VERİLER IŞIĞINDA
TÜRKİYE’DEKİ KÜÇÜK VE ORTA BOY İŞLETMELERİN BAZI SORUNLARI ÜZERİNE İNCELEMELER
A) GİRİŞ
B) ANKET
VERİLERİ VE YORUMLAR
B.1. Genel
Sorunlar
B.2. İmalât
B.3.
Standardizasyon
B.4.
Organizasyon
B.5. Teknik
Bilgi – Danışmanlık
B.6. Hukuk
– Bürokrasi
B.7.
İstihdam
B.8. Eğitim
B.9.
Pazarlama – Satış
B.10. Genel
Finans
B.11.
Teşvik – Destek
B.12.
Alternatif Finansman
C.
KOBİ’LERDEN TALEPLER
D. SONUÇ
YERİNE
A) GİRİŞ
Küçük ve Orta Boy İşletmelerin (KOBİ) Türkiye ekonomisindeki
payları geleneksel özelliğini sürdürmektedir, yani faaliyette bulunan
işletmelerin tamamına yakını KOBİ’lerden oluşmaktadır. Nicel anlamda
ekonomideki yerleri geleneksel yapısını korumakta iken, nitel anlamda da
geleneksel karakteristiklerinin aynen sürdürüldüğü ortaya çıkmaktadır.
Bu çalışmada, Türkiye’de KOBİ’ler üzerine gerçekleştirilmiş
olan bir ankete (*) dair
değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Anket; Adana, Balıkesir, Bursa, Elazığ,
İzmit, Kayseri, Konya ve Malatya illerindeki sanayi (tekstil, kimyevî madde,
otomotiv parçaları, tıbbî malzeme, metal, ambalaj, mobilya, inşaat malzemeleri
üretimi) ve hizmet (iç-dış ticaret, pazarlama, sağlık, eğitim, inşaat,
bilgi-işlem) sektörlerinde faaliyette bulunan toplam 100 işletme ile yüz yüze
veya posta yoluyla gerçekleştirilmiş olup, Türkiye KOBİ’lerine ilişkin çok
sayıda nitel-nicel veri içermektedir.
Ankete tabî tutulan işletmelere ilişkin genel bilgiler
şöyledir:
·
Kuruluş
tarihleri 90 yılı sonrasıdır.
·
Sermayeleri
ortalama 50.000 YTL’dir.
·
Ortama
kapasite kullanım oranları %65’tir.
·
Ortalama
çalışan sayıları 40’tır.
·
İşletmelerin
%65’i ortaklık şeklinde olup, bunların önemli bir kısmı da aile üyelerinden
veya akrabalardan oluşmaktadır.
·
İşletme
sahibi(sahipleri)nin %98’i aynı zamanda işletmede yönetici konumundadır.
·
Faaliyetleri
%60 oranında endüstriyel tüketicilere, %40 oranında nihaî tüketicilere
yöneliktir.
·
Makine-teçhizat
parkurları ve üretim teknolojileri yeni sayılabilecek yaştadır.
B) ANKET VERİLERİ VE YORUMLAR
Müteakip alt başlıklarda, anket verilerinin bir kısmı
aktarılmaktadır. Bu çerçevede veriler, ‘Genel Sorunlar, İmalât,
Standardizasyon, Organizasyon, Teknik Bilgi–Danışmanlık, Hukuk–Bürokrasi,
İstihdam, Eğitim, Pazarlama-Satış, Genel Finans, Teşvik–Destek, Alternatif
Finansman’ başlıkları altında değerlendirmelere tâbi tutulmaktadır.
B.1. Genel Sorunlar:
Soru: Aşağıdaki sorunları önem sırasına göre numaralandırınız.
·
Pazarlama
alanındaki yetersizlikler
·
Yenilikler
ve teknoloji konusundaki aksaklıklar
·
Eğitim
konusundaki eksiklikler
·
Finansal
alandaki sorunlar
Cevap:
·
Finansal
alandaki sorunlar
·
Eğitim
konusundaki eksiklikler
·
Pazarlama
alanındaki yetersizlikler
·
Yenilikler
ve teknoloji konusundaki aksaklıklar
İşletmeler, halen finansal sorunlarla boğuşmaktadır. Sermaye
miktarları fazla olmayan, öz kaynaklarının da bunun ufak bir kısmını teşkil
eden işletmeler, haliyle gerekli ek yatırımları yapamamakta ve faaliyet
hacimlerini artıramamaktadır. Öte yandan, önem taşıyan ikinci hususun eğitim
olması dikkat çekicidir. Bu vesileyle KOBİ’lerin beşerî sermayelerini daha
mücehhez hâle getirme gayreti içerisinde oldukları ifade edilebilir. Pazarlama
alanındaki yetersizliklerin önem derecesinin az olması ise ilk etapta olumlu
bir görünüm arz etmektedir. Fakat esasında bilgi eksikliği dolayısıyla böyle
bir sıralama yapılmış olduğu dile getirilebilir. Muhtemelen sadece yurt içi
pazarlama faaliyeti düşünülerek bu cevap verilmiştir. Halbuki KOBİ’lerin yurt
dışı pazarlama hususunda önemli ölçüde eksikliklerinin olduğu aşikârdır.
B.2. İmalât:
Soru: Üretimle ilgili sorunlarınızı önem sırasına göre numaralandırınız.
Cevap:
·
Ham
madde maliyetlerinin yüksek olması
·
Stoklardaki
artışlar
·
Yerli
ve ithal ham madde yetersizlikleri
·
Ham
madde tedarik süresinin uzun olması
·
Kalifiye
eleman yetersizliği
·
Üründe
istenen kalite standardını karşılayamama
·
Ambalajlama
ile ilgili sorunlar
·
Teslimatta
gecikmeler
·
Üretim
teknolojisinin eski olması
Sıralamada yer alan cevapların yarısı imalât öncesi diğer
yarısı ise imalât ve sonrası süreç ile ilgilidir. Anlaşılan o ki KOBİ’ler
uygunsuz şartlarda ve yüksek maliyetli imalât yapmaktadır ki bu da
rekabetçiliklerini olumsuz etkilemekte ve beklenen getiriyi elde etmelerini ve
büyümelerini engellemektedir.
B.3. Standardizasyon:
Soru: Sahip olduğunuz standart belgelerini işaretleyiniz.
Cevap:
·
TSE %17
·
ISO
9000 %4
·
CE
(Sağlık) %2
·
CTS
(Elektronik) %2
·
Hiç
sahip olmayan %75
Uluslararası standartlara uyum bir tarafa, KOBİ’lerin memleket
standartlarına bile uyum hususunda eksiklikleri olduğu gözlenmektedir. Standart
belgelerine sahip olmayan işletme oranı %75’tir. Bunda, standart belgelerinin
gerektirdiği maliyet faktörünün de payı olabilir. Ayrıca standart belgesine
sahip olabilmenin gerektirdiği bürokratik süreç de engelleyici bir mahiyet arz
ediyor olabilir. Fakat standartlara uygun imalât yapılmadan belki yurt içi
pazarlama-satış yapılabilse bile, uluslar arası pazarlarda pay etmenin zor
olduğu göz ardı edilmemelidir.
B.4. Organizasyon:
Soru: Bağlı bulunduğunuz birlik, konfederasyon, vakıf veya dernek var mıdır?
Cevap:
Evet %61
Hayır %39
Soru: Bir kuruluşa (birlik, konfederasyon, vakıf, dernek…) bağlılığa niçin
ihtiyaç hissettiniz?
Cevap:
* Odalar için; “Kanunî mecburiyetten dolayı”
* Diğerleri için:
·
Aynı
sektörde çalışan firmaların dayanışma içerisinde çalışarak sektörü pazarlarda
güçlü hâle getirmesi
·
Bir
baskı grubu oluşturmak, sesimizi duyurmak, muhatap bulabilmek için
·
Gelişmelerden
haberdar olmak, yardımlaşmak için
İşletmelerin %61’inin; birlik, konfederasyon, vakıf, dernek
vb. organizasyonlara üyeliği, örgütlenmenin önemini belli ölçüde de olsa
kavradıklarını ifade eder. Nitekim “odalar” dışında verilen cevaplar bu durumu
teyit eder mahiyettedir. Ancak, uygulamaya baktığımızda birtakım
eksikliklerinin olduğu açık bir gerçektir. Çünkü çoğu durumda söz konusu
üyelikler, sadece kağıt üzerinde kalmakta ve üyeliğin gerektirdiği faaliyetleri
icrada bazı eksiklikler olmakta, bu da beklenen faydanın arzu edilir nispette
oluşmasını engellemektedir. KOBİ’ler, söz konusu bağlılığın sadece aidat
ödemekten ibaret olmadığını ve diğer faaliyetlere de iştirak edilmesi
gerektiğini bilmelidir.
B.5. Teknik Bilgi – Danışmanlık:
Soru: Türkiye’de KOBİ’lere rehberlik ve danışmanlık hizmeti veren kuruluşlar
var mıdır?
Cevap:
Evet %30
Hayır %32
Cevapsız %38
Soru: KOBİ’lere destek verdiğini bildiğiniz kamu niteliğindeki kuruluşları
sıralar mısınız?
Cevap: Cevaplama oranı: %21
KOSGEB, Halk Bankası.
Soru: İşletmenizde hangi alan(lar)da danışmanlık hizmeti alıyorsunuz?
·
Muhasebe %40
·
Ar-Ge %12
·
Personel
Yönetimi %8
·
Planlama,
Örgütleme, Organizasyon %8
·
Finansman %8
·
Üretim %4
·
Pazarlama %2
·
Halkla
İlişkiler %2
·
Almıyoruz %16
·
Diğer
alanlar: Hukuk, Vergi, Bilgisayar
Soru: Faaliyet alanınızla ilgili teknolojik gelişmeleri nasıl takip
ediyorsunuz?
Cevap:
·
Yurt
içi ve dışı fuarlara katılarak
·
İlgili
yayınları takip ederek
·
Diğer
firmaları izleyerek
·
Satış
temsilcileri vasıtasıyla
Soru: Teknoloji transferi ve teknik bilgi veren kuruluşlardan –varsa- irtibata
geçip istifade ettiklerinizin isimlerini yazabilir misiniz?
Cevap: Cevaplama oranı: %6
TSE, KOSGEB, Üniversite, SİAD, Esnaf ve Sanatkârlar Derneği
ve yabancı bir firma (Avusturyalı)
KOBİ’lerin ekserisi (‘hayır’ diyenler ve ‘cevap
vermeyenler’=%70) kendilerine rehberlik eden ve danışmanlık hizmeti veren
kuruluşların farkında değildir. Özel nitelikli kuruluşlar açısından durum bu
merkezde iken, söz konusu hizmetleri sağlayan kamu kuruluşlarının farkında
olanlarının oranı ise %21’dir. Danışmanlık hizmeti alan işletmelerin ağırlıklı
olarak ihtiyaç duyduğu alanların başında ‘muhasebe, ar-ge, personel yönetimi,
planlama-örgütleme-organizasyon ve finansman’ gelmektedir. KOBİ’lerin rehberlik
ve danışmanlık hizmeti alma hususundaki isteksizlikleri, daha çok bu tür
hizmetlerin kendilerine sağlayacağı faydaya inanmayışlarından ve/veya gerekli
maddî kaynağa sahip olmayışlarından kaynaklanmaktadır.
İşletmeler, faaliyet alanları ilgili teknolojik gelişmeleri
ağırlıklı olarak “yurt içi ve dışı fuarlara katılarak” ve “ilgili yayınlar”
vasıtasıyla takip etmekte iken, teknoloji transferinde bulunan ve teknik bilgi
sağlayan kuruluşlarla irtibata geçenlerin ve bunlardan istifade edenlerin oranı
ise sadece %6’dır. KOBİ’lerin teknoloji transferinde bulunan ve teknik bilgi
sağlayan kuruluşlara müracaat etmeyişlerinin altında yatan sebeplerden en başta
geleni, bu tür kuruluşlara nasıl ulaşacaklarını bilmeyişlerindendir. Bu
hizmetlerin maddî boyutu ise diğer bir sebeptir.
B.6. Hukuk – Bürokrasi:
Soru: Karşılaştığınız hukukî nitelikteki sorunlarınıza örnek verebilir
misiniz?
Cevap:
·
Alacakların
tahsilatında (çek-senet) takibat oldukça zordur.
·
Hukukî
mevzuatın takibi ve anlaşılabilirliği güçtür.
·
Vergi
kanunları, günün ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte değildir.
Soru: Karşılaştığınız bürokratik engellerle ilgili örnekler verebilir misiniz?
Cevap:
·
Gümrüklerde
işlemlerin çok yavaş gerçekleştirilmesi
·
Standardizasyon
konusunda ilgili kuruluşlarca çıkarılan engeller
·
Kredi
temininde talep edilen belgeler ve şartların ağırlığı
·
İşletme
ruhsat alımının zor oluşu ve belediye yetkililerinin ilgisizlikleri
·
Ticaret
sicili ile ilgili muamelelerdeki güçlükler
·
İhalelerde
ideolojik tercihlerin ön planda tutulması
Hukukî ve bürokratik engeller, iş hayatının ve bu kapsamda
işletmelerin karşılaştıkları zorlukların önemli bir kısmını oluşturmaktadır.
İşletmeler, bu tür sorunları aşmak için ne yazık ki kimi durumlarda gayrî
kanunî yollara bile sapabilmektedir. Bu tür olumsuzlukları engellemek ise
ilgili mercilerin aslî vazifelerindendir.
B.7. İstihdam:
Soru: Temininde en çok güçlük çekilen personel hangi alanlardadır?
Cevap:
·
Pazarlama %31
·
Üretim %24
·
Muhasebe %14
·
Finansman %11
·
Ar-Ge %11
·
Dış
Ticaret %9
Soru: Eleman teminini nasıl gerçekleştiriyorsunuz?
Cevap:
·
Şahsî
müracaatları değerlendirerek %52
·
Tavsiye
üzerine %36
·
Türkiye
İş Kurumu’ndan %6
·
Diğer
(Gazete ilanı) %6
KOBİ’ler, personel temininde en çok zorlandıkları alanların
pazarlama, imalât ve muhasebe olduğunu ifade etmektedir. Personel temini için
en çok başvurdukları iki yol “şahsî müracaatlar” ve tanıdıklarca yapılan
“tavsiye”lerdir. Bunlar dışında İş-Kur’dan ve gazete ilanları vasıtasıyla da
eleman teminine gitmektedirler. Öte yandan, işletmeler günümüzde internet
üzerinden kariyer siteleri kanalıyla da personel sağlama yoluna gitmekte olup,
bu şekilde istihdam ihtiyaçlarının belli bir kısmını karşılayabilmektedir.
Nitekim, söz konusu kanallarla yapılan alımlarda daha sağlıklı personel temini
mümkün olabilmektedir. Çünkü siteler, gerek elemanın kendini detaylı bir
şekilde tanımlamasına (öz geçmiş vs. ile) ve gerekse
kabiliyetlerini-özelliklerini yeterince ortaya koyabilmesine ve ifade
edebilmesine (kişilik testleri vs. ile) yönelik birtakım hizmetler sunmaktadır.
B.8. Eğitim:
Soru: İşletme içinde eğitim programları düzenliyor musunuz?
Cevap:
Evet %48
Hayır %52
Soru: İşletme içinde ne tür eğitim programları düzenliyorsunuz?
Cevap:
Yönetim, finansman, muhasebe, üretim, pazarlama, yeni
teknolojiler.
Soru: İşletme personelinin dil, bilgisayar vb. alanlardaki eğitim
programlarına katılmalarını teşvik ediyor musunuz?
Cevap:
Evet %49
Hayır %51
İşletmelerin yarıya yakını kendi bünyelerinde eğitim
programları düzenlemekte olduğunu ifade etmektedir. Bu kapsamda ‘yönetim,
finansman, muhasebe ve imalât’ gibi konularda işletme içi programlar tertip
etmektedirler. Ayrıca, yine işletmelerin yarıya yakını, personellerinin dış
eğitim programlarına katılımlarını da teşvik etmekte olduklarını ve onları
maddî-manevî açılardan (finanse etme, izin verme, katılmayı teşvik vs.)
desteklediklerini belirtmektedir. Eğitimin öneminin işletmelerce belli ölçüde
de olsa kavranmış olduğu görülmektedir. Bu çerçevede, sahip oldukları beşerî
sermayelerine sağladıkları eğitim imkânları da büyük önem arz etmektedir.
Elbette bu imkânı sağlayan işletme oranının artması gerekmektedir.
Kimi işletmeler personellerine yönelik eğitim programlarının
ve ilgili desteklerin sağlanması hususunda biraz çekimser davranmaktadır. Çünkü
eğitim programlarını alan personellerinin bir gün işletmeyi terk edeceklerini
ve boşuna yatırım yaptıklarını düşünmektedirler. Halbuki böyle düşünme yerine
söz konusu eğitimle mücehhez hâle gelen personelden ne kadar daha fazla fayda
sağlanılabileceğine ve nasıl bir ortam oluşturulursa bunların işletmede
kalacaklarına dair çaba sarf edilse daha yerinde bir harekette bulunulmuş
olacaktır.
B.9. Pazarlama – Satış:
Soru: Hangi satış kanalını kullanmaktasınız?
Cevap:
·
Kendimiz
doğrudan satıyoruz
·
Pazarlamacılar
vasıtasıyla
·
Toptancılar
vasıtasıyla
·
Satış
acenteleri vasıtasıyla
Soru: Pazarlama ile ilgili sorunlarınızı önem sırasına göre numaralandırınız.
Cevap:
·
Geleceğe
yönelik sağlıklı satış tahminleri yapamamak
·
Pazar
ve tüketici araştırmaları yapamamak
·
İç
talep yetersizliği
·
Dağıtım
kanalında karşılaşılan zorluklar
·
Satış
ve pazarlama elemanlarının alımındaki, eğitimindeki ve denetimindeki güçlükler
·
Müşteri
istek ve ihtiyaçları yönünde ürün geliştirememek
·
Dış
talep yetersizliği
·
Satış
sonrası servis ve garanti görevlerini yerine getirememek
İşletmeler, ürünlerini daha çok kendileri doğrudan satma
yolunu tercih etmekte olduklarını ifade etmektedir. Pazarlamacılar vasıtasıyla
satış ise en çok tercih ettikleri ikinci kanaldır. Ayrıca toptancıları ve satış
acentelerini de kullanmaktadırlar. Bununla beraber, pazarlama sürecinde birçok
sorunla da karşılaşmaktadırlar. ‘Geleceğe yönelik sağlıklı satış tahminleri
yapamamak, pazar ve tüketici araştırmaları yapamamak ve iç talep yetersizliği’
başta gelen sorunlarındandır.
Mamul satışı, günümüzde gerçekten zor bir hâl almıştır. Aynı
malın çok sayıda imalâtçısının global arenada faaliyete geçmesiyle beraber hem
millî hem de beynelmilel rekabet edebilirlik zorlaşmıştır. Bununla beraber, iyi
bir pazarlama faaliyeti ile bu olumsuzluk kısmen aşılabilir. Şöyle ki ülke
içinde veya dışında müşteriyle kurulacak sağlam ticarî ilişki, bunu beraberinde
getirecektir. Bunun için dikkat edilmesi gereken hususların bir kısmı şöyle
sıralanabilir: iyi niyet ve dürüstlük, kaliteli imalât, zamanında teslim,
teslim sonrası hizmet desteği…
B.10. Genel Finans:
Soru: İşletmenizde sadece finansal işlerle ilgili bir bölüm mevcut mudur?
Cevap:
Evet %59
Hayır %41
Soru: Finansal sorunlarınızı önem sırasına göre numaralandırınız.
Cevap:
·
Alacakların
zamanında tahsil edilememesi
·
Kredi
temininde karşılaşılan sorunlar
·
Faiz
ödemeleri
·
Öz
kaynakların yetersizliği
·
Çeşitli
vergi sorunları
Soru: Finansman ihtiyacınızı hangi kanal ile karşılıyorsunuz?
Cevap:
·
Özel
sektör bankaları kredileri
·
Kamu
bankaları kredileri
·
Katılım
bankaları fonları
·
Gayrî
resmî piyasadan borçlanma
·
Diğer:
Otofinansman, dayanışma ortaklıkları
Soru: Kredi kullanırken karşılaştığınız sorunları önem derecesine göre
sıralandırınız.
Cevap:
·
Teminat
gösterme mecburiyeti
·
Bürokratik
işlemlerin fazlalığı
·
Verilen
kredi miktarının azlığı
·
Kredi
vadelerinin kısalığı
İşletmelerin önemli bir kesiminde sadece finansal işlerle alakalı
bir bölüm mevcut değildir. Çünkü, işletme açısından adeta ‘damardaki kan’
niteliğini taşıyan finansman meselesi için ayrı bir bölüm bulunmamakla beraber;
bunun muhasebe, idarî işler gibi bölümler içinde değerlendirilmesi böyle bir
sonucu doğurmaktadır. İşletmelerin en fazla şikayetçi oldukları finansal
sorunlar “alacakların tahsili, kredi temini ve faiz”e ilişkindir. İlk mesele,
yani bünyelerinde ayrı bir finansal işler bölümü olmayışı kendilerine ait bir
sorun niteliğindeyken; ikincisi, yani karşılaştıkları sorunlar kendileri
dışından kaynaklanmaktadır.
KOBİ’ler, finansman ihtiyaçlarını başta özel-kamu sektörü
bankaları ve katılım bankaları fonları ile sağlamaktadır. Bunun dışında gayrî
resmi piyasadan borçlanma yoluna da gidebilmektedirler. Tabii burada fonların
ne şartlarda temin edildiği ise ayrı bir konudur. Öte yandan, işletmelerin
kendi aralarında kurdukları dayanışma ortaklıklarıyla da fon teminine
gittikleri ortaya çıkmaktadır. Muhtemelen bu şekilde daha uygun şartlarda fon
sağlamaları mümkün olmaktadır. Çünkü kredi kullanırken kendilerini çıkmaza
sürükleyen birçok sorunla karşılaşmaktadırlar; teminat gösterme mecburiyeti ve
bürokratik işlemlerin fazlalığı gibi…
B.11. Teşvik – Destek:
Soru: Yatırım teşviklerinden faydalandınız mı?
Cevap:
Evet %33
Hayır %67
Soru: İhracat teşviklerinden faydalandınız mı?
Cevap:
Evet %20
Hayır %80
Soru: Aşağıdaki desteklerin hangisinden istifade ettiniz?
·
Ar-Ge
desteği
·
Çevre
maliyetleri ile ilgili destek
·
Pazar
araştırmaları desteği
·
Yurt
dışı ofis, mağaza işletme ve tanıtım faaliyetleri desteği
·
Yurt
içindeki uluslararası ihtisas fuarlarına katılım desteği
Cevap:
Ağırlıklı olarak tercih edilenler:
·
Yurt
içindeki uluslararası ihtisas fuarlarına katılım desteği
·
Yurt
içi ofis, mağaza işletme ve tanıtım faaliyetleri desteği
İşletmelerin yatırım ve ihracat teşviklerinden faydalanma
oranları düşüktür. Bunlar dışında ağırlıklı olarak faydalandıkları diğer
destekler ise '“yurt içindeki uluslararası ihtisas fuarlarına katılım desteği
ve yurt içi ofis, mağaza işletme ve tanıtım faaliyetleri desteği”dir.
KOBİ’lerin yatırım ve ihracat desteklerinden yeterince faydalanmayışlarının
temelinde yatan sebepler arasında şunlar sıralanabilir: teşviklerden
faydalanacak iş hacmine sahip olunmayışı, konu hakkında bilgi eksikliği,
gerekli takibatı yapacak personelin mevcut olmaması…
B.12. Alternatif Finansman:
Soru: Aşağıdaki finansal imkânların hangisinden faydalandınız?
·
Leasing
·
Factoring
·
Forfaiting
Cevap:
·
Leasing %64
·
Factoring %10
·
Forfaiting 0
·
Hiçbiri %26
Soru: Kredi Garanti Fonu’ndan hiç faydalandınız mı?
Cevap:
Evet %6
Hayır %94
Soru: Sermaye piyasasından fon temin etmek maksadıyla herhangi bir teşebbüste
bulundunuz mu?
Cevap:
Evet -----
Hayır %90
Cevap yok %10
İşletmelerin en fazla istifade ettiği finansal imkânlar %64
ile leasing, %10 ile factoringdir. Forfaitingden faydalanan ise yoktur.
Hiçbirinden faydalanmayanların oranı ise toplamın ¼’ü olup, bu hiç de
azımsanacak bir oran değildir. Öte yandan, alternatif bir finansman kuruluşu
olarak Kredi Garanti Fonu’ndan (KGF) istifade edenlerin oranı sadece %4’tür.
Halbuki KGF, kredi temininde başvurulabilecek önemli kuruluşlardan biridir.
Para piyasası yanında, sermaye piyasasına bakıldığında ise
işletmelerin bu imkândan hiç faydalanmadığı ortaya çıkmaktadır. Esasında para
piyasasından fon temin etmenin zorlukları düşünüldüğünde, sermaye piyasası
imkânlarından istifade etmek de iyi bir alternatif olarak görünmektedir. Ancak,
anlaşıldığı kadarıyla işletmeler söz konusu piyasanın gerektirdiği maddî-manevî
şartları karşılayacak bir yapıya henüz sahip bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu
imkâna biraz mesafeli durmaktadırlar.
C. KOBİ’LERDEN TALEPLER
Burada, söz konusu anket sonunda işletmelere sorulan şu
soruya verilen cevapların genel bir derlemesine yer verilmektedir:
“Türkiye’de KOBİ’lerin gelişimi ve finansal sorunları ile
ilgili olarak belirtmek istediğiniz düşüncelerinizi, çözüm tekliflerinizi
aktarınız”:
Faaliyet – İmalât:
·
KOBİ’ler,
faaliyette bulunacakları alanı çok iyi tespit etmelidir.
·
Üretimlerinin
belli bir kısmını ihracata yönlendirmelidirler.
Bilgi - Teknoloji:
·
Teknolojik
gelişmeyi yakından takip etmelidirler.
·
KOBİ’lerin
gerçek istatistikî bilgilere kısa sürede ulaşmalarını sağlayacak bir sistem
kurulmalıdır.
·
Teknolojik,
finansal ve dış ticaret konularında KOBİ’lere rehberlik edecek ve kâr amacı
gütmeyen vakıfların kurulması sureti ile know-how desteği sağlanmalıdır.
·
Sadece
fizibilite çalışmalarına yönelik rehberlik ve danışmanlık hizmeti veren
kuruluşlar oluşturulmalıdır.
Vergi – Maliyet:
·
Gümrük
vergilerinin indirilmesi gereklidir.
·
Devlet,
artan işçi sayısına artan oranda SSK prim desteği vermelidir.
·
Üretim
maliyetlerinin minimize edilmesi gereklidir. Bu kapsamda örneğin; ham maddeden
vergi alınmayabilir veya düşük seviyede alınabilir.
Finansal Şartlar:
·
Kredi
işlemlerinde bürokrasi azaltılmalıdır.
·
Kredi
vadelerinin uzatılması gereklidir.
·
Gerçek
ihtiyaç sahibi KOBİ’lere kredi verilmeli; teminat, ipotek gibi güçlükler
ortadan kaldırılmalı ve kredilerin amacına uygun kullanımı sağlanmalıdır.
Dış Ticaret:
·
İhracatta,
KDV alacağı vergi borçlarına mahsup edilmelidir.
·
İhracatta
navlun iadesi desteği sağlanmalıdır.
·
Belli
bir seviyeyi yakalamış ihracatçı KOBİ’lere yurt dışına çıkışlarında vize
problemlerinin olmaması için özel bir pasaport tahsis uygulaması
başlatılabilir.
D. SONUÇ YERİNE
Yıllar evvel yapılmış olan bu anket çalışması
incelendiğinde, Türkiye KOBİ’lerinde değişen çok şeyin olmadığı görülmektedir.
Dahası, söz konusu anket verilerinde üç-beş yıl sonra yapılacak incelemede de
belirgin değişiklikler olmayacağı ileri sürülebilir. Çünkü mevcut şartlarda
(iş-hayat mantalitesinde, felsefesinde, politikasında…) ciddi dönüşümler
olmadığı müddetçe KOBİ’lerimizde de çok belirgin bir atılım-dönüşüm
beklenmemelidir. Tersi bir durum için, aksiyon sadece dışardan değil, aynı
zamanda içerden yani bizzat işletmelerden olmalıdır.
İçeriden yani KOBİ’lerin kendilerince atılması gereken
adımlara ilişkin birtakım ipuçları, “Anket Verileri ve Yorumlar” başlığı
altında verilmektedir. Kendileri dışından, yani ilgili kurumlarca-kuruluşlarca
alınması gereken tedbir planına ilişkin bazı teklifler ise “KOBİ’lerden
Talepler” başlığı altında işletmelerin kendilerince dile getirilmektedir.
Dr. Mehmet Behzat Ekinci,
KAYNAK
(*) Mehmet Behzat Ekinci, Türkiye’de
KOBİ’lerin Kurumsal Gelişimi ve Finansal Sorunları, İstanbul, Askon, 2003.