BİR GELİŞME ARACI
OLARAK TİCARET;
GELİŞMEKTE OLAN
ÜLKELER ÇOK TARAFLI TİCARET SİSTEMİNDEN NASIL DAHA FAZLA FAYDALANABİLİR?
İÇİNDEKİLER:
1. DEĞİŞEN DURUM
2. İYİ FİKİRLER
3. İHRAÇ KABİLİYETİ
4. BAĞLANTILARI KUVVETLENDİRMEK
5. ULUSLARARASI TİCARET MERKEZİ’NİN TİCARETE YÖNELİK
ARAÇLARI
6. ÖZEL SEKTÖRÜN DAHİL EDİLMESİ
Uluslararası
Ticaret Merkezi (ITC:International Trade Centre) ticaretin, ülkelerin gelişmesi
için mutlak bir araç olduğuna inanmaktadır. Gelişmekte Olan Ülkelerin ve Geçiş
Sürecindeki Ülkelerin global ticaretteki paylarını artırmaları için ihracatla
ilgili üç ön şart üzerinde odaklaşmaları gerekmektedir: Piyasaya giriş, Dışa
pazarlanabilir mal ve hizmet, İhraç kabiliyeti.
Globalizasyon
ile Gelişmekte Olan Ülkeler ve Gelişme Sürecindeki Ülkelerin dünya ticaretinde
daha fazla yer alabilmeleri için ne yapmaları gerektiği konusunda çok şey
söylenmektedir. Acaba özel olarak ne yapmalıdırlar? Bence, bu ülkelerin dünya
ticaretinde daha fazla yer alabilmeleri için gerekli üç ön şart mevcuttur.
Bunlar:
·
Piyasaya
giriş,
·
İhraç
edilebilir mal ve hizmet,
·
İhraç
kabiliyeti.
1. DEĞİŞEN DURUM
Piyasaya giriş konusu, ülkeler arasında müzakere
edilmektedir. Geçmişte Gelişmekte Olan Ülke üreticilerinin, kendi üreticilerini
koruma eğiliminde olan Gelişmiş ülke piyasalarına giriş imkanı elde etmeleri
çoğunlukla güç olmuştur. Bu durum değişmektedir. Katar’ın Doha kentinde
düzenlenen Dördüncü Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Bakanlar Konferansı, Avrupa
Birliği ve ABD’nin son girişimleri, Gelişmekte Olan Ülkelerin en iyi şekilde
rekabet edebilecekleri alanlarda piyasaya girişlerini önemli ölçüde artırmaları
için önemli uyarımlar sağlamaktadır.
İkinci
şart, dışa pazarlanabilir mal ve hizmete sahip olmaktır. Bu, başarı için önemli
unsurlardan olan üretkenlik, yenilik, teknoloji ve sermaye yatırımıyla
mümkündür.
Üretkenlik,
Gelişmekte Olan Ülkelerde bol miktarda mevcut olan bir şeydir. Aslında,
Gelişmiş Ülkelerin sorunlarla daha geleneksel bir şekilde başa çıkmaya
çalıştığı durumlara bu ülkeler zaman zaman ileri derecede yenilikçi ve hayal
gücü kuvvetli yollar bulmaktadırlar. Gelişmekte Olan Ülkelerin ihtiyacı olan
şey, bu hayal etme ve üretebilme sermayesini ihracatla ilgili işlemlerde daha
sistematik bir şekilde kullanmalarıdır.
Özellikle
yeni bilgi teknolojisi (IT) olmak üzere teknolojiye ulaşabilme maliyeti sürekli
düşmektedir. 2000 yılında ITC tarafından İsviçre’nin Montreaux kentinde
organize edilen Yönetici Forumu, “Dijital Ekonomide İhracatın Gelişmesi”
konusuna odaklanmıştı. Topantıda, bilgi teknolojisinin yenilikçi kullanımı
sayesinde dünya pazarlarına girmiş olan GOÜ ihracatçıları ile ilgili çok sayıda
örnek verilmişti.
2. İYİ FİKİRLER
Sermaye de
önemlidir. Zor zamanlarda dahi, dünya çapında ne kadar sermayenin iyi
fikirlerin araştırılması için kanalize edildiğini görmek ilginçtir. Bunların
büyük bir kısmı Gelişmekte Olan Ülkelerde gerçekleştirilmektedir.
Bunun
önümüzdeki yıllarda hem devam eden hem de güçlenen bir eğilim olacağını
düşünmekteyim. Büyük firmalar (anlaşılması kolay olsun diye balık tabirini
kullanalım) ya da büyük balıklar küçük balıkları yediğinde “zaman” kavramı
vardı. Şu anda ise hızlı balık yavaş balığı yemektedir ve bu hızlı balık hem güneyde
hem de kuzeyde bulunmaktadır. Hızlı balık üretkenlikten, yenilikten,
teknolojiden ve sermayeden doğmaktadır.
Kanaatimce
bu, Gelişmekte Olan Ülkelerin global ekonomiden daha büyük bir pay elde
etmeleri için sahip oldukları tek fırsatın olduğu alandır. Uluslararası Ticaret
Merkezi, yeni piyasaları belirleme konusunda yardımcı olmak suretiyle bu
ülkelerin yeni ihtiyaçlara cevap verme kabiliyetini geliştirebilmelerine katkı
sağlayabilir. Bunu, müteşebbislerin dikkatini dünya ticaretinde en hızlı
gelişen alanlardan biri olan hizmet sektörünün ihracat potansiyeline çekerek,
ürün farklılaştırmasına gitmelerini ve fırsatlara adapte olmalarını sağlayarak
geliştirebilir. Bu, uygun bilgi teknolojisinin kullanımıyla daha da
artırılabilir. Gelişmiş telekomünikasyon altyapısının bir sonucu olarak önceden
görülmektedir ki artan oranda çağrı merkezi, büro arkası hizmetleri ve de veri
girişi ve işleme fonksiyonları Gelişmekte Olan Ülkelerde yer edinmektedir.
3. İHRAÇ KABİLİYETİ
Ülkelerin
ihracat piyasasında başarılı olabilmesinin üçüncü şartı, hem ihraç kabiliyetine
hem de ihraç mal ve hizmetlerini teslim edebilme kabiliyetine sahip
olmalarıdır. Bunlar piyasaya giriş kadar önemlidirler. Yapısı itibariyle
piyasaya giriş biraz farklılık arz etmektedir. Yıllarca kendilerine tanınan
piyasa imtiyazlarına rağmen Afrika, Karaib ve Pasifik ülkelerinin Avrupa
piyasalarındaki düşük performansı, tek başına piyasaya girişin yeterli
olmadığını açıkça göstermektedir.
4. BAĞLANTILARI
KUVVETLENDİRMEK
Ticaretin
gelişmesi, ihracatın geliştirilmesinden daha fazla şey de içerir. Deliller
göstermektedir ki başarılı ekonomilerde ticari destekler, dikkatleri tedarik
destek kurumlarıyla diyalog biçimini alan ihracatçı tedarik zinciri
operasyonlarına ve meselelerine çekmektedir.
İhraç kabiliyeti,
zincirdeki en zayıf halka kadar güçlüdür. Bu, mantıklı bir varsayım olarak
görünebilir, fakat Gelişmekte Olan Ülke teşebbüslerinin çok azı ilk tedarik
veya teslim krizleri ortaya çıkmadan evvel bu durumu göz önünde bulundurur.
İhracat
tedarik sürecine katkısı olan tüm kesimler, iyi ihracat performansı ve bağımlı
teslim sorumluluğunu taşımaktadır. Her bir ihracatçı etkin bir şekilde, ülke
endüstrisi ve ürünlerinin dış dünyadaki temsilcisi gibi hareket eder. Düşük
performans veya hatalı hareketler, ülkedeki tüm üreticilerin itibarını
zedeleyecektir ve bu, sonraki ihracat imkanlarının elde edilmesini
zorlaştıracaktır. Alıcılar, artan oranda, kalite ve benzeri standartlar
belirlemektedir. Bunlar ihracatçıların tedarikçilerini artırmakta ve ambalajlama,
sigorta, depolama ve nakliye gibi ilgili ticari hizmetleri genişletmektedir.
Yurtiçi
hizmet ve malzeme tedarikçileri, bilgiyi paylaşma ve öğrenme sürecine dahil
olmalıdırlar. Bu alanda, hem ihracatın tutundurulması hem de uluslararası
ticaretin tedarik zinciri operasyonları ile ilgili olarak Uluslararası Ticaret
Merkezi, Gelişmekte Olan Ülkelerdeki ve Geçiş Sürecindeki Ülkelerdeki
teşebbüslere ve ticaret destekleme kurumlarına yardımcı olmak için özellikle
yer almaktadır.
5. ULUSLARARASI
TİCARET MERKEZİ’NİN TİCARETE YÖNELİK ARAÇLARI
Piyasaya
giriş ve ihraç edilebilir mal ve hizmet konularını müteakiben ele alınması
gereken diğer bir konu ise ihraç teslim kabiliyetidir. Gelişmekte Olan Ülke
ihracatçılarıyla gerçekleştirilen neredeyse 40 yıllık sıkı çalışma devresi
boyunca Uluslararası Ticaret Merkezi, yapılması ve sakınılması gereken
konularla ilgili birtakım dersler öğrenmiştir. Bu tecrübeler bir dizi ürüne
veya “ticarete yönelik araçlar”a dahil edilmiştir.
Uluslararası
Ticaret Merkezi’nin ticarete yönelik araçları, müteşebbislerin ihraç mal ve
hizmetlerini tanımalarına ve bu yolla ihracat kabiliyetlerini artırmalarına
katkı sağlamaktadır. Bu katkı, uygun pazar seçimleri konusunda yardımcı
olunarak ve uluslararası pazarlama konusunda rehberlik hizmeti verilerek
gerçekleştirilmektedir.
Bunu,
ticaretin finansmanı, kalite standartları, ambalajlama, ticaret hukuku,
pazarlama, uluslararası tedarik zinciri yönetimi gibi ihracatın tüm yönleri ile
ilgili eğitim programları sunarak yapmaktayız. Burada, yeni bilgi ve iletişim
teknikleri kullanılmakta ve ihracat hizmetlerinin başarılı bir şekilde
tutundurulması için gelişmiş stratejiler sunulmaktadır.
6. ÖZEL SEKTÖRÜN DAHİL
EDİLMESİ
Başarı için
anahtar unsurlardan biri, sağlam bir ulusal ihracat stratejisinin
mevcudiyetidir. Dahası, bu stratejiyi faal hale getirebilmek için özel sektör
tamamiyle bu sürece dahil edilmelidir. Bu tek bir yönde olmamalıdır fakat özel
sektör, sürecin bütün aşamalarında tam bir katılımcı olmalıdır. Diğer bir
deyişle, sürece “dahil olmalı” ve stratejinin başarısı veya başarısızlığı ile
ilgili ortak sorumlu olmalıdır. Kamu kesimi bunu tek başına yapamaz. Bu süreçte
kamu ve özel kesim arasında gerçek ve etkin bir işbirliği olmalıdır. Bu, her
ülkede kolay bir şekilde gerçekleşmemektedir.
Kamu ve
özel sektör kurumları arasındaki güvensizliğe dünyada sık sık rastlanmaktadır.
Bu güvensizlik yerini anlayışa, güvene ve gerçek işbirliğine bırakmalıdır.
Kamu ve
özel sektör arasındaki etkin işbirliği, ticaretin önündeki gereksiz engeller ve
ihracat sürecindeki eksiklikleri giderecektir. Bazı ülke örnekleri
göstermektedir ki tüm başarılı ihracatçı ülkeler yoğun bir kamu-özel takım
çalışması ve pazarlamadan teslime kadar tüm ihracat tedarik zincirini kapsayan
güçlü bilgi paylaşım ağı geliştirmişlerdir.
Son olarak,
ihracat kabiliyeti elde edilebilmekle beraber, çaba sarf edilmeden bunun
somutlaştırılması da mümkün değildir. Başarmak için azim gereklidir. İhracat
bir oyundur ve herhangi bir oyun gibi kimse yeterince çaba sarf etmedikçe şampiyon
olamaz. Denemek, yanılmak ve tekrar denemek oyunun bir parçasıdır. Kısa süreli
oyuncular asla şampiyon olamazlar, fakat oyunu ciddiye alanlar, sıkı ve yeterli
süre oynayanlar şampiyon olurlar.
* J. Denis Belisle
(ITC “Uluslararası Ticaret Merkezi” İcra Direktörü), International Trade Forum,
ITC (UTM) Yayını, Sayı:4, 2001, ss.4-5.
Tercüme eden: Mehmet
Behzat Ekinci,
İstanbul, İktisat, Doktora.
** İİB, Export, “Bir Gelişme Aracı Olarak Ticaret”, Ekim 2002, ss.27-29.
*** Çalışma ile ilgili
yayım faaliyetleri konusunda, ITC’den izin alınmıştır.