AKADEM<İ>KTİSAT

FİNANSAL YENİLİKLERİN TEKSTİL SEKTÖRÜNE ETKİLERİ; TÜRKİYE’DE TEKSTİL SEKTÖRÜNÜN FİNANSMAN SEÇENEKLERİ

İÇİNDEKİLER:

GİRİŞ

1) FİNANSAL PİYASALAR ve TÜRK TEKSTİL SEKTÖRÜ

1.a) Tekstil Sektörünün Finansman Seçenekleri

1.b) Tekstil Sektörünün Finansman Deneyimleri

2) FİNANSAL PİYASALARIN TEKSTİL SEKTÖRÜNE BAKIŞI

2.a) Finansal Piyasalar ve Reel Sektör

2.b) Türkiye’de Kredilerin Gelişimi

2.c) Eximbank Kredileri

2.d) TSKB Kredileri

2.e) Tekstil Sektörü Kredi Yapısı

2.f) Finansal Kiralama (Leasing) ve Tekstil Sektörü

2.g) Faktoring ve Tekstil Sektörü

SONUÇ

GİRİŞ

Çin tehdidi/baskısı adı altındaki Tekstil Sektörüne ilişkin olarak, son dönemde sık sık medyada, reel sektörü temsil eden derneklerde ve ekonomi kurumlarında haberler yer almakta, sektörün sorunlarına ilişkin olarak önlemler alınması için öneriler sunulmakta, raporlar yayınlanmakta ve sektörün rekabet gücü açısından problemleri olduğu dile getirilmektedir. Ayrıca ağır ekonomik krizler sonrasında sürekli ihracatın artırılması ve ülkeye daha fazla döviz girişinin sağlanması konusu üzerinde durulmakta ve bu hedefin gerçekleştirilmesi için Tekstil Sektörünün lokomotif olma özelliğinden bahsedilmektedir.

Ülke gündeminden hiç düşmeyen, ülke ekonomisi için önemli bir sektör olduğu herkesçe bilinen Tekstil sektörünün finansal seçeneklerinin incelenmesi, finansal kurumlarla olan ilişkilerin değerlendirilmesi ve finansal imkânlarının analizi bu bağlamda daha çok önem kazanmaktadır.

Bu çalışmada sektörün genel anlamda mali yapısı ve finansman tercihleri ile finansal kurumların sektöre bakışı incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca ülkenin yapısal sorunları olarak sürekli ifade edilen problemlerinden birisi olan kayıt dışılık başta olmak üzere sektörün ülke ekonomisine katkıları, ihracattaki önemi, sektörün bilinen genel sorunları ve dış dünya ile rekabet edebilirliği gibi konularda analiz edilmeye çalışılmıştır.

Çalışma sırasında özellikle finansal tercihler/imkanlar incelirken ekonomik kuruluşlarca yayınlanan tablolardan yararlanılmaya çalışılmış ve sektörün genelinin KOBİ olarak nitelenen tipte işletmelerden teşekkül etmesi nedeniyle bu tür işletmelerle ilgili yapılan araştırmalardan faydalanmaya çalışılmıştır.

1) FİNANSAL PİYASALAR ve TÜRK TEKSTİL SEKTÖRÜ

1.a) Tekstil Sektörünün Finansman Seçenekleri

Türkiye’de 40,000 firmanın tekstil ve hazır giyim sektöründe faaliyette bulunduğu tahmin edilmektedir. Konfeksiyon işletmelerin tamamına yakınını KOBİ’ler oluştururken, tekstil işletmelerinin ağırlıklı olarak büyük ölçekli firmalardan oluştuğu görülmektedir. Ayrıca faaliyette bulunan firmaların yüzde 25’i aktif ihracatçı konumda olan Tekstil sektörü ülke ihracatının yüzde 37’sini karşılamaktadır.

1980’li yıllarda sektördeki hızlı büyümeye karşın işletmelerin aynı ölçüde gelişen finansal piyasalardan ve tekniklerden yararlanamadıkları görülmektedir. Yararlanamama nedenleri arasında, söz konusu işletmelerin öz sermayelerinin yetersiz olması ve kredi temin etmekte zorluk çekmeleri yer almaktadır. Ayrıca bu firmaların yüksek kayıt dışı ve düşük cirolardan oluşan bilânço yapıları düşük kredibiliteye sahip olmalarına ve kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamada sıkıntı yaşamalarına neden olmuştur.

İşletmelerin uzun vadeli yatırım kararlarını verirken kullandıkları en yaygın yöntemin, geri ödeme süresi yöntemi olduğu, yatırımların finansmanı amacıyla kullanmış oldukları finansal kaynakların; kişisel tasarruflar, ortaklar veya hisse senedi ihracı yoluyla temin edilen öz kaynaklar ve banka / satıcı kredileri gibi yabancı kaynaklar olduğu görülmektedir.

Tablo 1: Son Dönemde Yapılan Yatırımların Finansman Yöntemleri [1]

Finansman Kaynakları	%
Banka Kredileri	32,63
Sermaye Artırımı	20,34
Önceki Yıllar Kârlarından Dağıtılmayan Kârlar	16,53
Ortaklardan Borçlanma	14,40
Leasing	9,32
Faktoring	6,78

Kriz sonrası dönemde ise işletmelerin çoğunluğunun son dönemde yatırımlarının finansmanında yabancı kaynakla finansman yöntemlerini tercih ettikleri ve dışsal kaynakların oluşturacağı kaldıraç etkisini değerlendirmek istedikleri anlaşılmaktadır.

Sektörün finansal tercihlerinin işletmelere yansımalarına ilişkin olarak etkileri ise aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 2: Tekstil Şirketlerinin Yapısal Analizi (Firma sayısı: 580) [2]

	2001 milyar TL	(%)	2002 milyar TL	(%)	2003 milyar TL	(%)


AKTİF YAPISI	9.924.002,3	100,0	13.970.312,2	100,0	16.577.804,2	100,0

Dönen Varlıklar	5.251.290,8	52,9	7.069.547,5	50,6	8.222.011,0	49,6
Duran Varlıklar	4.672.711,5	47,1	6.900.764,7	49,4	8.355.793,2	50,4


PASİF YAPISI	9.924.002,3	100,0	13.970.312,2	100,0	16.577.804,2	100,0

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar	4.524.818,1	45,6	5.421.078,9	38,8	6.223.051,6	37,5
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar	2.055.413,6	20,7	3.142.151,4	22,5	3.167.994,8	19,1
Öz Kaynaklar	3.343.770,6	33,7	5.407.081,8	38,7	7.186.757,8	43,4


ÖZ KAYNAK YAPISI	3.343.770,6	100,0	5.407.081,8	100,0	7.186.757,8	100,0

Ödenmiş Sermaye	1.841.752,5	55,1	2.916.839,3	53,9	4.076.388,4	56,7
Sermaye Yedekleri	1.919.243,6	57,4	2.812.326,9	52,0	3.374.485,7	47,0
Kâr Yedekleri	288.309,1	8,6	435.003,3	8,0	610.484,9	8,5
Geçmiş Yıllar Kârları	62.576,9	1,9	93.059,8	1,7	189.524,9	2,6
Geçmiş Yıllar Zararları (-)	(514.470,6)	(15,4)	(1.141.470,6)	(21,1)	(1.399.119,1)	(19,5)
Dönem Net Kârı (Zararı)	(253.640,9)	(7,6)	291.323,1	5,4	334.993,1	4,7
Dönem Kârı	410.764,2		613.715,2		603.394,4
Dönem Zararı	(664.405,0)		(322.392,0)		(268.401,3)
Dönem Net Kârı (Zararı)	(253.640,9)		291.323,1		334.993,1

Yapısal analiz tablosuna göre kriz öncesi dönemde, firmaların genelde Kısa Vadeli Yabancı Kaynak (KVYK) kullanımını tercih ettikleri, KVYK kullanım oranının kullanılan toplam yabancı kaynakların %46’sını oluşturduğu, kaynakların %34’ünün öz sermaye kaleminden oluştuğu ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların (UVYK) ise toplam kaynakların %20’sini oluşturduğu görülmektedir.

Kriz sonrası dönemde ise işletmelerin finansal piyasalardan istenilen miktarlarda fon bulamamaları nedeniyle şirketlerin öz kaynak kullanım oranlarının %44’e yükseldiği, KVYK kullanım oranının ise %37,5’e gerilediği, UVYK kullanımında ise bir değişmenin olmadığı görülmektedir. UVYK kullanımının değişmemesinin nedeni olarak sektörün %20’i oluşturan büyük işletmelerin kredibilitelerinin devam etmesi olarak açıklanabilir.

1.b) Tekstil Sektörünün Finansman Deneyimleri

Tablo 3: Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Ekonomiye Katkıları [3]

Tekstil Sektörü Katkısı	Oran
Kayıtlı istihdam	%11
Kayıt dışı istihdam	%25
Kayıtlı GSMH	%10
Kayıt dışı ekonomideki payı	%20
Ülke ihracatı	%35

Tekstil sektörü ülke GSMH’sinin yüzde 10'unu, ülke toplam ihracatının yüzde 35'ini oluştururken, yatırım teşviklerinden ise yüzde 42 oranında pay almaktadır. Tekstil makine teknolojisinin görece ucuz olması, kalkınma yolundaki tüm ülkelerin tekstil sanayine yönelmesi, son yıllarda emek-yoğun bir sanayi olan sektörde rekabet gücünün makine yenilikleri ve hızları ile belirlenmeye başlanması, işletmeleri sürekli yatırım yapmaya yönlendirmiştir.

Buna karşın bankaların ise sektöre yönelik olarak plase ettikleri kredilerin, yatırımın ekonomik ömrünü tamamlayacak vadede olmadığı, 6–24 ay gibi kısa vadeli kaynaklarla yatırımları finanse ettikleri görülmektedir.[4] Vade uyuşmazlığı, işletmelerin 6–24 aylık süreler içinde kredilerin faizlerini, anaparaların ise çok küçük bir bölümünü geri ödeyebilmelerine neden olmuştur. Ayrıca, yatırımlarını kısa vadeli kredilerle finanse eden işletmelerin, finansal kuruluşlardan yatırım yapılan makinelerin çalışmasını sağlayacak mal ithalatı için gerekli ithalat vesaiki ve akreditifleri ile proje bazında işletme kredileri de alma konusunda sıkıntı yaşadıkları anlaşılmaktadır.

Bankacılık sektöründe sorunlu krediler dağılımında tekstil sektörünün ilk sırada yer alması bu bağlamda şaşırtıcı olmamalıdır. Sonuçta işletmeler, almış oldukları kısa vadeli yatırım kredilerinin geriye dönüşlerini riske atmışlar ve sektörde 8–10 milyar $ tutarında geriye dönmeyen sorunlu kredi oluşturmuşlardır.

İşletmelerin öz kaynaklarının yetersiz oluşu, yabancı kaynaklarla sağlanan fonların, orta ve uzun vadeye yayılamaması (yatırımın geriye dönüşünü sağlayacak vade) ve firmaların yeterli işletme sermayesine sahip olmamaları; yapılan tesislerin tam kapasite ile çalıştırılamamasına, yeterli tecrübeye sahip olamamalarına veya tecrübeli personeli zamanında istihdam edememelerine, pazar oluşturulmadan yatırım yapılmasına ve pazardan istenilen payın alınamamasına neden olmuştur.

Diğer yandan ise 1980’li yıllardaki dışa açılma politikaları sonucu, banka açılışlarına çok kolay izin verilmesi tekstil sektörüne yönelik kontrolsüz krediler verilmesine ve bir işletmeye 8–10 farklı bankanın kredi vermesine neden olmuştur.

Sonuçta, işletmelerin gerçek potansiyeli kredi veren bankalar ve firma ortakları tarafından görülememiş, bu nedenle finansal açıdan gerekli önlemler zamanında alınamamıştır.

Tekstil sektöründe faaliyet gösteren küçük ve orta boy işletmelerin sermaye yapıları incelendiğinde bu durum daha da net ortaya çıkmaktadır.257 adet işletme üzerinde yapılan çalışmanın neticesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır ve bu sonuçların sektörün genelini yansıttığı düşünülmektedir.[5]

Tablo 4: İşletmelerin Sermaye Yapıları

Kaynak Yapısı	Adet	%
Tamamen Öz Kaynak	212	82,5
Tamamen Yabancı Kaynak	4	1,6
%10–30 Yabancı Kaynak	20	7,8
%31–50 Yabancı Kaynak	12	4,7
%51–60 Yabancı Kaynak	3	3,4

İşletmelerin büyük çoğunluğunun krediyi kısa vadeli bir finansman aracı olarak düşündükleri ve bu nedenle krediye dayalı uzun vadeli yatırımları tercih etmedikleri, hatta kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını başka yollarla karşılayabildikleri sürece de kredi almamayı düşündükleri anlaşılmaktadır. 257 işletme arasında yapılan araştırmaya göre; işletmelerin %33’ünün kredi kullandığı, %39’unun kullanmadığı ve işletmelerin yaklaşık %26’sının zorunlu hallerde kredi başvurusu yaptıkları görülmektedir.

Tablo 5: İşletmelerin Kredi Kullanma Durumları

Kredi Kullanımı	Adet	%
Kullanıyor	85	33,1
Kullanmıyor	101	39,3
Zorunlu Hallerde Kullanıyor	67	26,1

Kredi kullandığını beyan edenler dışındaki işletmelerin büyük çoğunluğu (%69,4) faiz oranlarındaki yükseklik sebebiyle kredi kullanmadıklarını birinci öncelikli olarak ifade etmişlerdir.

Kredi kullanmamaktaki ikinci sebep ise işletmelerin öz-sermayelerine güvenmeleridir. Öz-sermaye kullanımının da kredi konusundaki zorluklardan kaynaklandığı düşünüldüğünde, faiz oranlarının işletmeler açısından büyük bir sorun oluşturduğu kabul edilecektir.

Aşağıdaki tabloda ise kredi kullanma durumunda olan işletmelerin finansman kaynakları gösterilmektedir.

Tablo 6: Kredi Kullanan İşletmelerin Kredi Kaynakları

Finansman Tercihi	Adet	%
Banka	121	47,1
Özel Finans Kurumları	8	9,1
Serbest Piyasa	1	13,4
Eş Dost	12	8,7
Satıcı Kredisi	6	6,3
Gayrimenkul Satışları	1	3,4
Diğer	1	12

Tablo 7: İşletmelerin Diğer Finansman Tekniklerinden Yararlanma Durumu

Durum	Adet	%
Yararlanmıyor	168	35,4
Leasing'den Yararlanıyor	39	19,2
Factoring’den Yararlanıyor	11	34,3
Forfaiting ve Diğerleri	5	1,1

Tekstil Sektöründe İşletmelerin finansman seçeneklerinde yukarıda belirtilen açıklamalar doğrultusunda şu sonuçlara ulaşmak mümkündür:

a) Sektörün finansman sorunlarının çözümü için bankaların sektöre ihracat taahhüdü olmadan, kısa vadeli döviz kredisi kullandırabilmeleri imkanı sağlanamamıştır.

b) Eximbank tarafından yerli üretim payı fazla olan ihracatı kredilendirmeye öncelik veren uygulamalar geliştirilememiştir.

c) İstihdam oluşturan ve döviz getiren sektörde Eximbank kredilerinin ve diğer banka kredilerinin verilme işlemlerinin uzun sürmesi, istenilen miktar ve vadede kredi kullanılamaması firmaların finansman sıkıntısını artırmıştır.

2) FİNANSAL PİYASALARIN TEKSTİL SEKTÖRÜNE BAKIŞI

2.a) Finansal Piyasalar ve Reel Sektör

Günümüzde Finans sektörünün temel işlevi aracılık olup; ekonomide fon fazlasına sahip olan kişi/kurumlar ile fon ihtiyacı içinde olan kişi/kurumlar arasında köprü olmaktır ve bu işlev genellikle bankalar tarafından yerine getirilmektedir.

Bu bağlamda bankalar;[6]

a) Bölgeler arasındaki fon fazlalığı veya eksikliği,

b) Ekonomide atıl olarak kalabilecek fonları sisteme çekmek ve mobilizasyon sağlama,

c) Toplanan kaynakları verimli, kârlı alanlara yönlendirme,

d) Kısa ve uzun vadeli kaynak ve kullandırımlar arasında vade ve ölçek dönüşümünü sağlama,

e) Ödeme sistemleri ile uluslararası ticarette yer alma,

f) Kaydî para oluşturma (çek, kredi kartı...) gibi fonksiyonlarını yerine getirirler.

2.b) Türkiye’de Kredilerin Gelişimi

Türkiye’de krediler, özellikle sektör bilânço yapısının reel olarak en hızlı arttığı 1971–1975 ve 1986–1990 dönemlerinde oldukça yüksek oranlarda büyümüştür. Kredilerde en önemli reel azalma hızları ise 1960, 1970, 1980 ve 1994 ve 2002 yıllarında meydana gelmiştir.

Ülkemiz Uygulamalarında İşletmelerin Bankacılık Kesimi ile olan ilişkilerinde; bazı şirketlerin yurt içi bankacılık kesimini pek kullanmak istemedikleri, bazı firmaların bankalarla çalışmamakta olduğu ve öz kaynaklarla faaliyetlerini sürdürdükleri bilinmektedir. Bankaların da tekstil sektörüne bakış açısının olumlu olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumum nedenleri arasında ise, özellikle kredi çalışmalarında dürüstlük ve moralite eksikliği ile karşılaşılması, şirketlerin mali yapılarına ilişkin olarak firmaların mali verilerinde doğru kayıt düzeni / şeffaflığın az olması, işletmelerce sağlıklı iş / yatırım kararları alınmaması nedeniyle kredi dönüşlerinin aksaması, vergisel yükümlülüklerden kaçınma arayışlarının çözüm olarak görülemeyeceğinin anlaşılmaması, firma bilançolarının kredilendirmeye uygun olmaması ve negatif sermaye yapısının bilançodaki zarar kalemleri nedeniyle kredibiliteyi düşürmesi ve sektördeki kayıt dışılığın oldukça yüksek olması ileri sürülebilir.

2.c) Eximbank Kredileri[7]

Tablo 8: Eximbank Tarafından Kullandırılan Kredilerin Yıllar İtibariyle Sektörel Dağılımı

Sektör	2000	2001	2002	2003	2004
Tekstil	51	46	41	42	42
Demir-Çelik	7	7	10	8	7
Gıda/Tarım/Hayvancılık	9	10	9	9	8
Diğer	21	26	27	29	31

2.d) TSKB Kredileri[8]

TSKB’nin misyonu, Türk sanayinde özel sektörün yatırımlarını desteklemek, yabancı ve yerli sermayenin şirketlere iştirakine aracılık etmek ve ülke sermaye piyasasının büyümesine yardım etmektir. TSKB bu kapsamda özel sektör yatırımlarına mali destek sağlama, danışmanlık, teknik yardım ve finansal aracılık hizmetleri vermektedir.

TSKB kuruluşundan bu yana imalat sanayindeki 4.000’den fazla şirkete uzun vadeli kredi kullandırmak suretiyle özel sektöre önemli bir katkıda bulunmuştur.

TSKB’nin özel sektöre sağlamakta olduğu krediler, yatırım anlayışı ile orta ve uzun vadelerde yoğunlaşmıştır. Bu tür kredilerin sağladığı uzun dönemli ilişki nedeniyle, müşterilerle kurulan yakın işbirliğinin yanı sıra, hizmet verilen firmaların kapsamlı analizinin yapılması da katma değer oluşturma açısından önemli bulunmaktadır. Krediler proje esasına göre verilmekte; ekonomik, teknik, mali ve yönetimsel açıdan mühendis, iktisatçı ve mali analistlerden oluşan proje değerlendirme ekibi tarafından değerlendirilmektedir.

Tablo 9: TSKB Tarafından Son Üç Yılda Gerçekleştirilen Kredi/Finansal Kiralama Plasmanları

Plasmanlar	Milyon USD
	2002	2003	2004
	234	260	424

Tablo 10: Kullandırılan Kredilerin Sektörel Dağılımı [9]

Sektör	%
Turizm	17
Tekstil	13
Metal	8
Tarım	5
Finans	18
Enerji	6
Taşımacılık	2

2.e) Tekstil Sektörü Kredi Yapısı

Türkiye Hazır Giyim ve Tekstil Sektörünün 2002 yılında kullandığı kredilerin miktarı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.2002 yılında sektörün kullandığı kredilerin toplamı, tüm sektörlerin içinde %12’yi geçmezken tasfiye olunacak krediler oranı ise %20’nin üzerinde gerçekleşmiştir.[10]

Tablo 11: Tekstil Sektörünün 2002 Yılında Aylar İtibari ile Kullandığı Krediler (Milyar TL)

Aylar	Krediler		Nakit Krediler		Tasfiye Olunacak Krediler
	Tutar	Pay %	Tutar	Pay %	Tutar	Pay %
Ocak	3.225.078,3	11,5	2.599.194,9	10,3	625.883,4	22,5
Şubat	3.602.347,3	11,0	2.911.865,7	9,8	690.481,6	23,2
Mart	3.840.416,0	10,7	3.108.981,8	9,6	731.434,2	21,7
Nisan	4.032.010,0	10,5	3.142.099,0	9,3	889.911,0	19,8
Mayıs	4.295.542,3	11,1	3.355.011,7	9,9	940.530,6	19,6
Haziran	4.678.926,4	11,3	3.693.854,9	10,2	985.071,5	19,0
Temmuz	5.044.960,0	11,5	3.839.225,5	10,0	1.205.734,5	20,9
Ağustos	4.859.004,7	11,1	3.728.896,7	9,7	1.130.108,0	20,7
Eylül	5.261.820,1	10,8	4.138.117,2	9,5	1.123.702,9	20,3
Ekim	5.358.967,6	10,6	4.160.062,0	9,3	1.198.905,6	20,6
Kasım	4.872.679,3	10,3	3.864.305,4	9,2	1.008.373,9	20,0

2003 yılı sonu itibariyle ise kullandırılan toplam kredi miktarında ve tasfiye olacak alacaklar kaleminde düşüş yaşandığı görülürken, 2005 yılında ise artışlar kaydedilmiştir.

Tablo 12: Tekstil Sektörünün Riski (Milyar TL) (31.12.2003)

	KISA VADELİ	UZUN VADELİ	TOPLAM
NAKDİ KREDİ	3.068.384,8	1.332.145,8	4.400.530,6
-TL	645.600,7	60.159,0	705.759,7
-YP	2.422.784,1	1.271.986,8	3.694.770,9
GAYRİ NAKDİ KREDİ	1.195.404,0	430.191,4	1.625.595,3
-TL	236.518,0	50.942,6	287.460,6
-YP	958.886,0	379.248,8	1.338.134,8
TASFİYE OLUNACAK KREDİ	297.128,0	0,0	297.128,0
-TL	276.111,3	0,0	276.111,3
-YP	21.016,7	0,0	21.016,7
TAHVİL	0,0	0,0	0,0
FİNANSMAN BONOSU	0,0	0,0	0,0
LEASING AMAÇLI FON KUL.	31.783,7	65.276,4	97.060,0
-TL	674,3	1.405,4	2.079,7
-YP	31.109,3	63.871,0	94.980,3
TOPLAM	4.592.700,4	1.827.613,5	6.420.313,9

Tasfiye kapsamındaki şirket kredileri tablosunda, batık ve tahsili geçmiş krediler kaleminde tekstil sektörü ilk sırada yer almıştır. Ocak ayı sonu itibariyle tekstil sektöründeki şirketlerin toplam batık kredileri 752,1 milyon YTL olarak gerçekleşirken, şubat ayında tasfiye olunacak kredilerdeki payı ise %34 olmuştur. 2005 yılında toplam kredilerden %18 pay alan sektörün batık kredilerdeki ciddi sayılabilecek artışı dikkat çekmektedir.

Bu durum, sektörün kredibilitesinin azaltmakta olduğu ve varolan finansman problemlerinin daha da artabileceğini göstermektedir.[11]

Tablo 13: Bankalar ve Özel Finans Kurumlarınca Finansman Konularına Göre Firma Bazında Bildirimi Yapılan Nakdi Krediler ve Tasfiye Olunacak Krediler (Şubat 2005) (Bin YTL)

SEKTÖLER			Nakit Krediler		Tasfiye Olunacak Krediler
	Brüt Krediler	Tüm Sektörler İçindeki Payı (%)		Tüm Sektörler İçindeki Payı (%)		Tüm Sektörler İçindeki Payı (%)
TEKSTİL VE TEKSTİL ÜRÜNLERİ	9.034.901,3	9,1	8.313.068,6	8,6	721.832,7	17,0
Tekstil Sanayi	7.143.481,0	7,2	6.540.619,1	6,8	602.861,9	14,2
Konfeksiyon Sanayi	1.785.952,2	1,8	1.671.446,3	1,7	114.505,9	2,7
Deri Giyim ve Kürk İşleme San.	105.468,1	0,1	101.003,2	0,1	4.464,9	0,1
TOPLAM	18.069.802,6	18,2		17,3		34,0

2.f) Finansal Kiralama (Leasing) ve Tekstil Sektörü [12]

Leasing'in kelime anlamı "kiralamadır". Leasing ya da finansal kiralama, bir yatırım malının mülkiyeti leasing şirketinde kalarak, belirli bir kira karşılığında, kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve yapılan sözleşmede belirlenen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda yatırım malının mülkiyetinin kiracıya geçmesini sağlayan çağdaş bir finansman yöntemidir. Finansal Kiralama, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin yararına olarak, orta ve uzun vadeli yatırım olanaklarının sınırlı olduğu dönemlerde, işletmelere uygun koşullu finansman kolaylığı sağlar. Kira ödemeleri, kiracının durumuna göre belirlendiğinden, kira konusu ekipmanın oluşturduğu gelire göre ödeme planı yapılabilmekte, bu da işletmeye nakit akımı avantajı sağlamaktadır.

Türkiye’de finansal kiralama işlemlerini düzenleyen 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu 28.06.1985 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ayrıca yatırım bankaları ve özel finans kurumlarının da finansal kiralama yapma yetkileri bulunmaktadır.

Aşağıdaki tabloda ise yıllar itibariyle Tekstil Sektörüne yönelik kullandırılan finansal kiralama işlemleri görülmektedir. Sektörün toplam işlemlerden aldığı pay ise son üç yıl için %8, %14 ve %26 olarak gerçekleşmiştir.2001 sonrası banka kredileri içerisinde sektörün aldığı pay %18’i geçmezken, sektörün leasing işlemlerinden aldığı pay giderek artmış ve %26 olarak gerçekleşmiştir.[13]

Tablo 14: Finansal Kiralama İşlemleri Yurt İçi Kiralamalar (Milyar TL)

MAL GRUPLARI	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003
Bilgisayar, Büro, Telekom.	21,568	53,188	88,914	146,46	192,934	164,929	216,606
Kara Ulaşım Araçları	13,229	27,587	47,222	46,494	126,120	100,448	312,296
Deniz Ulaşım Araçları	10,224	3,598	11,071	4,013	8,650	1,675	27,719
Hava Ulaşım Araçları	874	2,341	16,106	726	38, 072	1,814	9,807
Tekstil	19,051	66,233	63,598	22,798	86,932	139,69	553,240
Tıbbi Cihazlar	18,139	14,370	25,918	31,539	42,270	36,907	67,044
Diğer İmalat Makineleri	62,204	124,496	306,61	168,29	514,797	415,94	804,460
Gayri Menkuller	3,667	12,105	26,091	34,212	40,081	86,472	106,513
Yatırım Tutarı Toplamı	149,055	303,918	585,536	454,536	1,050,576	947,880	2,097,685

2.g) Faktoring ve Tekstil Sektörü [14]

Modern faktoring, 2. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da kabul görmeye, 1960'larda ise yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıçta en son kredi kaynağı (lender of last resort) olarak kabul edilen faktoring, verdiği hizmetler sayesinde zaman içerisinde vazgeçilmez bir finansman tekniği olarak benimsenmiştir.

Önce gelişmiş ülkelerde uygulamaya konulan bu yeni finansal teknikler, finans piyasalarının hızlı gelişmesi ve dünya ekonomisindeki bütünleşme sonucu gelişmekte olan ülkelere de yayılmıştır. İşte bu yeni finansal ürünlerden biri de faktoring olmuştur. Dünyada bir asrı aşan bir süreden beri uygulanmakta olan faktoring ile Türkiye 1988 yılında tanışmıştır. Bu tarihten sonra hızlı bir gelişme süreci içinde olan bu yeni finansal teknik, özellikle KOBİ’ler açısından çok önemli bir finansal ürün olarak kendini göstermiştir. Başlıca nedeni olarak ise küçük ve orta boy işletmelerin banka kredilerinden yararlanma olanakları kısıtlı olması gösterilebilir.

Daha önce de belirtildiği gibi Tekstil Sektöründe kayıt dışılığın fazla olması ve kredi imkânlarının sınırlı olması nedeniyle faktoring, KOBİ’lerin yurt içi satışlarına dayalı olarak finansman imkanları sağlamıştır. Faktoring daha çok banka kredisi kullanma olanakları bulunmayan KOBİ’lerin yararlanabilecekleri bir finansman çeşidi olarak kendini göstermiştir.

SONUÇ

Tekstil sektörünün finansman seçenekleri incelendiğinde bankaların her zaman sektöre kuşku ile yaklaştıkları anlaşılmaktadır. Finans sektörünün 1994 krizinden itibaren tekstil sektörüne plase etmiş olduğu kredilerin oranı toplam krediler içinde %18’i geçmemiştir. Türkiye ihracatının %33’ünü gerçekleştiren lokomotif nitelikteki bir sektörün %18 oranındaki kredi imkanı ile faaliyetlerini verimli bir şekilde sürdürebilmesi mümkün görünmemektedir.

Sektörün genelinde yetersiz öz kaynak yapısı ve kayıt dışılık gibi nedenlerle finansman problemi yaşanmaktadır. Yıllar itibariyle Tekstil Sektörüne kullandırılan krediler ile tasfiye halindeki alacaklar rasyosu incelendiğinde sonuçların sürekli bankacılık ortalamasının üzerinde seyrettiği görülmektedir. 2004 yılında bankacılık ortalaması %5 iken tekstil sektöründe söz konusu rasyo %11 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum kredi miktarında çok büyük düşmelere neden olmamakla birlikte firma bazında daha seçici davranmayı beraberinde getirmiştir ve %80’i KOBİ olan Tekstil sektörünün finansman kaynakları temin konusunda olumsuz etkilenmesine neden olmuştur.

Türkiye açısından, tekstil ve hazır giyim sektörlerinin önemi ve yüklenmiş oldukları stratejik misyon, yalnızca ilgili kişilerce ve kurumlarca değil, aynı zamanda, istisnasız tüm toplumsal kesimler tarafından da bilinmekte ve her fırsatta açıkça ifade edilmektedir. Bu sektör ülkemizdeki toplam sanayi üretiminin önemli bir bölümünü gerçekleştirmekte ve Türkiye toplam ihracatından ortalama %40 dolayında pay almaktadır. Ayrıca mevcut kurulu kapasitelerin tam olarak kullanılması, ya da en azından dünya ortalamasına yakın bir düzeye erişilmesi durumunda, sektörlerin hem toplam üretim hem de ihracat içindeki payı daha da yükselecektir.

Bugün varılan noktada açıkça görülmektedir ki, sektörel gelişim ve büyüme süreci, tam anlamıyla el yordamıyla ilerlemiş ve yalnızca tek tek yatırımcılar ve işverenlerin, kendi kişisel bilgi, kapasite, deneyim ve olanaklarından hareketle yapmış oldukları bireysel tespit ve tercihlerle belirlenmiştir. Yine gelinen noktada açıkça görülmektedir ki; böylesine sağlıksız bir büyüme süreci, özellikle ülkemiz hazır giyim sektörünü, neredeyse tam anlamıyla taşeron ve fason imalatçısı konumuna sürüklemiş, markalaşma sürecini yavaşlatmış ve sektörün hak ettiği noktaya gelmesine engel olmuştur.

Salih Öten,

Marmara Üniversitesi, Bankacılık/Finans, Yüksek Lisans Programı.

salihotenn@gmail.com

http://www.akademiktisat.net