalandı.
·
4 Mart: İngiltere Başbakanı Tony Blair, Irak
Savaşı konusundaki kararında Hıristiyanlık bilincinin etkili olduğunu söyledi.
·
5 Mart: Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat Sarıkaya,
hazırladığı Şemdinli iddianamesinde Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Yaşar
Büyükanıt’ı “adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs”le suçladı.
·
7 Mart: RTÜK, Kürtçe yayın yapmak için
başvuruda bulunan üç kuruluşa yayın izni verdi.
·
7 Mart: Tarihçi-yazar Mustafa Müftüoğlu,
İstanbul’da vefat etti.
·
11 Mart: Savaş suçlusu sanığı Yugoslavya eski
Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç, Hollanda’nın Lahey kentinde tutulduğu
hücresinde ölü bulundu.
·
13 Mart: Edirne’de, sağanak yağış ve Bulgaristan’ın
baraj kapaklarını açması nedeniyle çok sayıda yerleşim ve tarım alanı sular
altında kaldı.
·
18 Mart: Üçüncü yılını dolduran ABD’nin Irak
işgali, dünyanın dört bir yanında protesto edildi.
·
20 Mart: Şemdinli iddianamesiyle ilgili
yazılı açıklama yapan Genelkurmay Başkanlığı, konuyla ilgili soruşturma
açılmasına gerek olmadığını belirtti.
·
21 Mart: İKÖ’ye bağlı bir heyet, çeşitli
temaslarda bulunmak üzere KKTC’ye gitti.
·
22 Mart: İspanya’nın kuzey doğusundaki Bask
bölgesinin bağımsızlığı için mücadele eden terör örgütü ETA, kalıcı ateşkes
ilan etti.
·
22 Mart: Meclis Şemdinli Komisyonu’na ifade
veren Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun görevinden
alındı.
·
23 Mart: Danıştay İdarî Dava Daireleri
Kurulu, MEB’nin Açıköğretim Lisesi Yönetmeliği’nin bazı hükümlerinin
yürütmesini durduran Danıştay kararına yaptığı itirazı reddetti.
·
25 Mart: Sudan’ın başkenti Hartum’da bir
araya gelen Arap Birliği dışişleri bakanları, “Arap Barış ve Güvenlik
Konseyi”nin kurulması yönünde karar aldı.
·
25 Mart: Cumhurbaşkanı Sezer, hükûmetin
sunduğu Adnan Büyükdeniz’in Merkez Bankası başkanlığa atanmasını içeren
kararnameyi veto etti.
·
27 Mart: Irak Kürdistan Demokrat Partisi büro
üyesi Neçirvan Barzani, Irak’ın kuzeyindeki Kürt bölgesinde hükûmet kurma çalışmaları
için görevlendirildi.
·
28 Mart: MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü ve
UNICEF işbirliğiyle “1. Şiddet ve Okul” sempozyumu, 28-31 Mart tarihleri
arasında İstanbul’da yapıldı.
·
28 Mart: Orta Doğu barışı için arabuluculuk
yapan ‘Dörtlü’ ile görüşmeye hazır olduğunu açıklayan Filistin Başbakanı İsmail
Haniye’ye, ABD’den ret cevabı geldi.
·
29 Mart: Rusya ve 18 İslam ülkesi, ortak bir
stratejik vizyon grubu oluşturma kararı aldı.
·
31 Mart: Yüce Divan, Halk Bankası’nı zarara
uğratmakla suçlanan eski devlet bakanları Hüsamettin Özkan ile Recep Önal’ın
beraatına karar verdi.
·
31 Mart: Abant Platformu’nun 10. Toplantısı,
Fransız Uluslararası Sosyal Bilimler Konseyi ve Beşerî Bilimler Merkezi’nin
işbirliğiyle Paris’te yapıldı.
·
1 Nisan: Dünya İslam Birliği tarafından düzenlenen
ve İslam ülkelerinden bilim adamlarının katıldığı “İslam Ümmeti Birliği” konulu
toplantı, Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde 1-3 Nisan tarihlerinde yapıldı.
·
3 Nisan: Çin’in Avustralya’dan uranyum satın
almasına imkân tanıyan anlaşma, Avustralya’da her iki ülkenin dışişleri
bakanları tarafından imzalandı
·
5 Nisan: ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza
Rice, 2007 bütçesinden Kıbrıs’taki BM Barış Gücü’ne fon desteğinin
çıkarıldığını açıkladı.
·
6 Nisan: Cumhurbaşkanı Sezer’in veto ettiği “Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nin, Necmettin Erbakan’ın
“Kayıp Trilyon” davasında aldığı 2 yıl 4 aylık hapis cezasını konutunda
çekmesine yönelik kararı”nı onaylayan yasa, TBMM’de aynen kabul edildi.
·
7 Nisan: Cumhurbaşkanı Necdet Sezer, Tevfik
Bilgin’in yeniden BDDK başkanlığına atanmasını onayladı.
·
7 Nisan: Türkiye ile İsrail arasında, 2004
yılında imzalanan Manavgat tesisinden su satışını öngören anlaşmanın karşılıklı
feshi konusunda görüş birliğine varıldı.
·
8 Nisan: İstanbul Tuzla’da toprağa gömülmüş
halde yüzden fazla zehirli varil bulundu.
·
11 Nisan: AB Jürisi, 2010 Avrupa Kültür
Başkenti olarak İstanbul’u seçti.
·
11 Nisan: BM, yeni Filistin yönetimiyle
ilişkilerini sınırlandırdığını açıkladı.
·
11 Nisan: Rusya; ABD ve AB’nin Filistin’deki
HAMAS hükûmetine yardımları askıya almasını hata olarak yorumladı.
·
12 Nisan: İran Cumhurbaşkanı Ahmedînejad, 9
Nisan itibariyle uranyum zenginleştirmesini başardıklarını duyurdu.
·
12 Nisan: İslam Konferansı Örgütü Parlamento
Birliği 4. Konferansı, 12-13 Nisan tarihlerinde
İstanbul’da yapıldı.
·
12 Nisan: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu,
nükleer santralin Sinop’ta yapılacağını açıkladı.
·
12 Nisan: Fransa’da meclis, ülkede siyasî
krize sebep olan istihdam yasasının yerine hazırlanan yeni yasa tasarısını
kabul etti.
·
13 Nisan: Sosyal güvenlik kurumlarını tek çatı
altında birleştiren Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Tasarısı, TBMM Genel
Kurulu’nda kabul edildi.
·
15 Nisan: Çad hükûmeti, Dünya Bankası’nca
dondurulan malî fonların serbest bırakılmaması halinde petrol ihracatını
durdurma tehdidinde bulundu.
·
16 Nisan: İran, AB ve İsrail’in para
musluklarını kapatması nedeniyle ekonomik darboğaza giren Filistin’deki HAMAS
yönetimine 50 milyon Dolar yardımda bulunacağını açıkladı.
·
18 Nisan: Merkez Bankası başkanlığına Durmuş
Yılmaz atandı.
·
18 Nisan: Tarım Kanunu Tasarısı, TBMM Genel
Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
·
19 Nisan: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
19 Nisan: IMF, Türkiye ekonomisinin önündeki
ana riskin yüksek cari açık olduğunu açıkladı.
·
20 Nisan: Şemdinli iddianamesini hazırlayan
Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat Sarıkaya, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca
meslekten ihraç edildi.
·
20 Nisan: ABD Başkanı George W. Bush, ülkesini
ilk kez ziyaret eden Çin Devlet Başkanı Hu Cintao’yu Beyaz Saray’da kabul etti.
·
22 Nisan: Irak’ta yapılan meclis toplantısında
devlet başkanlığına yeniden seçilen Celal Talabani, Birleşik Şii İttifakı’nın
adayı Nuri el-Maliki’yi başbakanlıkla görevlendirdi.
·
23 Nisan: Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Filistin’e destek için
çıktığı Avrupa gezisinin ilk durağı olarak Türkiye’ye geldi.
·
23 Nisan: TBMM’deki 23 Nisan özel oturumuna
başkanlık eden Meclis Başkanı Bülent Arınç, Meclis’in fonksiyonlarının
daraltıldığını söyledi.
·
26 Nisan: Çevre Kanunu’nda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
·
28 Nisan: AB Komisyonu, “kamu alımları” ve
“rekabet” konularında Türkiye’yle fiili müzakereleri başlatmama kararı aldı.
·
28 Nisan: ABD’nin Bulgaristan’da askerî üs
kurmasını öngören anlaşma, iki ülkenin dış işleri bakanları Condoleezza Rice ve
Ivaylo Kalfin tarafından imzalandı.
·
29 Nisan: Kapatılan DEP eski milletvekili
Leyla Zana, Irak Devlet Başkanı Celal Talabani ile görüştü.
·
30 Nisan: İsrail hükûmeti, Kudüs’ün çevresine
bir güvenlik çiti inşa edilmesi kararı aldı.
·
30 Nisan: ABD karşıtı olan Küba, Venezüela ve
Bolivya liderleri “Halkların Ticareti Anlaşması” imzaladı.
·
1 Mayıs: Irak Türkmen Cephesi Başkanı
Sadettin Ergeç, temaslarda bulunmak üzere Ankara’ya geldi.
·
1 Mayıs: Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Hrant
Dink’e “Türklüğü tahkir ve tezyif ettiği” gerekçesiyle verilen 6 ay hapis
cezasının ertelenmesi kararını bozdu.
·
2 Mayıs: Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales,
doğal gaz ve petrol sanayisini millîleştirme kararı aldı.
·
2 Mayıs: Danıştay Başkanlığına, Danıştay 4.
Daire Başkanı Sumru Çörtoğlu seçildi.
·
4 Mayıs: ABD’de 11 Eylül saldırılarıyla
ilgili yargılanan tek kişi olan Zekeriya Musavi, ömür boyu hapse mahkûm edildi.
·
4 Mayıs: Güney Doğu Avrupa İşbirliği Süreci
Toplantısı, Yunanistan’ın Selanik kentinde yapıldı.
·
4 Mayıs: İngiltere Başbakanı Tony Blair,
ülkede yapılan yerel seçimlerde partisinin ağır yenilgiye uğraması sebebiyle
kabine değişikliğine gitti.
·
5 Mayıs: Fethullah Gülen, Ankara 11. Ağır Ceza
Mahkemesi’nde 10 yıla kadar ağır hapis istemiyle yargılandığı davada beraat
etti.
·
5 Mayıs: Yönetmen Atıf Yılmaz Batıbeki,
İstanbul’daki evinde hayatını kaybetti.
·
6 Mayıs: Çin, ABD Uluslararası Dini
Özgürlükler Komitesi’nin dinî inanç özgürlüğü bahanesiyle başka ülkelerin
içişlerine karıştığını ileri sürdü.
·
7 Mayıs: Erbil’de toplanan Kuzey Irak’taki
Kürt parlamentosu, bölgede tek bir hükûmetin kurulması kararını onayladı.
·
7 Mayıs: Rusya, malî sıkıntı içindeki
Filistin’e 10 milyon Dolarlık acil yardımda bulundu.
·
9 Mayıs: IMF heyeti, Türkiye’deki gözden
geçirme çalışmalarının ikinci ayağına Ankara’da başladı.
·
9 Mayıs: Estonya parlamentosu, AB
Anayasası’nı onayladı.
·
9 Mayıs: BM bünyesinde yeni kurulan İnsan
Hakları Konseyi’nin 47 üyesi seçildi.
·
11 Mayıs: İstanbul Şişli’de bulunan Cumhuriyet
gazetesi merkez binasına ses bombası atıldı.
·
12 Mayıs: AB Dönem Başkanı Avusturya’nın ev
sahipliğini yaptığı AB-Latin Amerika Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi
Viyana’da yapıldı.
·
13 Mayıs: Türkiye’yi temsilen Başbakan Tayyip
Erdoğan’ın katıldığı 5. D-8 Zirvesi, Endonezya’nın Bali Adası’nda yapıldı.
·
14 Mayıs: KKTC Başbakan Yardımcısı ve
Dışişleri Bakanı Serdar Denktaş, Kıbrıs konusunda Çek-Slovak modelinin, üstünde
çalışmaya değer bir model olduğunu söyledi.
·
15 Mayıs: ABD, terörizmi destekleyen ülkeler
listesinden çıkardığı Libya ile yeniden diplomatik ilişkiler kurma kararı aldı.
·
15 Mayıs: Türkiye ile AB katılım
müzakerelerinde 15. başlık olan ‘enerji’yle ilgili tanıtıcı tarama toplantısı
başladı.
·
15 Mayıs: ABD, teröre karşı savaşta yeterince
yardım etmediği gerekçesiyle Venezüela’ya yaptırım kararı aldı.
·
16 Mayıs: ABD Savunma Bakanlığı, Guantanamo
Üssü’nde tutuklu bulunan, içinde 6 Türkiye’linin de bulunduğu 759 mahkûmun
isimlerinin yer aldığı bir liste yayımladı.
·
17 Mayıs: Danıştay 2. Dairesi’ne silahlı
saldırı düzenlenmesi sonucu, Danıştay Üyesi Mustafa Yücel Özbilgin hayatını
kaybederken; dairede bulunan dört kişi de yaralandı.
·
18 Mayıs: Eski başbakanlardan Bülent Ecevit,
rahatsızlanarak GATA’ya kaldırıldı.
·
21 Mayıs: Kıbrıs Rum Kesimi’nde yapılan
parlamento seçimlerinde AKEL, %31,2’lik oy oranıyla seçimin galibi oldu.
·
21 Mayıs: Karadağ’ın Sırbistan’dan ayrılma
kararının oylandığı referandumdan %55,4’lük ‘evet’ sonucu çıktı.
·
21 Mayıs: Dünya Ekonomik Forumu yıllık mini zirvesi,
Mısır’ın Şarm el-Şeyh kentinde yapıldı.
·
22 Mayıs: Almanya Başbakanı Angela Merkel’in
Çin ziyareti kapsamında iki ülke arasında 19 işbirliği anlaşması imzalandı.
·
25 Mayıs: Başbakan Tayyip Erdoğan, 2.
Türk-Alman Ekonomi Kongresi’ne katılmak üzere Almanya’ya gitti.
·
25 Mayıs: Türkiye’yle Yunanistan arasındaki
10. İkili İşbirliği Toplantısı Atina’da yapıldı.
·
26 Mayıs: Danıştay saldırısıyla
ilgili olarak gözaltına alınan emekli Yüzbaşı Muzaffer Tekin, delil
yetersizliğinden serbest bırakıldı.
·
26 Mayıs: YÖK, ilahiyat
fakültelerinin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmenliği bölümünün eğitim
fakültelerine bağlanmasına karar verdi.
·
29 Mayıs: AB’ye katılım
müzakerelerinde 27. başlık olan çevre ile ilgili ayrıntılı tarama toplantısı
başladı.
·
30 Mayıs: İnterbank’ın içini
boşalttığı iddiasıyla yargılanan devlet eski Bakanı ve iş adamı Cavit Çağlar, 1
yıl 15 gün hapis cezasına çarptırıldı.
·
30 Mayıs: Türkiye ile Rusya
arasında yapılan Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı, İstanbul’da
gerçekleştirildi.
·
31 Mayıs: Ankara Eryaman’da,
kendilerine “Atabeyler” ismini veren, aralarında yüzbaşı ve astsubayın da
bulunduğu 9 çete üyesi gözaltına alındı.
·
1 Haziran: Devlet Bakanı ve Baş Müzakereci Ali
Babacan, Türkiye’nin Müzakere Pozisyon Belgesi’nin, AB’ye teslim edildiğini
söyledi.
·
5 Haziran: İKÖ Genel Sekreteri Ekmeleddin
İhsanoğlu temaslarda bulunmak üzere Rusya’ya gitti.
·
5 Haziran: Karadeniz Diyalog ve Ortaklık
Forumu, üye ülkelerin katılımıyla Romanya’nın başkenti Bükreş’te yapıldı.
·
6 Haziran: AK Parti Müşterek Disiplin
Kurulu, Hatay Milletvekili Fuat Geçen’in partiden ihracına oybirliğiyle karar
verdi.
·
7 Haziran: Merkez Bankası, kısa
vadeli faiz oranını 1,75 puan artırdı.
·
7 Haziran: Lübnan Başbakanı Fuad
Siniora, resmî bir ziyaret için Türkiye’ye geldi.
·
8 Haziran:
2. Türk-Arap
Ekonomi Forumu, İstanbul’da gerçekleştirildi.
·
9 Haziran: Cizre Belediye Başkanı
Aydın Budak, yasadışı terör örgütünü övdüğü gerekçesiyle 1 yıl 3 ay hapis
cezasına çarptırıldı.
·
9 Haziran: Yunanistan Dışişleri
Bakanı Dora Bakoyannis, 4. Türk-Yunan Medya Konferansı’na katılmak üzere
İstanbul’a geldi.
·
12 Haziran: Türkiye, AB ile fiilî müzakerelere
başladı.
·
12 Haziran: Irak’taki el-Kaide terör örgütü, ABD
bombardımanında öldürülen liderleri Ebu Musab ez-Zerkavi’nin yerini Şeyh Ebu
Hamza el-Muhacir’in aldığını açıkladı.
·
13 Haziran: Dolar kurunun 1,62 YTL’yi aşması
üzerine Merkez Bankası, kurun daha fazla yükselmesini önlemek için “doğrudan
satım” yaparak döviz piyasasına müdahale etti.
·
14 Haziran: Türkiye ile AB katılım
müzakerelerinde 15. fasıl olan enerjiyle ilgili ayrıntılı tarama toplantısı
başladı.
·
15 Haziran: Şangay İşbirliği Örgütü, kuruluşunun
10. yılında Şangay’da geniş katılımlı bir zirve gerçekleştirdi.
·
16 Haziran: BM Güvenlik Konseyi,
yeni Irak hükûmetinin isteği üzerine, koalisyon güçlerinin Irak’ta kalma
süresini yıl sonuna kadar uzattı.
·
16 Haziran: BM Güvenlik Konseyi,
Kıbrıs Barış Gücü’nün görev süresini 6 ay daha uzattı.
·
16 Haziran: Kazak petrolünün Ceyhan’a
taşınmasına ilişkin anlaşma Azerbaycan ve Kazakistan cumhurbaşkanları Aliyev
ile Nazarbayev tarafından imzalandı.
·
16 Haziran: İran, nükleer program
konusunda ön koşulsuz olmak kaydıyla müzakereye başlamaya hazır olduğunu
açıkladı.
·
17 Haziran: Asya’da İşbirliği ve
Güven Artırıcı Önlemler (CICA) Konferansı 2. Devlet ve Hükûmet Başkanları
Zirvesi, Dışişleri Bakanı Abdullah Gül’ün de katılımıyla Kazakistan’da yapıldı.
·
17 Haziran: Çeçenlerin eski lideri
Aslan Mashadov’un yerine geçen yeni lider Abdulhalim Sadulayev, Rus askerleri
tarafından öldürüldü.
·
18 Haziran: AB, ABD, Rusya ve BM
arasında Filistin’e yardım konusunda yapılan toplantıda, AB’nin malî yardım
paketi kabul edildi.
·
18 Haziran: İspanya’da Katalonya halkı, daha
fazla özerklik tanınması yönünde yapılan referandumu oy çokluğuyla kabul etti.
·
19 Haziran: Şemdinli davasında yargılanan astsubaylar
Ali Kaya ile Özcan İldeniz’e 39 yıl 5 ay 10 gün hapis cezası verildi.
·
20 Haziran: Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde
geçtiğimiz yıl Kasım ayında bombalanan Umut Kitabevi’nin sahibi Seferi Yılmaz,
çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.
·
21 Haziran: Genelkurmay Başkanlığı, dört yıl
aradan sonra Güneydoğu Anadolu’daki birliklerin kapılarını basına açtı.
·
22 Haziran: Rahşan Ecevit, Yılmaz Büyükerşen
etrafında ittifak oluşturulması çalışmalarında toparlayıcı görevini kendisinin
üstleneceğini açıkladı.
·
23 Haziran: “Türkbank ihalesine fesat
karıştırdığı” iddiasıyla Yüce Divan’da yargılanan eski Başbakan Mesut Yılmaz ve
eski Devlet Bakanı Güneş Taner hakkındaki davanın kesin hükme bağlanması
ertelendi.
·
25 Haziran: Merkez Bankası, bir ay içerisinde
faiz oranlarını ikinci kez yükselterek %15’ten %17,25’e çıkardı.
·
27 Haziran: İsrail ordusu, iki askerinin
kaçırıldığını gerekçe göstererek Gazze Şeridi’ne karadan ve havadan operasyon
başlattı.
·
27 Haziran: Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, meslekten
ihraç edilen Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat Sarıkaya’nın ihraç kararının yeniden
incelenmesi talebini reddetti.
·
28 Haziran: Merkez Bankası, kısa vadeli faiz
oranlarını 2 puan yükseltti.
·
29 Haziran: Terörle Mücadele Kanun Tasarısı,
TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
·
29 Haziran: Arap Birliği temsilcileri, İsrail’in
Gazze’de başlattığı operasyonlar sebebiyle acil gündemle Mısır’ın başkenti
Kahire’de toplandı.
·
30 Haziran: Türkiye’nin AB’ye katılım
müzakerelerinde 32. fasıl olan “malî kontrol”le ilgili ayrıntılı tarama
toplantısı başladı.
·
30 Haziran: Dünya Bankası, Türkiye’ye verilecek
403 milyon Avro tutarında Programlı Kamu Sektörü Kalkınma Politikası Kredisi’ni
onayladı.
Mevcut veriler ışığında, Türkiye ekonomisinin 2006 yılının
ilk altı ayındaki görünümü şu şekildedir:
1)REEL KESİM
1-A)BÜYÜME:
Ekonomik büyümeye ilişkin veriler, Tablo 1’de yer
almaktadır.
TABLO 1: BÜYÜME (GSMH)
ORANLARI (%)
|
YILLAR |
BÜYÜME ORANI |
|
1999 |
-6,4 |
|
2000 |
6,3 |
|
2001 |
-9,5 |
|
2002 |
7,9 |
|
2003 (hedef) (gerçekleşen) |
5,0 5,9 |
|
2004 (hedef) (gerçekleşen) |
5,0 9,9 |
|
2005 (hedef) (gerçekleşen) I.çeyrek II.çeyrek III.çeyrek IV.çeyrek |
5,0 7,6 7,5 4,7 8,0 10,2 |
|
2006 (hedef) I.çeyrek |
5,0 6,3 |
Kaynak: TÜİK
2001 yılı sonrasında
kaydedilen büyüme oranları pozitiftir. Bu, ekonomik krizin 2001 yılındaki
derinleşen devresinden sonra giderek iyileşme yolunda olunduğunu
göstermektedir. 2006 yılı hedeflenen büyüme oranı 2003, 2004 ve 2005 yıllarında
olduğu gibi %5’tir. Bahsedilen her üç senede de hedeflenenin üstünde büyüme
oranları söz konusu olmuştur. 2006 yılı ilk çeyreğinde kaydedilen büyüme oranı
%6,3 olup, hedefin üstünde gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 1)
TÜİK’ten
yapılan açıklamaya göre, 2006 yılı ilk çeyreği itibariyle, üretim yöntemine
göre cari fiyatlarla YTL bazında GSYİH büyüme hızı %13,2 oranında
gerçekleşmiştir. İlk çeyrekte bazı alt sektörlerde sağlanan büyüme oranları,
cari fiyatlarla şöyle olmuştur: Tarım %-4,7; Sanayi %9,5; İnşaat %41,5; Ticaret
%11,4; Ulaştırma ve Haberleşme %8,7; Malî Kuruluşlar %18,6; Serbest Meslekler
ve Hizmetler %12,1.
2006 yılı
ilk çeyreğinde, üretim yöntemine göre GSMH, cari fiyatlarla 107.192.934.634
YTL; sabit fiyatlarla ise 31.895.564 YTL olarak gerçekleşmiştir.
Cari
fiyatlarla dolar cinsinden GSMH; 2003 yılında 239.235 milyon dolar, 2004
yılında 299.475 milyon dolar, 2005 yılında ise 360.876 milyon dolardı. 2006
yılında GSMH; ilk çeyrek itibariyle 80.309 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Kişi başına
GSMH ve GSYİH (KBGSMH-KBGSYİH) gelişmeleri şöyledir: Cari fiyatlarla 2004 yılı
KBGSMH’si 4.172 $ iken, 2005 yılında bu meblağ %20 artışla 5.008 $’a
yükselmiştir. KBGSYİH ise 2004’te 4.187 $ iken, 2005 yılı meblağı %19,8 artışla
5.016 $ olarak gerçekleşmiştir.
1-B)SANAYİ:
İmalât sanayiindeki üretim artış oranları, alt sektörler
itibariyle Tablo 2’de yer almaktadır.
TABLO 2: ÜRETİM ARTIŞ (Ocak-Mayıs)
|
İKTİSADÎ FAALİYET KOLLARI |
ÜRETİM DEĞİŞİMİ (%) |
|
|
2005 |
2006 |
|
|
TOPLAM SANAYİ |
5,1 |
5,4 |
|
Madencilik Sektörü |
23,6 |
6,0 |
|
İmalât Sanayii Sektörü |
4,3 |
5,1 |
|
Elektrik, Gaz ve Su Sektörü |
6,6 |
7,8 |
Kaynak: TÜİK
Toplam
sanayi üretiminde artış meydana gelmiştir. Alt sektörler itibariyle en yüksek üretim
artışı, elektrik, gaz ve su sektöründedir. Bunu ise madencilik sektörü takip
etmektedir. Ancak, 2005 yılı Ocak-Mayıs döneminde madencilik sektörü %23,6 gibi
yüksek bir üretim artışı sergilemişken, 2006 yılının aynı dönemindeki artış
oranı %6’dır. (Bkz. Tablo 2)
TABLO 3: KAPASİTE
KULLANIM ORANLARI (%)
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
77,2 |
76,6 |
75,4 |
|
Şubat |
73,5 |
77,1 |
77,2 |
|
Mart |
82,1 |
80,5 |
80,7 |
|
Nisan |
76,5 |
79,8 |
82,3 |
|
Mayıs |
84,3 |
81,3 |
82,6 |
|
Haziran |
85,3 |
81,4 |
83,2 |
|
Temmuz |
83,9 |
80,6 |
|
|
Ağustos |
81,4 |
79,8 |
|
|
Eylül |
84,3 |
82,7 |
|
|
Ekim |
82,4 |
82,3 |
|
|
Kasım |
83,5 |
80,9 |
|
|
Aralık |
84,0 |
80,7 |
|
Kaynak: TÜİK
Önceki senelerde
de olduğu gibi, 2006 yılının ilk iki ayında kapasite kullanım oranları (KKO)
düşük olmakla beraber, sonraki aylarda %80 üstü gerçekleşmeler söz konusudur.
2006 yılı ilk yarısı ortalama KKO %80,2 seviyesindedir. (Bkz. Tablo 3)
TABLO 4: TAM KAPASİTE
İLE ÇALIŞAMAMA SEBEPLERİ (Ocak-Haziran) (%)
|
|
2005 |
2006 |
|
İç Pazarda Talep Yetersizliği |
54,4 |
46,4 |
|
Dış Pazarda Talep Yetersizliği |
17,7 |
18,6 |
|
Malî İmkânsızlık |
2,9 |
4,0 |
|
Yerli Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
3,6 |
4,2 |
|
İthal Mallarda Ham Madde Yetersizliği |
2,2 |
3,0 |
|
İşçilerle İlgili Meseleler |
1,7 |
1,7 |
Kaynak: TÜİK
2006
yılı ilk yarısında; tam kapasite ile çalışamamaya ilişkin ilk sırada belirtilen
sebep, “iç pazarda talep yetersizliği”dir. Ardından, “dış pazarda talep
yetersizliği” belirtilmiştir. 2005’in aynı dönemi ile kıyaslandığında, diğer
sebeplere ilişkin oranlar artmış olmakla beraber, “iç pazarda talep
yetersizliği”nin nispî olarak azaldığı, “işçilerle ilgili meseleler”in ise aynı
oranda kaldığı ortaya çıkmaktadır. İlki, iç piyasada hareketlenmenin
mevcudiyetini, ikincisi ise istihdamda belli ölçüde iyileşmenin varlığını ifade
etmektedir. (Bkz. Tablo 4)
TABLO 5: YENİ KURULAN ŞİRKET,
KOOPERATİF VE İŞ YERİ (Ocak-Haziran)
|
|
2005 |
2006 |
Değişim (%) |
|
Yeni açılan şirket ve kooperatif |
25.000 |
29.115 |
16,5 |
|
Kapanan şirket ve kooperatif |
4.289 |
5.115 |
19,3 |
|
Yeni açılan ticaret unvanlı iş yeri |
25.290 |
29.928 |
18,3 |
|
Kapanan ticaret unvanlı iş yeri |
9.020 |
12.352 |
36,9 |
Kaynak: TÜİK
2006 yılı
Ocak-Haziran döneminde, önceki yılın aynı dönemine göre yeni şirket ve
kooperatif açılışlarındaki artış oranı %16,5’tir. Buna karşılık, kapanan şirket
ve kooperatif sayısında da artış meydana gelmiş olup, %19,3 oranındadır.
Ticaret unvanlı iş yeri açılışlarındaki artış oranı %18,3’tür. Kapanan ticaret
unvanlı iş yeri sayısındaki artış oranı ise %36,9 gibi yüksek bir orandadır.
(Bkz. Tablo 5)
1-C)İSTİHDAM:
TÜİK, Hane
Halkı İş Gücü Anketi sonuçlarına göre, 2006 yılı ilk çeyreği itibariyle
kurumsal olmayan nüfusa ilişkin istihdam durumu Tablo 6’da yer almaktadır.
TABLO 6: KURUMSAL OLMAYAN NÜFUSUN İŞ
GÜCÜ DURUMU (Nisan) (000 kişi)
|
|
2005 |
2006 |
|
KURUMSAL OLMAYAN SİVİL
NÜFUS |
71.382 |
72.406 |
|
15 ve Üstü Yaştaki Nüfus |
50.585 |
51.542 |
|
|
|
|
|
İŞ GÜCÜ DURUMU |
24.432 |
24.608 |
|
İstihdam Edilen |
21.993 |
22.172 |
|
İşsiz |
2.439 |
2.436 |
|
|
|
|
|
İŞ GÜCÜNE KATILMA ORANI
(%) |
48,3 |
47,7 |
|
|
|
|
|
İSTİHDAM ORANI (%) |
43,5 |
43,0 |
|
İŞSİZLİK ORANI (%) |
10,0 |
9,9 |
|
Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) |
13,4 |
12,5 |
|
Genç Nüfusta (15-24 yaş) İşsizlik Oranı
(%) |
18,7 |
17,8 |
|
|
|
|
|
EKSİK İSTİHDAM / İŞ GÜCÜ
ORANI (%) |
3,3 |
3,9 |
|
Genç Nüfusta (15-24 yaş) Eksik İstihdam
Oranı (%) |
4,6 |
4,4 |
Kaynak: TÜİK
2006 yılı ilk çeyreği itibariyle istihdam edilen kişi
sayısı 22.172.000’dir. 2005 yılına göre istihdam edilen sayısındaki artış, 179.000’dir.
İşsiz sayısı ise 2.436.000’dir. İstihdam oranı %43; işsizlik oranı ise
%9,9’dur. Tarım dışı işsizlik oranı %12,5; 15-24 yaş grubundaki işsizlik oranı
%17,8’dir. Her iki oranda da nispî düşüşler meydana gelmiştir. (Bkz. Tablo 6)
2)FİNANSAL KESİM
2-A)FİYATLAR:
Fiyatlarda meydana gelen değişmeler, Tablo 7’de ve 8’de yer
almaktadır.
TABLO 7: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki aya göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
2,6 |
-0,41 |
1,96 |
|
0,7 |
0,55 |
0,75 |
|
Şubat |
1,6 |
0,11 |
2,22 |
|
0,6 |
0,02 |
0,22 |
|
Mart |
2,1 |
1,26 |
2,48 |
|
0,9 |
0,26 |
0,27 |
|
Nisan |
2,6 |
1,21 |
4,46 |
|
0,6 |
0,71 |
1,34 |
|
Mayıs |
0,0 |
0,20 |
7,36 |
|
0,4 |
0,92 |
1,88 |
|
Haziran |
-1,1 |
-0,48 |
11,68 |
|
-0,1 |
0,10 |
0,34 |
|
Temmuz |
-1,5 |
-0,74 |
|
|
0,2 |
-0,57 |
|
|
Ağustos |
0,8 |
1,04 |
|
|
0,6 |
0,85 |
|
|
Eylül |
1,8 |
0,78 |
|
|
0,9 |
1,02 |
|
|
Ekim |
3,2 |
0,68 |
|
|
2,2 |
1,79 |
|
|
Kasım |
0,8 |
-0,95 |
|
|
1,5 |
1,40 |
|
|
Aralık |
0,1 |
-0,04 |
|
|
0,4 |
0,42 |
|
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
aya göre değişim” oranları açısından, ÜFE’de giderek artan bir seyir söz
konusudur. TÜFE’de ise dalgalı hareketler meydana gelmiştir. 2006 yılı ilk yarısında
meydana gelen iç-dış kaynaklı dalgalanmalar, birçok ekonomik dengeyi
etkilerken, bir süredir önemli ölçüde gevşemelerin yaşandığı enflasyonu da
olumsuz etkilemiştir. (Bkz. Tablo 7)
TABLO 8: FİYATLARDAKİ
GELİŞMELER (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim) (%)
|
|
ÜFE |
|
TÜFE |
||||
|
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
2004 |
2005 |
2006 |
|
Ocak |
10,8 |
10,70 |
5,11 |
|
16,2 |
9,23 |
7,93 |
|
Şubat |
9,1 |
10,58 |
5,26 |
|
14,3 |
8,69 |
8,15 |
|
Mart |
8,0 |
11,33 |
4,21 |
|
11,8 |
7,94 |
8,16 |
|
Nisan |
8,9 |
10,17 |
4,96 |
|
10,2 |
8,18 |
8,83 |
|
Mayıs |
9,6 |
5,59 |
7,66 |
|
8,9 |
8,70 |
9,86 |
|
Haziran |
10,5 |
4,25 |
12,52 |
|
8,9 |
8,95 |
10,12 |
|
Temmuz |
9,4 |
4,26 |
|
|
9,6 |
7,82 |
|
|
Ağustos |
10,5 |
4,32 |
|
|
10,0 |
7,91 |
|
|
Eylül |
12,5 |
4,38 |
|
|
9,0 |
7,99 |
|
|
Ekim |
15,5 |
2,57 |
|
|
9,9 |
7,52 |
|
|
Kasım |
14,4 |
1,60 |
|
|
9,8 |
7,61 |
|
|
Aralık |
13,8 |
2,66 |
|
|
9,3 |
7,72 |
|
Kaynak: TÜİK
“Bir önceki
yılın aynı ayına göre değişim” açısından ÜFE’de dalgalanmalar, TÜFE’de ise
düzenli artışlar meydana gelmiştir. Haziran ayı ÜFE’si %12,52, TÜFE’si ise
%10,12 oranlarında gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 8)
2003 yılı
TEFE-TÜFE hedef oranları sırasıyla %17,4 ve %20 idi. Her iki hedef de realize
olmuş ve sırasıyla %13,9 ve %18,4 olarak gerçekleşmişti. 2004 TÜFE hedef oranı
%12 olup, bu hedefe de ulaşılmıştı. 2005 TÜFE hedefi %8 olup, bu hedef de
realize olmuştu.
2006 yılı
hedef oranı ise %5’tir. Birkaç yıldır sağlanan istikrar sürecinin devamı
halinde 2006 yılı hedefinin de realize olması mümkün iken, başta dünya
siyasetinde-ekonomisinde meydana gelen olumsuzluklar olmak üzere, iç siyasette
ve buna bağlı olarak ekonomide meydana gelen birtakım olumsuzluklar, fiyat
istikrarında da sapmalara sebep olmuştur. Bu sebeple, mevcut şartlarda yıl sonu
hedefi açısından enflasyona ilişkin sağlıklı değerlendirmeler yapmak mümkün
gözükmemektedir.
2-B)PARASAL GÖSTERGELER:
2005 sonu
ve 2006 ilk yarısı itibariyle parasal göstergeler ve bunlar arasındaki değişim
oranları, Tablo 9’da verilmiştir.
TABLO 9: PARASAL
GÖSTERGELER (Milyon YTL)
|
|
30 Aralık 2005 |
30 Haziran 2006 |
DEĞİŞİM (%) |
|
Dolaşımdaki Para |
18.276 |
21.720 |
18,8 |
|
Vadesiz Mevduat |
23.483 |
23.862 |
1,6 |
|
M1 |
41.759 |
45.582 |
9,1 |
|
Vadeli Mevduat |
111.387 |
131.331 |
17,9 |
|
M2 |
153.146 |
176.913 |
15,5 |
|
Döviz Tevdiatı |
76.440 |
92.665 |
21,2 |
|
Döviz Tevdiatı (Milyon Dolar) |
56.900 |
57.811 |
1,6 |
|
M2Y |
229.587 |
269.578 |
17,4 |
|
Mevduat Bankaları Yurt İçi Kredileri |
120.994 |
154.375 |
27,6 |
Kaynak: TCMB
2005 sonu
itibariyle 18.276 milyon YTL olan dolaşımdaki para meblağı, 2006 Haziran sonu
itibariyle 21.720 milyon YTL’ye yükselmiş olup, artış oranı %19 civarındadır. Vadesiz
mevduattaki artış oranı çok düşük oranda olup %1,6 iken, vadeli mevduattaki
artış oranı %18 civarındadır. Döviz tevdiatındaki artış ise bunlardan yüksek
olup, %21 civarındadır. (Bkz. Tablo 9)
2005 sonu
itibariyle mevduat bankalarınca verilen toplam kredi meblağı 121 milyar YTL
idi. Bu meblağ, 2006 Haziran sonu itibariyle 154 milyar YTL’ye yükselmiş olup,
artış oranı %28 civarındadır.
2-C)FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARI:
Finansal yatırım araçlarının nominal ve reel getirileri Tablo
10’da yer almaktadır.
TABLO 10: SEÇİLMİŞ
FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ NOMİNAL VE REEL GETİRİLERİ (Haziran)
|
|
NOMİNAL GETİRİ (%) |
REEL GETİRİ |
||
|
ÜFE (%) |
TÜFE (%) |
|||
|
3 AYLIK |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA ENDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
3,70 -20,80 19,80 26,10 27,30 |
-4,84 -27,33 9,93 15,71 16,81 |
0,12 -23,54 15,66 21,74 22,90 |
|
6 AYLIK |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA ENDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
7,75 -9,50 18,40 26,40 37,30 |
-3,52 -18,96 6,02 13,18 22,94 |
2,74 -13,71 12,89 20,52 30,91 |
|
YILLIK ORTALAMA |
MEVDUAT FAİZİ (BRÜT) BORSA İNDEKSİ (İMKB 100) DOLAR EURO ALTIN (KÜLÇE) |
15,30 57,93 -2,33 -6,42 21,09 |
9,84 50,45 -6,96 -10,86 15,35 |
6,45 45,80 -9,83 -13,61 11,79 |
Kaynak: TÜİK
TÜİK tarafından
yapılan açıklamaya göre, 2006 yılı Haziran ayı itibariyle; 2003=100 temel yıllı
ÜFE karşısında son üç aylık dönemde; seçilmiş yatırım araçları arasında en
fazla gelir sağlayan araç altındır. En yüksek zarar ise borsada
gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 10)
Son altı
aylık dönemde; en yüksek getiri yine altında elde edilmiştir. En fazla zarar
ise yine borsadadır. (Bkz. Tablo 10)
Yıllık
ortalamalar dikkate alındığında, en yüksek getiri borsada elde edilmiştir. En
fazla zarar ise Euro’da gerçekleşmiştir. (Bkz. Tablo 10)
Türkiye’de,
2006 yılı ilk yarısı itibariyle banka sayısı 47 olup bunların dağılımı
şöyledir: Kamu kalkınma-yatırım-3; Kamu mevduat-3; Özel yatırım-8; Özel
mevduat-18; TMSF-1; Yabancı yatırım-2; Türkiye’de kurulu yabancı-5; Yabancı banka
şubeleri-7. Aynı tarih itibariyle katılım bankası (özel finans kurumu) sayısı
4’tür.
3)KAMU MALİYESİ KESİMİ
2006 yılı ilk yarısı bütçe gelişmeleri, Tablo 11’de yer
almaktadır.
TABLO 11: BÜTÇE İLE
İLGİLİ GELİŞMELER (Ocak-Haziran) (Milyon YTL) (%)
|
|
2005 |
2006 |
ARTIŞ ORANI (2006/2005) |
HEDEF (2006) |
|
GELİRLER |
61.511 |
84.044 |
36,6 |
160.326 |
|
Genel Bütçe Gelirleri |
60.396 |
81.792 |
35,4 |
156.214 |
|
Vergi Gelirleri |
48.570 |
65.975 |
35,8 |
132.199 |
|
Vergi Dışı Gelirler |
11.101 |
15.275 |
37,6 |
21.372 |
|
Sermaye Gelirleri |
108 |
171 |
57,7 |
2.269 |
|
Alınan Bağış-Yardım |
616 |
371 |
-39,8 |
0 |
|
Özel Bütçe Gelirleri |
1.115 |
1.461 |
31,0 |
2.962 |
|
Düzenl. ve Denetl. Kurl. Gelirleri |
- |
791 |
- |
1.149 |
|
|
|
|
|
|
|
HARCAMALAR |
71.056 |
81.599 |
14,8 |
174.321 |
|
Faiz Hariç Harcamalar |
47.652 |
58.723 |
23,2 |
128.062 |
|
Personel Giderleri ve SGK Primleri |
18.279 |
21.296 |
16,5 |
40.996 |
|
Mal ve Hizmet Alımları |
4.438 |
6.786 |
52,9 |
17.721 |
|
Cari Transferler |
20.828 |
24.913 |
19,6 |
49.108 |
|
Sermaye Giderleri |
2.614 |
3.028 |
15,8 |
12.452 |
|
Sermaye Transferleri |
329 |
852 |
158,7 |
1.834 |
|
Borç Verme |
1.164 |
2.234 |
91,9 |
4.256 |
|
Yedek Ödenekler |
0 |
0 |
- |
1.695 |
|
Faiz Harcamaları |
23.404 |
22.876 |
-2,3 |
46.260 |
|
|
|
|
|
|
|
BÜTÇE
DENGESİ |
-3.868 |
2.445 |
-163,2 |
-13.996 |
|
|
|
|
|
|
|
Faiz Dışı
Denge |
19.535 |
25.321 |
29,6 |
32.264 |
Kaynak: MB
2006 yılı
ilk yarısında elde edilen gelir meblağı 84.044 milyar YTL olup, hedeflenenin
%47’si civarındadır. Gelirlerin en büyük kısmı, vergi yoluyla sağlanmış olup,
altı aylık toplamın %78’ini oluşturmaktadır. Aynı dönemdeki harcama meblağı
81.599 milyar YTL’dir ve 2006 yılı toplam harcama hedefinin %47’sine tekabül
etmektedir. Harcamalar arasında alt kalemler açısından en yüksek pay cari
transferlere ait olup, altı aylık toplamın %30’unu oluşturmaktadır. (Bkz. Tablo
11)
2006
yılının ilk yarısında, faiz harcamaları meblağı 22,9 milyar YTL civarında olup,
altı aylık toplam harcama meblağının %28’ine tekabül etmektedir. Faiz dışı
denge verileri incelendiğinde, gerçekleşen meblağın 25.321 milyon YTL olduğu ve
bunun da 2006 yılı toplam hedef meblağının %78’ini oluşturduğu görülmektedir.
(Bkz. Tablo 11)
Bütçe
dengesinde ise dikkat çekici bir gelişme söz konusudur. 2006 ilk altı ayı
itibariyle bütçe fazla vermiştir. 2005 yılının ilk yarısında 3,9 milyar YTL
açık varken, 2006’nın aynı döneminde 2,4 milyar YTL fazla elde edilmiştir. Yıl
sonu itibariyle hedeflenen 14 milyar YTL civarındaki bütçe açığı meblağının
daha da aşağıda gerçekleşmesi mümkün görünmektedir. (Bkz. Tablo 11)
TABLO 12: İÇ BORÇ
DURUMU (Milyon YTL)
|
|
2004 |
2005 |
2006 (Haziran) |
|
MEBLAĞ |
224.483 |
244.782 |
249.085 |
|
VADE (ay) |
20,6 |
23,5 |
24,5 |
Kaynak: HM
2006 yılı
ilk yarısı itibariyle toplam iç borç stoku, 249 milyar YTL’dir. 2005 yılı sonuna
göre meydana gelen artış, 4,3 milyar YTL’dir. Ortalama vadede ise nispî bir
artış meydana gelmiştir. 2005 sonunda 23,5 ay olan ortalama vade, 2006
Haziran’ında 24,5 aya yükselmiştir. (Bkz. Tablo 12)
TABLO 13: DIŞ BORÇ
DURUMU (Milyon $)
|
|
2004 |
2005 |
2006 (Nisan) |
|
TOPLAM |
162.261 |
170.594 |
185.019 |
|
*Kısa Vadeli |
32.569 |
38.218 |
41.210 |
|
*Orta-Uzun Vadeli |
129.692 |
132.376 |
143.809 |
Kaynak: HM
2005 yılı sonunda
170.594 milyon dolar olan dış borç stoku, 2006 yılı Nisan ayında 185.019 milyon
dolara yükselmiştir. Vadeler açısından dış borçlar, temel karakteristiğini
sürdürmekte olup, ağırlıklı olarak yine orta-uzun vadelidir. Orta-uzun vadeli
borçların toplam borç içindeki payı %78 civarındadır. (Bkz. Tablo 13)
TABLO 14: DIŞ BORÇ
KOMPOZİSYONU (%)
|
DÖVİZ CİNSİ |
2005 |
2006 (Nisan) |
|
DOLAR |
54,7 |
56,3 |
|
EURO |
31,9 |
31,3 |
|
SDR |
8,6 |
7,0 |
|
YEN |
1,6 |
1,4 |
|
DİĞER |
3,1 |
4,0 |
Kaynak: HM
Dış borcun
%56,3’ü ABD Doları cinsindendir. Müteakiben, Euro, SDR, Yen ve diğer para
birimleri cinsiden borçlar gelmektedir. (Bkz. Tablo 14)
Hazine
Müsteşarlığı verilerine göre; merkezî idare toplam borç stoku, 2004 yılı sonu
itibariyle 235,8 milyar dolar iken; 2005 sonu itibariyle 247,1 milyar dolara
yükselmiştir. Söz konusu borç, 2006 Haziran’ı itibariyle ise 219,6 milyar dolar
olarak gerçekleşmiştir. Alacaklılarına göre merkezî idare toplam borç
meblağları şöyledir (milyar dolar):
İç Borç Stoku (155,4): Piyasa 108,3; Kamu kesimi 47,1;
Dış Borç Stoku (64,2): Kredi 30,3 [Uluslararası Kuruluşlar
19,3 (IMF 11,4); Hükûmet Kuruluşları 5,1; Ticarî Bankalar 5,9]; Tahvil 33,9.
4)DIŞ TİCARET KESİMİ
Ana ve alt kalemler itibariyle dış ticaret verileri, Tablo
15’te ve 16’da yer almaktadır.
TABLO 15: DIŞ TİCARET
BİLEŞİMİ (Ocak-Mayıs) (000 $)
|
|
2005 |
2006 |
Değişim (%) |
|
İHRACAT |
29.346 |
31.702 |
8,0 |
|
İTHALÂT |
45.147 |
53.288 |
18,0 |
|
DIŞ TİCARET DENGESİ |
-15.800 |
-21.586 |
36,6 |
|
İHRACAT / İTHALÂT (%) |
65,0 |
59,5 |
|
Kaynak: DTM
2006 yılı
Ocak-Mayıs dönemi ihracatı 32, ithalâtı ise 53 milyar dolar civarındadır.
2005’in aynı dönemine göre meydana gelen artış oranları sırasıyla %8 ve
%18’dir. Dış ticaret açığında meydana gelen artış %36,6 olup, 2006’nın ilk
yarısında ihracatın ithalâtı karşılama oranı %60 civarındadır. (Bkz. Tablo 15)
TABLO 16: GENİŞ
EKONOMİK GRUPLARIN SINIFLAMASINA (GEGS) GÖRE DIŞ TİCARET BİLEŞİMİ (Ocak-Mayıs)
(000 $)
|
|
2005 |
|
2006 |
||
|
|
DEĞER |
(%) |
|
DEĞER |
(%) |
|
İHRACAT |
|
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
3.409.854 |
11,6 |
|
3.509.145 |
11,1 |
|
Ara (Ham madde)
Mallar |
12.298.997 |
41,9 |
|
13.708.617 |
43,2 |
|
Tüketim Malları |
13.534.019 |
46,1 |
|
14.178.600 |
44,7 |
|
Diğer |
103.354 |
0,4 |
|
305.167 |
1,0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
İTHALÂT |
|
|
|
|
|
|
Sermaye (Yatırım)
Malları |
7.486.374 |
16,6 |
|
8.709.076 |
16,3 |
|
Ara (Ham madde)
Mallar |
32.668.314 |
72,4 |
|
37.822.008 |
71,0 |
|
Tüketim Malları |
4.903.295 |
10,9 |
|
6.578.744 |
12,3 |
|
Diğer |
88.724 |
0,2 |
|
177.932 |
0,3 |
Kaynak: DTM
2006 yılı
Ocak-Mayıs döneminde, mal sınıflamasına göre dış ticaret bileşimi açısından, ihracat
alt kalemleri sırasıyla şöyledir: Tüketim, ham madde, yatırım ve diğer mallar.
İthalât alt kalemleri ise şöyledir: Ham madde, yatırım, tüketim ve diğer
mallar. (Bkz. Tablo 16)
2006 yılı
Ocak-Mayıs döneminde, ülke gruplarına göre incelendiğinde, ihracatın %53,4’ünün
AB ülkelerine; kalan kısmın diğer ülkelere yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Aynı
dönemde ithalâtın %40,3’ü AB ülkelerinden; kalan kısmı diğer ülkelerden
gerçekleştirilmiştir.
Merkez
Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre cari işlemler hesabı; 2004
yılında 15,8 milyar dolar açık vermişken, 2005 yılında bu meblağ 23,2 milyar
dolara yükselmiştir. Artış oranı %47 civarındadır. 2006 yılı Ocak-Mayıs dönemi
itibariyle cari işlemler açığı 16,5 milyar dolar civarındadır. Alt kalemler itibariyle
2006 yılı Ocak-Mayıs dönemi meblağları şöyledir (milyar dolar): Dış ticaret
hesabı: -17,1; Hizmetler hesabı: 2,5; Yatırım geliri hesabı: -2,4; Cari
transferler hesabı: 0,5. aynı dönemde ödemeler dengesinin diğer ana kalemleri
şöyledir (milyar dolar): Sermaye ve finans hesapları: 15,6; Net hata ve noksan:
0,9.
TÜİK
istatistiklerine göre, 2005 yılı ilk yarısında giriş yapan yabancı ziyaretçi
sayısı 8.558.025 kişi iken, 2006’nın aynı döneminde 7.876.153 kişi olarak
gerçekleşmiştir. Azalış oranı %8’dir. 2005 yılı ilk yarısında çıkış yapan
yabancı ziyaretçi sayısı 7.716.051 kişi iken, 2006’nın aynı döneminde 7.050.535
kişi olarak gerçekleşmiş olup, azalış oranı %8,6’dır. Ülke grupları açısından
incelendiğinde, gerek giriş yapan ve gerekse çıkış yapan yabancı ziyaretçilerin
sıralaması şöyledir: Avrupa, BDT, Asya, Afrika, Amerika, Okyanusya.
Merkez
Bankası verilerine göre, 2005 yılı ilk yarısında elde edilen turizm gelirleri
toplamı 4,2 milyar dolar iken, 2006’nın aynı döneminde bu meblağ 4,1 milyar dolar
olarak gerçekleşmiştir ve meydana gelen düşüş oranı %2 civarındadır. 2005 yılı
ilk yarısındaki turizm giderleri toplamı 1 milyar dolar iken, 2006’nın aynı
döneminde bu meblağı 0,96 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir ve meydana gelen
düşüş oranı %4 civarındadır.
2005
yılının ilk yarısına göre 2006’nın aynı döneminde hem giriş yapan hem de çıkış
yapan yabancı ziyaretçilerin sayısında %8 civarında azalmalar meydana geldiği
görülmektedir. Bunda, coğrafyamızda meydana gelen olumsuz hadiselerin ve gerçekleşmesi
muhtemel hareketlenmelerin etkisi olduğu anlaşılmaktadır.
BAZI DEĞERLENDİRMELER VE TEKLİFLER:
Enflasyon Hedeflemesi Politikası:
Enflasyon
hedeflemesinin, pratikte, tek haneli oranların mevcut olduğu ekonomilerde
uygulanabilir olduğu kabul edilmektedir. Türkiye’nin 2005 TÜFE hedefi %8 olup,
bu hedef daha Temmuz ayındaki %7,82 oranı ile realize olmuş, Aralık ayında ise
bunun da altına inilmiş ve oran, %7,72 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla
Türkiye, 2005 sonu itibariyle enflasyon hedeflemesi politikasına hazır hâle
gelmiştir.
Merkez
Bankası, 2005 Kasım’ında düzenlediği bir toplantıda, 2006 itibariyle enflasyon
hedeflemesi politikasının hayata geçirileceğini ve buna uygun bir şekilde
hareket edileceğini deklare etmiştir. Buna göre; enflasyonun 2006 yılında yüzde
5, 2007 ve 2008’de ise yüzde 4 olarak hedeflendiğini, enflasyon hedeflemesi ile
birlikte Merkez Bankası’nın enflasyon hedefini rakamsal olarak açıkladığını ve
ulaşılmaması durumunda hesap vermekle yükümlü olduğunu ifade etmiştir. Bu kapsamda,
hedeften uzaklaşılması hâlinde, Merkez Bankası bunun sebeplerini ve ne zaman
hedefe geri dönüleceğini kamuoyuna açıkça anlatmakla mükellef olacaktır.
Enflasyon hedeflemesi politikasının temel unsurları şöyle sıralanmıştır:
·
Enflasyon
hedefi 3 yıllık nokta hedef olarak belirlenecek ve TÜFE üzerinden
tanımlanacaktır.
·
Enflasyon
hedefinde 2006 yılında sapma aralığı 2 puan olacaktır.
·
Geçici
sapmalar hedefi değil, kısa vadeli enflasyon tahminlerini değiştirecektir.
·
Hedefteki
aşağı veya yukarı yönlü sapmalar aynı şekilde değerlendirilecektir.
·
Her
3 aylık dönemde belirlenen enflasyon patikasından 1 puan sapılması durumunda
MB, IMF uzmanları ile görüşecek ve bunun nedenlerini kamuoyuna açıklayacaktır.
·
Enflasyon
patikasından 2 puan sapılması durumunda bu, enflasyon hedeflemesinin ihlali
manasına gelecek ve bunun sebepleri ayrı bir raporla açıklanacaktır.
Meydana
gelen iç-dış kaynaklı son gelişmeler, enflasyon oranlarında da birtakım
dalgalanmalara yol açmış olmakla beraber, henüz konuya ilişkin sağlıklı bir değerlendirme
yapmak mümkün gözükmemektedir. Ancak, çok ciddi olumsuzluklar olmaması hâlinde,
enflasyon hedeflemesi politikasının uygulanabilirliğine ilişkin herhangi bir
engelle karşılaşılmayacağı ifade edilebilir.
BMD DJIM Türkiye:
Bizim
Menkul Değerler A.Ş. (BMD) ve Dow Jones arasında yapılan anlaşmayla "Dow
Jones Islamic Market Türkiye" adlı bir fon, 2006 Şubat başı itibariyle
borsada işlem görmeye başlamış bulunmaktadır. BMD Dow Jones DJIM Türkiye A Tipi
Borsa Yatırım Fonu’nun takip ettiği Dow Jones Islamic Market Turkey endeksi,
Dow Jones tarafından hazırlanan bir endeks olup, Haziran sonu itibariyle
İMKB’de işlem gören 28 adet senedi içermektedir. Şirket seçimi, Dow Jones
Islamic Market kriterlerine uygun şekilde faaliyet gösterilen alanlar ve bazı malî
oranlar itibariyle gerçekleştirilmektedir. Endeks kapsamında yer alan şirketler
şunlardır:
Acıbadem Sağlık, Akçansa Çimento, Akmerkez GYO, Anadolu Cam,
Bandırma Gübre, Bolu Çimento, Brisa-Bridgestone, Borusan Mannesmann, Batıçim,
Bursa Çimento, Çimsa, Ford Otomotiv, Garanti GYO, İzmir Demir Çelik, İzocam,
Kartonsan, Konya Çimento, Kordsa, Kardemir, Mardin Çimento, Netaş, Nuh Çimento,
Petkim, Park Elektrik, Tofaş, Turcas Petrol, Trakya Cam, TÜPRAŞ.
Borsada bu tür
alternatif yatırım araçlarının oluşturulması, hem daha sağlıklı işleyen hem de
cazibesi artmış bir piyasa yapısına kavuşulmasına imkân sağlamaktadır. Dahası,
bu tür gelişmeler, piyasa derinliğinin artmasına da katkı sağlamaktadır.
AB ilerleme Raporu ve Türkiye:
AB
Komisyonu, 2005 Kasım’ında İlerleme Raporu’nu açıklamıştı. Rapor’da
Türkiye’nin, üyelik için yerine getirmesi gereken reformlar, kısa ve orta
vadelerde olmak üzere sıralanmaktaydı.
Türkiye’nin
söz konusu Rapor’da da yer aldığı üzere, yerine getirmesi gereken 230 ödevi
mevcuttur. Kısa vadede 151 ödevin yapılması gerekmekte olup, bunlarla amaç,
Kopenhag Kriterleri’ne tam manasıyla uyum sağlanmasıdır. Orta vadede ise yani
2008 itibariyle 59 ödevin yapılması gerekmekte olup, bunlarla hedef, ekonomik
ve sosyal alanlarda tam uyumun gerçekleştirilmesidir. Halihazırda uyum
çalışmaları yoğun bir şekilde devam etmektedir.
Zaman zaman
sektelere uğrasa da Türkiye’nin AB üyeliği hususundaki niyeti dünya kamuoyuna
deklare edilmiş hâldedir. Dolayısıyla çok aksi bir durum olmadığı müddetçe AB
yolundan dönüş söz konusu değildir. Bu sebeple, gerekli uyum süreci, ülkemiz
menfaatleri de dikkate alınarak uygun bir zamanda ve zeminde
gerçekleştirilmelidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu:
5502 sayılı
Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu, 16 Mayıs 2006 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş
bulunmaktadır. Maksat, farklı alanlarda faaliyette bulunan ve yapıları gereği
etkinlikten uzaklaşmış sosyal güvenlik kurumlarını (Emekli sandığı, SSK,
Bağ-Kur) tek çatı altında toplamak ve sağlıklı işler hâle getirmektir.
Türkiye’de
sosyal güvenlik kurumları uzun zaman boyunca verimsiz ve sağlıksız yapılarda
faaliyet göstermiştir. Söz konusu yapılar, tüm kesimleri gereği gibi
kapsamadığı gibi, ekonomik etkinlikten de uzaklaşmıştır. Kanun, bu düzensizliğe
de son verme amacını gütmektedir. Eski hatalar tekrar edilmez ve mevcut
eksiklikler zamanla giderilme yoluna gidilirse, sorunlar yumağı niteliğine
bürünmüş sosyal güvenlik müessesini uluslararası standartlarda işler vaziyete
getirmek mümkün olabilecektir.
Dr. Mehmet Behzat Ekinci.
Kaynaklar
TÜİK, DPT,
HM, DTM, TCMB, MB, BDDK, Turkish Bank, Anlayış.